Titelbeschrijving: H. Heijermans, Op hoop van zegen, Amsterdam, Em. Querido’s Uitgeverij, 1981, 28e druk. Samenvatting: Het eerste bedrijf speelt zich af in het huis van Kniertje. Clementine maakt een tekening van Cobus. Dan komt haar vader, reder Bos, binnen om te vragen of Barend wil aanmonsteren op `De op hoop van zegen’, Clementine reageert hier verwonderd op, maar Bos gebied haar zich niet met zijn zaken te bemoeien en stuurt haar naar huis. Vervolgens slaat Barend het aanbod af omdat hij te bang is om te varen, dit tot grote ergernis van Kniertje en Jo. Vervolgens weet Kniertje, Bos ervan te overtuigen om haar zoon Geert wel te laten aanmonsteren op het schip. Als Bos vertrekt loopt net de `Anna’ binnen, de man van Truus is niet met de boot mee terug gekomen. Vervolgens komt Geert thuis van het uitzitten van zijn gevangenisstraf. Hij is in de gevangenis een echte socialist geworden en heeft, tot verdriet van Kniertje, geen enkele spijt van zijn misdrijf, namelijk het slaan van een meerdere in dienst. Het tweede bedrijf speelt zich af op de 61e verjaardag van Kniertje. ’s middags om drie uur zal de `Op hoop van Zegen’ vertrekken, met o.a. Geert, Mees en uiteindelijk ook Barend aan boord. De vissersvrouwen komen Kniertje feliciteren en het wordt een gezellige boel. Enkele uren voordat de boot vertrekt krijgen Geert en reder Bos ruzie, als Geert een socialistisch lied aan het zingen is. Geert spuwt zijn gal over de standenmaatschappij en werkt Bos uiteindelijk de deur uit. Als straf hiervoor mag Kniertje niet meer bij de reder komen schoonmaken. Vlak voor vertrek is Barend radeloos, omdat hij van de scheepstimmerman heeft gehoord dat `De op Hoop van Zegen’ zo rot is als wat. Hij wordt door twee veldwachters van huis gehaald om zijn contractuele verplichtingen na te komen en zal uiteindelijk ook vertrekken. Kniertje blijft verdrietig en beschaamd achter. In het derde bedrijf woedt een hevige storm. Kniertje is ziek en diverse mensen komen haar opzoeken. Clementine en boekhouder Kaps komen haar soep en eieren brengen. De vrouwen vertellen elkaar onheilspellende verhalen die ze hebben meegemaakt. Ze hebben allemaal wel een kind of hun man verloren. Ook Truus vertelt over al haar ellende en besluit met de woorden 'De vis wordt duur betaald'. De storm en verhalen werken op Jo’s zenuwen, ze vertelt Kniertje dat ze in verwachting is van Geert. Intussen raast de storm door. Kniertje bidt. Het vierde bedrijf speelt zich af in het kantoor van Bos. Mathilde Bos werkt aan een inzamelingsactie ten behoeve van de torenklok. Bos snauwt haar af, maar is poeslief tegen de burgemeestervrouw; hij valt uit tegen zijn boekhouder Kaps die een vergissing heeft gemaakt. Regelmatig komen er mensen vragen of er al nieuws is van 'de Hoop'. De waterschout deelt per telegram mee dat de 'Op Hoop van Zegen' vergaan is; er zijn twaalf doden, o.a. Geert en Barend. Het aangespoelde lijk van Barend wordt herkend aan de oorringen die van zijn vader zijn geweest. Clementine, Jo, Simon beschuldigen Bos dat hij van de slechte staat van het schip heeft afgeweten, wat Bos verontwaardigd ontkend. Anders had hij namelijk nooit een verzekering voor de boot kunnen afsluiten. Kniertje is gebroken en valt flauw. Mathilde Bos troost haar met de mededeling dat ze weer mag komen schoonmaken en dat er in de kranten een oproep voor steun geplaatst zal worden. Met een pannetje eten sloft ze naar huis. Korte samenvatting: Het eerste bedrijf speelt zich af in het huisje van Kniertje. Reder Bos wil dat Barend zich aanmonstert op de "Op Hoop van Zegen", maar Barend is bang. Clementine weet dat de "Hoop" rot is. Geert keert terug uit de gevangenis. Het schip 'Anna' komt terug met een dode, de man van Truus. Het tweede bedrijf speelt zich ook af in Kniertjes huis. Het is Kniertjes verjaardag. De dag dat de "Hoop" vertrekt. Geert ruziet met Bos. Hierdoor mag Kniertje niet meer bij Bos komen schoonmaken. Barend heeft gehoord dat het schip rot is en gaat bang terug naar Kniertje om dit te vertellen. Zij wil dat hij toch gaat en later komen twee veldwachters hem halen, om hem naar het schip te brengen. Het derde bedrijf speelt zich óók af in Kniertjes huis. Er woedt een storm en dit is gedurende het hele bedrijf te horen. Clementine komt Kniertje stiekem eten brengen. Het stormt zwaar en de vrouwen vertellen elkaar over hun treurige herinneringen. Jo kan daar niet tegen. Als ze alleen zijn vertelt ze Kniertje dat ze in verwachting is van Geert. Jo zweert dat ze nooit meer zal bidden als "de Hoop" niet terugkomt. Het vierde bedrijf speelt zich af in het kantoor van reder Bos. Mathilde Bos zamelt geld in voor een torenklok. De mensen beginnen naar het kantoor te komen om te vragen of er al iets van de schepen is gehoord. Uiteindelijk blijkt "De Hoop" te zijn vergaan. Kniertje valt flauw zo gauw wanneer ze hoort dat zo ook haar laatste twee zoons kwijt is. Als troost krijgt zij wat eten mee en mag ze weer schoonmaken bij reder Bos. Ze sloft bedroeft weg.
