Gebruikte editie De eerste druk van deze debuutroman van Halina Reijn verscheen in oktober 2005 bij uitgeverij Prometheus te Amsterdam. De roman telt 205 bladzijden. Op de voorkant staat een naakte afbeelding van een vrouw met lang, ravenzwart haar. Ze wordt gespiegeld in het water. Het lijkt een afbeelding uit een sprookjesboek, waarbij het afgebeelde meisje Prinsesje Nooitgenoeg zou kunnen zijn. Genre "Prinsesje Nooitgenoeg" is een psychologische roman over de zin van het bestaan in een leven dat zich tussen fictie en werkelijkheid afspeelt. We krijgen een kijkje in het leven van een actrice die twijfelt aan de zin van haar leven om steeds maar teksten van een ander na te spelen en die denkt dat er meer te maken valt van haar leven.
Aanbeveling Halina Reijn is een bekende actrice (zowel voor film als toneel) en bekend bij de jeugd. In het boek schrijft ze haar eigen problematiek van zich af en dat kan een interessant gegeven zijn voor de opgroeiende jeugd die naar haar opkijkt, vooral naar de glamourkant van haar baan. Zij worstelt met de problematiek van de vrije opvoeding die ze heeft genoten, de welvaart waarvan ze gebruik kan maken en de luxe keuzes die ze kan maken. Ze gaat dan twijfelen aan het nut van haar bestaan en zoekt als in een echte queeste naar een oplossing daarvoor. Door middel van allerlei hulpmiddelen leert ze haar bestaan weer aanvaarden. Halina Reijn doet dat in heldere dialogen en met eigentijdse middelen. Zowel het taalgebruik (waarin veel wordt gesproken over "kutdit en kutdat"), de vrije seksuele moraal en het veelvuldig gebruik van hallucinerende middelen zou de oudere lezer wat kunnen afschrikken, maar zou de schoolgaande jeugd misschien weer wat meer kunnen aanspreken. De stijl van Halina Reijn is gedreven en vol passie, wat Giphartachtig. De roman lijkt me geschikt voor eindexamenkandidaten van havo en vwo, vooral voor hen die wat afweten van het toneelwereldje waarin Rein zich bevindt. Maar die moeten wel tegen een stootje kunnen, vanwege het ruwe taalgebruik. Maar ja, het is wel het taalgebruik van een jeugdige generatie. Voor vmbo-TL lijkt me de roman te lastig. Het is een debuutroman van een schrijfster die weet over welke wereld ze schrijft en dat maakt een en ander toch heel geloofwaardig. Met een gerust hart mag de lezer daarom in Anna Verbrugge een alter ego zien voor Halina Reijn. Flaptekst Anna Verbrugge is actrice. Ze speelt schitterende rollen onder leiding van topregisseurs. Met haar toneelvrienden heeft ze een leven van repetities, audities, feestjes en nachtenlange gesprekken. Maar Anna is niet gelukkig. Haar ouders hebben haar opgevoed in vrijheid, met de ideeën van de jaren zestig en zeventig, maar ze weet zich met die vrijheid geen raad. Ze wil meer. Ze wil niet langer alleen voor zichzelf leven. Als ze bij toeval een Tsjetsjeense klusjesman ontmoet, geeft ze zich aan hem over. Samen met hem wil ze strijden voor een betere wereld. Haar vrienden, collega's en familie zien het met toenemende wanhoop aan. "Prinsesje Nooitgenoeg" is een roman die zich afspeelt in de wereld van het toneel, tussen fictie en werkelijkheid. Het boek geeft een schitterend en subtiel inzicht in de gedachtewereld van een geïndividualiseerde generatie die ogenschijnlijk succesvol is, maar intussen aan de leegte van deze tijd ten onder gaat. Halina Reijn (1975) is een van de grootste Nederlandse actrices van dit moment. Zij speelde onder meer Ophelia in Hamlet, Lulu in Lulu, en Kate in Het temmen van de feeks. Ook speelde ze onder andere in de speelfilms De passievrucht van Maarten Treurniet, Grimm van Alex van Warmerdam en Zwartboek van Paul Verhoeven. Prinsesje Nooitgenoeg is haar magistrale literaire debuut. Motto en opdracht Het motto van deze roman luidt: "Door zeeën van bloed waden we naar een beter leven." (Rainald Goetz, Duits schrijver in 1954 in München geboren.) Je moet in je leven nogal wat tegenstand overwinnen om een beter leven te kunnen leven. Dat geldt in deze roman zeker voor Anna, de 29-jarige