Hiëronymus van Alphen –
Proeve van kleine gedigten voor kinderen. (1778-1782)
Gelezen druk: Thomas & Eras uitgevers te ’s-Gravenhage, 2e druk 1983. 1e druk in 1978.
Originele druk: 1787
Aantal bladzijden: 101
Titelbeschrijving: De gedichtenbundel telt 66 gedichten geschreven door Hieronymus van Alphen. Bepaalde gedichten horen zeker bij elkaar, want in sommige gedichten komen steeds de zelfde mensen weer terug of ze gaan over hetzelfde onderwerp. In het boek is geen motto aanwezig. Korte Inhoud: De gedichten in deze bundel gaan voornamelijk over de volgende 6 punten: 1. De verhouding tussen mens en God
2. De relatie tussen ouders en kinderen
3. De verhouding tot de mensen in het algemeen
4. De verhouding tot de natuur
5. Lichamelijke zaken
6. Goede eigenschappen Bespreking 5 gedichten uit de bundel: 5 gedichten die mij het meest aanspraken (bij deze gedichten heb ik geprobeerd om zoveel mogelijk verschil in onderwerp te houden): Het vrolijk leeren (blz. 10 en 11) Mijn fpeelen is leeren, mijn leeren is fpeelen, En waarom zou mij dan het leeren verveelen? Het lezen en fchrijven verfchaft mij vermaak. Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken; Ik wil mijn prenten mijn tijdverdrijf zoeken, ’t Is wijsheid, ’t zijn deugden, naar welken ik haak. Vorm: 1 stofe van 6 regels. Elke regel gegint met een hoofdletter. Het rijmschema van het gedicht is: a-a-b-c-c-b. De eerste twee strofes zijn een vraag in de laatste vier strofes wordt op deze vraag een antwoord gegeven. Stijl: - het eerste gedeelte van de eerste zin wordt opnieuw gezegd in het tweede gedeelte van de eerste zin alleen dan in een andere volgorde van woorden. - alle regels zijn een soort van afgesloten zinnen
Uitleg Stijl: -het leren is het spelen, maar het spelen is ook het leren. Van Alphen zegt dat op deze manier omdat het een altijd te maken heeft met het andere en uiteindelijk ook in elkaar zal overlopen. -Het gedicht is een soort van 10 geboden, elke regel bevat een wijze les
Thema: Van Alphen wil met dit gedicht de kinderen laten weten dat ze op een gegeven het spelen in dienst moeten stellen van het leren en hun speelgoed om moeten wisselen voor hun leerboeken. Het gedicht van Van Alphen laat goed zien dat kinderen inderdaad moeten leren i.p.v. spelen. Want een kind moest leren door te spelen en hierdoor haar/zijn fouten in te zien. De Spiegel (blz. 14) Die telkens in den fpiegel ziet, En zig met fchoonheid vleit; Befeft de waare schoonheid niet, Maar jaagt naar ijdelheid
Dit glas maakt trots, of geeft ons pijn;
Wil ‘k weeten, wie ik ben,
Dan moet Gods woord de fpiegel zijn,
Waar ik mijn hart uit ken.