Thema’s en motieven: "De vis wordt duur betaald", het stuk gaat over de sociaal-economische misstanden in de Nederlandse zeevisserij. Er spelen verschillende motieven in dit stuk mee, die steeds terugkomen. Het gevangenismotief. Geert komt uit de gevangenis en Daantje vindt het Diakenhuis een gevangenis. Ook is het duidelijk dat Kniertje een 'gevangene' is van reder Bos. Ze kan geen kant uit en is volledig afhankelijk van hem. Dit geldt ook voor de vissers en andere vrouwen. Het doodsmotief. De dood is een belangrijk motief in dit stuk. Eigenlijk gáát dit stuk over de dood. Je hoort hoe de man en zoons van Kniertje gestorven zijn, je hoort hoe 'de Anna' binnenkomt met een dode aan boord. Kniertje: "Door een duimsplankie zijn we van de eeuwigheid gescheijen". De zee is ook een motief, maar tegelijkertijd een symbool. Het is een motief, omdat door het hele stuk duidelijk is dat de zee datgene is waar men in het dorp van leeft en afhankelijk van is. De zee houdt hun leven onder controle. De zee is tegelijkertijd het symbool voor het noodlot. Vele mannen vinden de dood in de zee. Het rotte schip is ook een motief, door het stuk heen hoor je stukje bij beetje wat er mis is met het schip. Het schip staat een beetje symbool voor alle schepen in de vissersvloot, omdat het allemaal eigenlijk 'drijvende doodskisten' zijn. De tegenstelling tussen arm en rijk is ook een belangrijk motief(socialisme?). Het hele stuk lang wordt je geconfronteerd met het verschil tussen reder Bos en de armere vissers. Ook komt de machteloosheid, ook een motief, van de vissers goed naar voren. Reder Bos heeft ze in zijn macht en ze kunnen daar weinig aan doen. Personen: Kniertje: Een vissersweduwe, 61jaar oud. Geert en Barend: Haar zoons. Geert is 26jaar oud en verloofd met Jo. Barend is 19jaar oud. Jo: Haar nicht
Cobus: Haar broer
Daantje: Diakenhuismannetje
Clemens Bos: Reder
Mathilde: Zijn vrouw
Clementine: Zijn dochter
Simon: Scheepsmakersknecht
Marietje: Zijn dochter
Mees: Marietjes aanstaande
Kaps: Boekhouder
Saart: Vissersweduwe
Truus: Vissersvrouw
Jelle: Bedelaar Ruimte: De plaats van de gebeurtenissen zijn in een vissersdorp aan de Nederlandse Noordzeekust. Het verhaal speelt zich tijdens de eerste drie bedrijven af in de woonkamer van Kniertjes huis. Deze woonkamer is armoedig. Er bevindt zich een schouw, een ladekast, een duif in een kooi, een glazenkast en twee bedsteden. Achter in de kamer is een deur naar het kookhok. In het derde bedrijf is het geloei van de storm te horen. Het vierde bedrijf speelt zich af in het kantoor van reder Bos, een ouderwets kantoor met uitzicht op zee. Het 4e bedrijf speelt zich af op een heldere, rustige winterdag. Tijd: De vertelde tijd is 3 maanden. De vertel tijd is 78 bladzijdes. Het verhaal begint op een middag in oktober en eindigt ergens in januari, rond 1900.
Titelverklaring: "Op Hoop van Zegen" is de naam van het schip dat uitvaart en vergaat. De naam verwijst naar het risico dat de matrozen lopen, elke keer dat ze uitvaren. De titel is ook sarcastisch te interpreteren. Er is namelijk slechts zegen voor de reder. Die heeft het schip namelijk laten verzekeren en ontvangt een som van 1400 gulden, wanneer het schip vergaat. Voor de families is er eigenlijk helemaal geen hoop en/of zegen. De ondertitel, "een spel van de zee in vier bedrijven", lijkt (onbedoeld?) te slaan op het leven van de vissers dat volledig wordt bepaald door de zee. Hun leven is een deel van 'het spel van de zee'. Deze ondertitel kan echter ook gewoon een beschrijving zijn van het stuk. Auteur: Herman Heijermans werd geboren in 1864 in Rotterdam en stierf in 1924. Hij was van Joodse afkomst en zijn vader was een journalist. Nadat Herman de HBS had afgerond werd hij bankbediende. In 1886 begint hij een lompenhandel. Hij drijft van 1888-'92 een handel in huishoudelijke artikelen en wordt in 1892 toneelcriticus van 'De Telegraaf'. Nadat hij in 1895 lid van de 'sociaal democratische arbeiderspartij' was geworden werd hij journalist bij het 'Algemeen Handelsblad'. In 1896 gaat hij met Marie Sophie Peers in Wijk aan Zee wonen en een jaar later richt hij het tijdschrift 'de Jonge Gids' op. Dit schrijft hij vier jaar lang zelf vol onder verschillende namen. In 1898 trouwt hij met zijn Marietje en hij wordt datzelfde jaar redacteur van 'de Nieuwe Tijd'. In 1907 t/m 1912 gaat hij wonen in Berlijn waar hij directeur/ oprichter/ regisseur is van de N.V. 'Toneelvereeniging'. Het huwelijk loopt in 1918 spaak, maar hij hertrouwt met de actrice Anna Jurgens.