hoofdpersoon en actrice, die op een punt in haar leven is aangekomen, waarop ze twijfelt aan de zin van haar loopbaan als actrice. Ze wil liever iets goeds doen in de wereld. Ze moet daarvoor door een diep dal vanwege de depressie waarin ze verkeert. Met hulp van familie, vrienden, Vladimir en een beroemd acteur die haar weer op de juiste weg wijst, keert ze terug in "het betere leven". Structuur en verhaalopbouw De roman telt 24 hoofdstukken die echter niet genummerd of getiteld zijn. Slechts het laatste hoofdstuk draagt een titel: "Stilte". De hoofdstukken worden van elkaar gescheiden door witregels. Elk nieuw hoofdstuk begint op een nieuwe pagina. De roman wordt vrijwel chronologisch verteld. De roman heeft een opening in handeling (de jaarlijkse herdenking van hun verkiezing op de toneelschool) en het einde is gesloten, omdat Anna Verbrugge haar depressie heeft overwonnen.
Perspectief Het perspectief berust bij de 29-jarige actrice Anna Verbrugge. Deze actrice vertelt in de ikvorm in de o.t.t ; dus met het meelevende perspectief voor de lezer. Ze heeft vier vrienden met wie ze heeft gestudeerd en die altijd bij elkaar komen in het café Casa di David. Ze ziet het in een periode in haar leven niet meer zitten en komt in een identiteitscrisis. In een interview met De Volkskrant (donderdag 6 oktober 2005 in de Kunstbijlage van die krant) geeft Halina Reijn toe dat ze veel elementen uit haar eigen leven en omgeving in de roman heeft gestopt. Ze heeft haar toneelgeneratie willen beschrijven en heeft door gesprekken met collega-actrices karakterelementen van diverse mensen in de roman samengebracht: de ambitieuze actrice, die met het prinsessengedrag, weer één met de woede als voornaamste karaktereigenschap. Anna is de intellectuele vertegenwoordiger en draait net als de anderen door. Halina Reijn geeft in het interview toe dat ze karaktereigenschappen van de diverse personages overdrijft. Ze geeft aan dat ze een product is van haar opvoeding. Haar ouders lieten haar veel vrij onder het levensmotto van de zestiger jaren en dat heeft voor een bepaalde generatie gezorgd. Een generatie die zich natuurlijk ook weer afzet tegen de vorige generatie. Titelverklaring Peter, een van de toneelvrienden van Anna, noemt haar op blz. 48: "Prinsesje Nooitgenoeg". Ze is namelijk lid van een generatie die in welvaart is opgegroeid. In het interview in De Volkskrant op donderdag 6 oktober 2005 zegt Halina: "Die titel slaat voornamelijk op mezelf, op mijn tomeloze ambitie en werklust." In de rest van de roman komen nog twee variaties op die titel terug. Anna krijgt op een zeker moment een jong poesje , dat "Poesje Nooitgenoeg" wordt genoemd. En de seksueel zeer actieve vriendin Stephanie, die nogal eens het bed induikt met regisseurs en producers om rollen te krijgen, noemt zich op bladzijde 101 vrij seksueel getint "Poesjenooitgenoeg" en "Kontjenooitgenoeg". In de kinderboekenliteratuur is het boekje "Rupsje Nooitgenoeg" bekend. Eric Carle schreef in 2002 dit boekje voor kleuters vanaf 2 jaar en stelt kinderen in staat om bijvoorbeeld te leren tellen. De titel zal wel van dit boekje zijn afgeleid. Tijd en decor De roman speelt zich af in de hedendaagse tijd. Anna is 29 jaar. Halina Reijn is in 2005 zelf ook 29 jaar en er zijn meer overeenkomsten tussen Halina en Anna. Beiden hebben ze o.a. de toneelschool in Maastricht gedaan. Ze oefent voor de rol in Hedda Gabler van Hendrik Ibsen en die rol staat Halina zelf in het toneelseizoen 2006 ook te wachten. Ze heeft de roman tijdens haar verblijf in Los Angeles geschreven, omdat ze wel eens wilde weten wie ze werkelijk was, zonder de status van werk, zonder de toneelwereld. Ze had gewoon even de balen van het toneelspelen en dat moest worden verwerkt. In de roman probeert ze het probleem onder woorden te brengen. Daarmee is de roman actueel en kan hij zonder meer in het jaar 2004 of 2005 worden geplaatst. De vertelde tijd is ongeveer een klein jaar: het begint met de jaarlijkse reünie over de toneelschool in