Vorm: 2 strofes van ieder 4 regels; het rijmschema van elke strof is: a-b-a-b c-d-c-d
Stijl: -herhaling van het woord fchoonheid in de 3e en 4e regel. Uitleg stijl: -als je de schoonheid van jezelf vleit besef je niet wat werkelijke schoonheid is. De schrijver gebruikt dit om extra nadruk te leggen op het woord schoonheid. Thema: Een spiegel laat niet de werkelijke schoonheid zien, maar ijdelheid. Gods woord is een spiegel die de werkelijke schoonheid laat zien. Oftewel de bijbel laat alle schhonheid ter wereld de revue passeren. De ledigheid (blz. 18) Nimmer moet ik ledig wezen; Alles doen met luft en vlijt. Bidden, leeren, fchrijven, leezen, Spelen, werken heeft zijn tijd. Moeder lief kan ’t ook niet velen, Dat de tijd verwaarloosd wordt. Lui zijn, zegtze, is tijd te fteelen, En ons leven is zo kort! Vorm: 2 strofes van ieder 4 regels; het rijmschema is: a-b-a-b c-d-c-d
Stijl: opsomming regel 3 en 4
Uitleg stijl: de schrijver wil zo laten zien wat een kind moet doen in zijn leven i.p.v. lui zijn. Thema: Als kind kun je wel lui zijn maar tijd is kostbaar, dus doe de dingen die je kunt doen, want anders kom je er nooit meer aan toe als je gaat werken Het hondjen (blz. 19) Hoe dankbaar is mijn kleine hond
Voor beentjes en wat brood! Hij kwispelstaart, hij loopt in ’t rond, En fpringt op mijnen fchoot
Mij geeft men vleefch en brood en wijn, En dikwijls lekkernij: Maar kan een beeft zo dankbaar zijn, Wat wagt men niet van mij! Vorm: 2 strofes van ieder 4 regels. Het rijmschema is a-b-a-b c-d-c-d
Stijl: in het gedicht is er een tegenstelling tussen de 1e strofe en de 2e strofe
Uitleg stijl: Een hond als je die iets geeft is die je eeuwig dankbaar, maar als je een kind iets geeft verwacht je dat deze net zo zal reageren wat het kind meestal niet doet. Thema: Een hond is dankbaar maar een kind hoeft dat nog niet perse te zijn, tenslotte is een kind geen dier
De waare vriendschap (blz. 32)
Een vriend, die mij mijn feilen toont;
Geftreng beftraft, en nooit verfchoont,
Heeft op mijn hart een groot vermogen:
Maar ’t laag gemoed, dat altoos vleit,
Verdenk ik van baatzugtigheid,
Ik kan zijn bijzijn niet gedogen.
Die zelden prijft, fpreekt vriendentaal.
Die altoos vleit, liegt menigmaal.
Vorm: 1 strofe van 8 regels; rijmschema: a-a-b-c-c-b-d-d
Stijl: herhaling in regel 7 en 8 van regel 1 t/m 6, alleen dan in kortere zinnen en duidelijker
Uitleg stijl: Van Alphen wil benadrukken met welke mensen je vrienden moet zijn en welke je moet mijden om als vriend te hebben. Thema: Een vriend kan nog zo gezellig zijn, maar als hij je alleen maar complimentjes geeft begin hem dan te mijden want dan zal hij de meeste keren liegen. Je kunt beter een vriend hebben die de waarheid spreekt en je ook wel een bestraft om wat je doet. Motto: Die zelden prijst, spreekt vriendentaal die altijd vleit liegt menigmaal Eigen mening: Het boek van Mr. Hiëronymus van Alphen is een gedichtenbundel die iedereen gegarandeerd met plezier leest. In het begin had ik een beetje schrik om een gedichtenbundel te gaan lezen, omdat ik altijd dacht dat gedichtjes heel saai om te lezen zijn en eigenlijk alleen te begrijpen zijn als je de verhaallijn ziet. Maar nadat ik het boekje van Mr. Van Alphen gelezen had kwam ik tot de conclusie dat dit niet voor alle gedichten geldt en zeker niet voor de kindergedichtjes van Mr. Van Alphen. Deze zijn makkelijk te lezen en goed te begrijpen doordat de gedichten zo zijn geschreven dat ze zichzelf eigenlijk al verklaren. Veel mensen kijken met een soort van lach naar de gedichten, omdat ze deze gedichten niet meer serieus kunnen nemen. Dit komt doordat de gedichten ook niet voor de hedendaagse kinderen zijn geschreven maar voor de kinderen uit de tijd van Van Alphen. Daardoor zijn er ook veel parodieën op de gedichtjes van Van Alphen geschreven. De bekendste is wel de parodie op De Pruimenboom. Pruimejantje Jantje zag eens pruimen hangen
Oh, als eieren zo groot; De tuinman zag zijn bolle wangen
Sloeg de vuile gapper dood. John O’Mill. Doordat je de gedichtjes met de ogen van een andere tijd bekijkt kun je de gedichten ook niet echt vergelijken met de huidige kindergedichten, doodgewoon doordat de gedichten van Van Alphen veel moeilijker zijn geschreven dan de hedendaagse kindergedichtjes. Het thema van de gedichtenbundel is perect gekozen. Er was in de tijd van Van Alphen heel weinig bekend over kinderen. Zij kenden toen ook nog geen ‘kinderen’ maar ‘kleine volwassenen’. Dit laten de gedichten ook heel goed doorschemeren, dat de kinderen als kinderen behandeld moeten worden en niet als kleine volwassenen. Zie bijvooorbeeld het gedicht “Het kinderlijk geluk blz. 6 van de bundel. In dit gedicht zegt het kind zelf dat het een kind is en nog van geen kwaad weet en zich nog geen zorgen maakt. Schrijver: Hiëronymus van Alphen werd geboren Op 8 augustus 1746 te Gouda. Toen zijn vader in 1750 overleed verhuisde hij met zijn moeder naar Utrecht. Waar hij de Nederduitse, de
Franse en de Latijnse school bezocht. Hierna ging hij letteren en rechten Studeren in Leiden.
Toen een goede vriend overleed (Jan Both Hendrikson) aan een zeer ernstige ziekte leidde dit tot zijn
bekering en die van zijn vriend Pieter Leonard van de Kasteele, dit gebeurde in 1767. Voortaan beoefende van Alphen een vanuit innige vroomheid (= piëtisch) getint streng gelovig
orthodoxie Christendom). Hij legde bij het gevoel het accent op de persoonlijke beleving van het geloof. Hiermee liep hij vooruit op de Nederlandse Verlichting. Dit vinden we terug in zijn Proeve van Stichtelijke rnengel poëzie die hij samen schreef met van de
Kasteele (1771). Hij werd in 1768 advocaat in Utrecht, trouwde in 1772 met Johanna Maria van Goens een zuster van de
dichter Rijklof Michael van Goens. Zij overleed al in 1775 bij de geboorte van hun derde kind. Hij schreef naai aanleiding van haar dood de Klaagzang en deze werd al snel opgenomen in de Gedigten
en overdenkingen (1777). In dit klaaglied (elegie) de Klaagzang introduceerde van Alphen de Christelijke
Preromantiek. Hiëronymus nam de zorg over zijn 3 kleine kinderen op zichzelf. Voor hen schrijft hij ook de drie bundeltjes Proeve van Kleine gedichten voor kinderen (1778 1782). Met
deze 3 bundeltjes haalde hij ook zijn hoogtepunt als dichter (bij elkaar 66 versjes) Met de vele
herdrukken, roofdrukken en imitaties wordt bewezen hoezeer hij erin geslaagd was om de juiste toon te
treffen. Hij zette de opvoedkundige idealen van de Verlichting om in pakkende beelden, pregnante
versregels die goed bleven hangen bij mensen. Deze drukken werden unaniem uitgegeven. Dat hij niet op roem uit was blijkt uit zijn inleiding: "Zie daar eenige kleine gedigten, ten behoeve van
kinderen opgesteld. De maker weet zeer wel, dat hij, als digter, daar door weinig roem behalen kan, maar
dat was ook zijn oogmerk niet."
Hiëronymus. wilde gewoon de nuttige waarheden in rijm voordragen, deze rijm verhief hij tot literatuur. Dit
was als lesstof voor de kinderen bedoelt waal opvoeders van die dagen zo'n behoefte hadden. In 1780 werd van Alphen procureur generaal deze functie vervulde hij met Orangistische ijver. In 1781 hertrouwde hij niet Catharina Geertruyda van Valkenburg en uit dit huwelijk kwamen twee
kinderen voort. In 1789 verhuisde hij als stadspensionaris naar Leiden en in 1793 volgde zijn benoeming tot thesaurier¬ generaal (dit is zoiets als minister van financien) van de Republiek del verenigde Nederlanden, zodat hij
moest verhuizen naar Den Haag. In 1795 bij de komst van de Fransen legde hij als overtuigde aanhanger van de Oranjepartij zijn functie neer. In de Franse tijd hebben zijn ambteloosheid en de sterfgevallen in zijn gezin en familie er tot geleid, dat
van Alphen in psychische problemen kwam, bij somber weer voelde hij zich bang en raakte in paniek. Hij
zoekt opnieuw steun in hel piëtisch (vanuit zichzelf) denken en schrijven. Hij maakte toen ook nog
kerkgezangen, maar die waren nog teveel preromantisch voor die tijd. Op zijn sterfbed constateerden ze veel angst bij hem. Hij stierf op 2 april 1803. Bronnen: -Prisma uittrekselboek -Internet site: http://www.internetcollege.nl en nog andere sites op het internet.