Maastricht en aan het eind van de roman zegt Anna dat die over enkele weken weer voor de deur staat. De verteltijd is de vluchtduur tussen Malaga en Rotterdam, want terugkerend van mijn vakantie aan de Costa del Sol deed ik er precies zolang over om de roman te lezen: dat komt neer op ongeveer 2 uur en 45 minuten. Het decor van de roman is natuurlijk het Amsterdamse wereldje van toneelspelers en film. Ook dat is vrij herkenbaar in beeld gebracht. Halina Reijn schetst een portret van haar eigen generatie, maar projecteert dat op de toneelwereld. Thematiek Zoeken naar de zin van je bestaan lijkt het belangrijkste thema in deze debuutroman van Halina Reijn. Waar in de literatuur vaak over de midlifecrisis wordt gesproken, is er deze keer sprake van een quarterlifecrisis, zoals de psychologe Marleen in de roman het noemt. Anna is op zoek naar de functie van haar beroep in het leven en vermeldt vanaf het begin van de roman dat ze een einde wil maken aan haar loopbaan als actrice. Herhaaldelijk noemt ze dat ze zich wil gaan melden, waarmee ze wil aangeven dat ze vrijwilligerswerk of ontwikkelingswerk wil gaan doen. Ze is opgegroeid in een gezin met ouders die zelf ten strijde trokken tegen de maatschappij, blowden, alternatief waren en nu is haar vader een rechtse conservatieveling die het NRC leest geworden. Haar moeder lijkt te zijn blijven hangen in het alternatieve circuit, maar van haar neemt ze in hoofdstuk 2 meteen weer afstand, door het ouderlijk huis na een kort bezoek weer te ontvluchten. Anna slaat zich tenslotte met hulp van haar familieleden (vooral haar vader) haar toneelvrienden, een opbloeiende liefde voor Vladimir, een vermeend oorlogsstrijder uit Tsjetsjenië, en een opbeurende Hamlettoespraak van een collega-acteur weer door de problemen heen. In het laatste hoofdstuk (na Nieuwjaarsdag als symbool voor het nieuwe begin) staat ze weer op de bühne en weet ze weer waar ze het allemaal voor doet. Ze heeft haar rust gevonden en de liefde voor het toneelvak is weer terug. Literair-historische motieven zijn: de queeste (zoektocht naar het ware bestaan) vriendschap, alcoholgebruik, druggebruik, seksualiteit, het verschil tussen fictie en werkelijkheid, ouder-kindrelatie en de opvoeding.
Samenvatting van de inhoud In het eerste hoofdstuk komen de vrienden van de Maastrichtse toneelschool weer bij elkaar voor hun jaarlijkse bijeenkomst. Anna Verbrugge verhaalt in die situatie altijd van de toets die ze na het eerste jaar moesten doorstaan: er werd door de docenten bepaald wie er door mocht naar de acteursopleiding. Alle vier de vrienden (Anna, Lulu, Peter en Stephanie) komen door de test. Later sluit Tessa zich als vriendin bij het viertal aan. Anna vertelt ieder jaar dezelfde successtory. De volgende morgen doet Lulu in een telefoongesprek met Anna moeilijk over de rol die Stephanie van haar heeft afgesnoept. Stephanie staat er om bekend dat ze door middel van haar seksuele capaciteiten regisseurs en producers kan verleiden haar een rol te gunnen. Lulu heeft er flink de pest over in, mede omdat Stephanie de avond ervoor niets over de zaak heeft verteld. Met de trein bezoekt Anna haar moeder, maar ze beleeft niet zo veel lol aan het bezoek. Haar moeder is een beetje in de alternatieve zestiger jaren blijven steken. Blijkbaar is Anna’s vader van haar af gegaan. Al op de terugweg wordt duidelijk dat Anna het voorlopig niet meer ziet zitten. Ze heeft al; een aantal keren aangegeven dat ze zich gaat melden. Ze bedoelt dat ze zich gaat aanmelden voor bijvoorbeeld werk in de Derde Wereld omdat ze haar werk als actrice niet als zinvol ervaart. Vooral het toneelstuk waarvoor ze op dat moment repeteert (Hedda Gabler van Hendrik Ibsen) ziet ze niet zitten: de hoofdpersoon moet tegen de verveling vechten. Ook de voorstelling van een ander toneelstuk vindt ze helemaal niets. Een dag of wat later is ze met Lulu aan het winkelen en ze ontmoeten Stephanie. Lulu en Stephanie krijgen nog een beetje ruzie over de rol die de laatste van Lulu heeft