Aantal bladzijden: 101
Titelbeschrijving: De gedichtenbundel telt 66 gedichten geschreven door Hieronymus van Alphen. Bepaalde gedichten horen zeker bij elkaar, want in sommige gedichten komen steeds de zelfde mensen weer terug of ze gaan over hetzelfde onderwerp. In het boek is geen motto aanwezig. Korte Inhoud: De gedichten in deze bundel gaan voornamelijk over de volgende 6 punten: 1. De verhouding tussen mens en God
3. De verhouding tot de mensen in het algemeen
4. De verhouding tot de natuur
5. Lichamelijke zaken
6. Goede eigenschappen Bespreking 5 gedichten uit de bundel: 5 gedichten die mij het meest aanspraken (bij deze gedichten heb ik geprobeerd om zoveel mogelijk verschil in onderwerp te houden): Het vrolijk leeren (blz. 10 en 11) Mijn fpeelen is leeren, mijn leeren is fpeelen, En waarom zou mij dan het leeren verveelen? Het lezen en fchrijven verfchaft mij vermaak. Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken; Ik wil mijn prenten mijn tijdverdrijf zoeken, ’t Is wijsheid, ’t zijn deugden, naar welken ik haak. Vorm: 1 stofe van 6 regels. Elke regel gegint met een hoofdletter. Het rijmschema van het gedicht is: a-a-b-c-c-b. De eerste twee strofes zijn een vraag in de laatste vier strofes wordt op deze vraag een antwoord gegeven. Stijl: - het eerste gedeelte van de eerste zin wordt opnieuw gezegd in het tweede gedeelte van de eerste zin alleen dan in een andere volgorde van woorden. - alle regels zijn een soort van afgesloten zinnen
Uitleg Stijl: -het leren is het spelen, maar het spelen is ook het leren. Van Alphen zegt dat op deze manier omdat het een altijd te maken heeft met het andere en uiteindelijk ook in elkaar zal overlopen. -Het gedicht is een soort van 10 geboden, elke regel bevat een wijze les
Thema: Van Alphen wil met dit gedicht de kinderen laten weten dat ze op een gegeven het spelen in dienst moeten stellen van het leren en hun speelgoed om moeten wisselen voor hun leerboeken. Het gedicht van Van Alphen laat goed zien dat kinderen inderdaad moeten leren i.p.v. spelen. Want een kind moest leren door te spelen en hierdoor haar/zijn fouten in te zien. De Spiegel (blz. 14) Die telkens in den fpiegel ziet, En zig met fchoonheid vleit; Befeft de waare schoonheid niet, Maar jaagt naar ijdelheid
Stijl: -herhaling van het woord fchoonheid in de 3e en 4e regel. Uitleg stijl: -als je de schoonheid van jezelf vleit besef je niet wat werkelijke schoonheid is. De schrijver gebruikt dit om extra nadruk te leggen op het woord schoonheid. Thema: Een spiegel laat niet de werkelijke schoonheid zien, maar ijdelheid. Gods woord is een spiegel die de werkelijke schoonheid laat zien. Oftewel de bijbel laat alle schhonheid ter wereld de revue passeren. De ledigheid (blz. 18) Nimmer moet ik ledig wezen; Alles doen met luft en vlijt. Bidden, leeren, fchrijven, leezen, Spelen, werken heeft zijn tijd. Moeder lief kan ’t ook niet velen, Dat de tijd verwaarloosd wordt. Lui zijn, zegtze, is tijd te fteelen, En ons leven is zo kort! Vorm: 2 strofes van ieder 4 regels; het rijmschema is: a-b-a-b c-d-c-d
Stijl: opsomming regel 3 en 4
Uitleg stijl: de schrijver wil zo laten zien wat een kind moet doen in zijn leven i.p.v. lui zijn. Thema: Als kind kun je wel lui zijn maar tijd is kostbaar, dus doe de dingen die je kunt doen, want anders kom je er nooit meer aan toe als je gaat werken Het hondjen (blz. 19) Hoe dankbaar is mijn kleine hond
Voor beentjes en wat brood! Hij kwispelstaart, hij loopt in ’t rond, En fpringt op mijnen fchoot
Mij geeft men vleefch en brood en wijn, En dikwijls lekkernij: Maar kan een beeft zo dankbaar zijn, Wat wagt men niet van mij! Vorm: 2 strofes van ieder 4 regels. Het rijmschema is a-b-a-b c-d-c-d
Stijl: in het gedicht is er een tegenstelling tussen de 1e strofe en de 2e strofe
Uitleg stijl: Een hond als je die iets geeft is die je eeuwig dankbaar, maar als je een kind iets geeft verwacht je dat deze net zo zal reageren wat het kind meestal niet doet. Thema: Een hond is dankbaar maar een kind hoeft dat nog niet perse te zijn, tenslotte is een kind geen dier
Stijl: herhaling in regel 7 en 8 van regel 1 t/m 6, alleen dan in kortere zinnen en duidelijker
Uitleg stijl: Van Alphen wil benadrukken met welke mensen je vrienden moet zijn en welke je moet mijden om als vriend te hebben. Thema: Een vriend kan nog zo gezellig zijn, maar als hij je alleen maar complimentjes geeft begin hem dan te mijden want dan zal hij de meeste keren liegen. Je kunt beter een vriend hebben die de waarheid spreekt en je ook wel een bestraft om wat je doet. Motto: Die zelden prijst, spreekt vriendentaal die altijd vleit liegt menigmaal Eigen mening: Het boek van Mr. Hiëronymus van Alphen is een gedichtenbundel die iedereen gegarandeerd met plezier leest. In het begin had ik een beetje schrik om een gedichtenbundel te gaan lezen, omdat ik altijd dacht dat gedichtjes heel saai om te lezen zijn en eigenlijk alleen te begrijpen zijn als je de verhaallijn ziet. Maar nadat ik het boekje van Mr. Van Alphen gelezen had kwam ik tot de conclusie dat dit niet voor alle gedichten geldt en zeker niet voor de kindergedichtjes van Mr. Van Alphen. Deze zijn makkelijk te lezen en goed te begrijpen doordat de gedichten zo zijn geschreven dat ze zichzelf eigenlijk al verklaren. Veel mensen kijken met een soort van lach naar de gedichten, omdat ze deze gedichten niet meer serieus kunnen nemen. Dit komt doordat de gedichten ook niet voor de hedendaagse kinderen zijn geschreven maar voor de kinderen uit de tijd van Van Alphen. Daardoor zijn er ook veel parodieën op de gedichtjes van Van Alphen geschreven. De bekendste is wel de parodie op De Pruimenboom. Pruimejantje Jantje zag eens pruimen hangen
Oh, als eieren zo groot; De tuinman zag zijn bolle wangen
Sloeg de vuile gapper dood. John O’Mill. Doordat je de gedichtjes met de ogen van een andere tijd bekijkt kun je de gedichten ook niet echt vergelijken met de huidige kindergedichten, doodgewoon doordat de gedichten van Van Alphen veel moeilijker zijn geschreven dan de hedendaagse kindergedichtjes. Het thema van de gedichtenbundel is perect gekozen. Er was in de tijd van Van Alphen heel weinig bekend over kinderen. Zij kenden toen ook nog geen ‘kinderen’ maar ‘kleine volwassenen’. Dit laten de gedichten ook heel goed doorschemeren, dat de kinderen als kinderen behandeld moeten worden en niet als kleine volwassenen. Zie bijvooorbeeld het gedicht “Het kinderlijk geluk blz. 6 van de bundel. In dit gedicht zegt het kind zelf dat het een kind is en nog van geen kwaad weet en zich nog geen zorgen maakt. Schrijver: Hiëronymus van Alphen werd geboren Op 8 augustus 1746 te Gouda. Toen zijn vader in 1750 overleed verhuisde hij met zijn moeder naar Utrecht. Waar hij de Nederduitse, de