afgepikt. Op de toneelrepetitie van Hedda Gabler blijkt dat Anna haar tekst nog niet goed kent, wat haar op een reprimande van de regisseur en haar tegenspeler komt te staan. Eigenlijk is ze het leventje dat ze leidt op dat moment goed zat. Ze draait op dat moment goed door. Ook haar vriendinnen leiden een leventje dat in principe niet valt goed te praten: zo drinkt Tessa o.a. steeds meer alcohol dan goed voor haar is. Ze leiden vrijwel allen een doelloos leventje dat van feestjes alcohol-en cocaïnegebruik aan elkaar hangt. En toch kan je daardoor beroemd worden, bijvoorbeeld doordat je in een film optreedt of een commercial doet of in een soap speelt. Het wordt de huidige actrices maar gemakkelijk gemaakt, vindt Anna. Er komt een soort keerpunt in het leven van Anna, wanneer ze in Amsterdam een oud vrouwtje tegenkomt, dat vraagt of ze geen werk heeft voor haar zoon uit Tsjetsjenië. Ze laat haar telefoonnummer bij de vrouw achter, maar ze heeft intussen voor zichzelf al besloten dat ze wil stoppen met het acteerwerk. Ze heeft haar vader daarover ingelicht. Die komt dan ook ten tonele en merkt met zijn vriendin Marleen die psychologe is, dat Anna in een soort crisis verkeert. (de quarterlife crisis, die omstreeks het 30e jaar optreedt.) Lang ligt Anna in haar bed en slikt antidepressiva. Lulu biedt haar ter verstrooiing een poesje aan dat de naam Poesje Nooitgenoeg krijgt, maar het helpt allemaal niet zo goed tegen de depressieve gevoelens die Anna heeft. In haar wanhoop praat Anna een aantal keren met God en vraagt of hij geen oplossing weet om haar te helpen. De verlossing lijkt toch uit het Oostblok te komen, want niet lang daarna wordt ze door de zoon van de onbekende vrouw gebeld. Ze beschouwt het als een antwoord op de vraag die ze aan God heeft gesteld en ziet in hem de engel die op haar pad is gestuurd. Ze heeft voor hem inderdaad een aantal karweitjes te verrichten: zo is de kachel al een tijdje stuk. Ze betaalt hem goed voor allerlei werkzaamheden in haar huis. Hij neemt haar ook. mee naar een bruin café waar lot- of strijdgenoten van hem zitten. Ze wordt verliefd op deze Vladimir, maar als ze lichamelijk aanhankelijk wordt, wijst hij haar af omdat hij moet werken voor zijn geld. Pas als ze hem aanbiedt haar voor 100 euro hard te neuken voor zijn vaderland, grijpt hij zijn kans. Als ze aan het vrijen zijn, slaat hij de taal uit van zijn vaderland, waaruit Anna heel fantasierijk opmaakt dat hij geld nodig heeft voor de verzetstrijd tegen de Russen. Ze heeft nu ook voor zichzelf een alibi om het leven weer aan te kunnen en steunt de strijd van Vladimir tegen de Russen. De vrienden van hem raden haar echter af met hem te blijven omgaan: ze moet gewoon een Nederlandse vriend nemen, zeggen ze. Vladimir is niet goed genoeg voor haar, maar ze slaat deze goede raad in de wind. Vladimir is immers de door God gezonden engel op haar levenspad. Elk jaar gaan de vrienden met zijn allen met Oud en Nieuw naar een bungalowpark in Drente en ze wil dat dit jaar Vladimir ook meegaat. Haar vrienden zien het eigenlijk niet zo zitten, maar staan het haar toch toe. Daarvoor viert ze eerst nog het Kerstfeest bij haar vader, die het echter met zijn ex-vrouw en zijn vriendin op een alternatieve manier doet. Anna verveelt zich en gaat in de loop van de avond naar haar vriendinnen en met behulp van alcohol en sneeuwwit poeder wordt het toch nog een gezellige avond. Intussen heeft Anna weer een rol gekregen in een film, waarvoor ze eigenlijk geen moeite hoefde te doen, terwijl Stephanie volop haar seksuele eigenschappen had moeten benutten voor dezelfde rol. Roy, de regisseur, had toch liever Anna gecast voor die rol. Zonder dat ze auditie doet, (ze krijst alleen heel overtuigend dat ze wil stoppen als actrice) krijgt Anna van hem de rol toebedeeld. Stephanie is later laaiend over het feit dat ze daarover niet wordt teruggebeld door Roy. Dan gaan ze met zijn allen naar het huisje op het vakantiepark. Het lijkt allemaal leuk te beginnen: ze mens-erger-je-nieten (een symbolisch spel) maar het mondt tenslotte uit in een soort orgie waarin ook met oliebollenbeslag wordt gesmeten, wat Vladimir heel verkwistend vindt. Later gaan ze over op het gebruik van XTC, wat de werkelijkheid van alledag een stuk rooskleuriger maakt. Er wordt een soort droomwereld gecreëerd, waarin ook Vladimir zijn slag slaat door met Stephanie in de open lucht onder een boom seksueel genot te beleven. Het leidt natuurlijk tot ruzie onder de gezworen vrienden. De volgende dag is Vladimir bovendien verdwenen met het meenemen van allerlei waardevolle spullen als creditcards, juwelen en geld. Anna is er wel door ontnuchterd. Misschien is hij wel helemaal niet de door haar zo gedroomde verzetstrijder tegen de Russen, maar is hij een ordinaire klaploper die op een gemakkelijke manier aan de kost wil komen. Ze zou zich zo graag willen melden voor een algemeen belangrijk doel, maar ook Lulu geeft aan dat ze dan heus niet de enige is. Anna vertrekt de volgende dag op Nieuwjaarsmorgen uit het huisje en gaat alleen terug naar Amsterdam In een kroeg ontmoet ze haar tegenspeler uit de Hedda Gabler, Johan, die een passage uit Hamlet citeert. Het brengt haar op deze symbolische dag enigszins tot bezinning en in het gesprek met Johan dat volgt, zegt hij waar haar bestemming ligt: nl. in de schouwburg. In het laatste hoofdstuk dat "Stilte" heet, treedt Anna op: het zal het stuk van Hedda Gabler zijn Ze geniet van het applaus dat ze met haar toneelgroep van het publiek krijgt en lijkt genezen van haar depressieve buien. Recensies De Volkskrant besteedde tot nu toe als enige grote, landelijke krant nogal wat aandacht aan de debuutroman van Halina Reijn. Op 6 oktober 2005 verscheen er een twee pagina’s groot interview in de Kunstbijlage onder de titel "Serieus en toch een lekker wijf". In het interview schrijft Halina, waarom ze na het schrijven van columns in bijvoorbeeld Viva gevraagd werd door een uitgever om een boek te gaan schrijven. Ze leed op datzelfde moment aan de problematiek waaraan ook haar hoofdfiguur Anna lijdt. Alleen heeft ze de problemen voor het boek wat meer aangezet. Het is een goed interview dat duidelijk aangeeft wat Reijn bezielde met het schrijven van de roman. Als je maar blijft doordraaien in de mallemolen van rollen, repetities, films, komt er natuurlijk een moment dat je beroep je gaat tegenstaan. Je moet er dan tussenuitbreken: letterlijk (naar Los Angeles vluchten) of figuurlijk (in het boek in het personage Anna Verbrugge) Als dat proces goed verloopt, kun je terugkeren naar je beroep omdat je je ermee hebt verzoend. Een dag later schrijft de bekende Volkskrantredacteur Arjan Peters een recensie in Cicero, de boekenbijlage van de krant. Hij vergelijkt het boek van Reijn o.a. met de nieuwe novelle van Rascha Peper (Verfhuid) en vindt de roman van Reijn "beduidend minder truttig". Vervolgens verhaalt hij in grote lijnen en enigszins ironisch de verhandelingen in de roman en besluit met zijn oordeel: "En al is Halina Reijn geen begenadigd stilist, geen nieuwe Reve of Shakespeare, de directheid van deze koploze kip is ontwapenend. Je begrijpt waarom "Prinsesje Nooitgenoeg" geschreven moest. Reijns binnenshuidse passie maakt meer indruk dan de buitenhuids blijvende van Rascha Peper". Over de schrijfster Halina Reijn werd op 10 november 1975 in Amsterdam geboren. In 1997 ging ze naar de toneelschool in Maastricht. Ze maakte daarna haar toneeldebuut als Ophelia in Hamlet in 1998. Ze speelt diverse rollen in films o.a. in de Nederlandse speelfilm "De passievrucht", gemaakt naar het succesvolle boek van Karel Glastra van Loon. Het jaar 2005 is een belangrijk jaar voor haar. In dat jaar speelt ze de hoofdrol in "Het temmen van de feeks" van Shakespeare. Daarin is de boeiende feeks Katarina en valt ze op door haar bruisende presentatie in de eigentijdse versie van haar regisseur. Ze doet in dat jaar bovendien opnamen voor de nieuwe film van Paul Verhoeven "Zwartboek". Haar literaire debuut verschijnt in oktober 2005.