bekering en die van zijn vriend Pieter Leonard van de Kasteele, dit gebeurde in 1767. Voortaan beoefende van Alphen een vanuit innige vroomheid (= piëtisch) getint streng gelovig
orthodoxie Christendom). Hij legde bij het gevoel het accent op de persoonlijke beleving van het geloof. Hiermee liep hij vooruit op de Nederlandse Verlichting. Dit vinden we terug in zijn Proeve van Stichtelijke rnengel poëzie die hij samen schreef met van de
Kasteele (1771). Hij werd in 1768 advocaat in Utrecht, trouwde in 1772 met Johanna Maria van Goens een zuster van de
dichter Rijklof Michael van Goens. Zij overleed al in 1775 bij de geboorte van hun derde kind. Hij schreef naai aanleiding van haar dood de Klaagzang en deze werd al snel opgenomen in de Gedigten
en overdenkingen (1777). In dit klaaglied (elegie) de Klaagzang introduceerde van Alphen de Christelijke
Preromantiek. Hiëronymus nam de zorg over zijn 3 kleine kinderen op zichzelf. Voor hen schrijft hij ook de drie bundeltjes Proeve van Kleine gedichten voor kinderen (1778 1782). Met
deze 3 bundeltjes haalde hij ook zijn hoogtepunt als dichter (bij elkaar 66 versjes) Met de vele
herdrukken, roofdrukken en imitaties wordt bewezen hoezeer hij erin geslaagd was om de juiste toon te
treffen. Hij zette de opvoedkundige idealen van de Verlichting om in pakkende beelden, pregnante
versregels die goed bleven hangen bij mensen. Deze drukken werden unaniem uitgegeven. Dat hij niet op roem uit was blijkt uit zijn inleiding: "Zie daar eenige kleine gedigten, ten behoeve van
kinderen opgesteld. De maker weet zeer wel, dat hij, als digter, daar door weinig roem behalen kan, maar
was als lesstof voor de kinderen bedoelt waal opvoeders van die dagen zo'n behoefte hadden. In 1780 werd van Alphen procureur generaal deze functie vervulde hij met Orangistische ijver. In 1781 hertrouwde hij niet Catharina Geertruyda van Valkenburg en uit dit huwelijk kwamen twee
kinderen voort. In 1789 verhuisde hij als stadspensionaris naar Leiden en in 1793 volgde zijn benoeming tot thesaurier¬ generaal (dit is zoiets als minister van financien) van de Republiek del verenigde Nederlanden, zodat hij
moest verhuizen naar Den Haag. In 1795 bij de komst van de Fransen legde hij als overtuigde aanhanger van de Oranjepartij zijn functie neer. In de Franse tijd hebben zijn ambteloosheid en de sterfgevallen in zijn gezin en familie er tot geleid, dat
van Alphen in psychische problemen kwam, bij somber weer voelde hij zich bang en raakte in paniek. Hij
zoekt opnieuw steun in hel piëtisch (vanuit zichzelf) denken en schrijven. Hij maakte toen ook nog
kerkgezangen, maar die waren nog teveel preromantisch voor die tijd. Op zijn sterfbed constateerden ze veel angst bij hem. Hij stierf op 2 april 1803. Bronnen: -Prisma uittrekselboek -Internet site: http://www.internetcollege.nl en nog andere sites op het internet.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
J.
J.
Huts
5 jaar geleden
Antwoorden