Op de Rug Gezien door Margriet de Moor

1. Titelbeschrijving
Margriet de Moor, Op de rug gezien
Amsterdam, 1989

2. Titelverklaring
De titel van het verhaal is ‘Op de rug gezien’. Deze titel is letterlijk terug te vinden in de tekst, in regel 670. Het is een stukje van een omschrijving van een naaktstudie die boven de linnenkast op de overloop hing in het oude huis van Sonja. De vader van Sonja, die Sonja zelf niet kent, heeft het gemaakt. Het moet Sonja’s moeder voorstellen, op de rug gezien. Deze naaktstudie is het enige tastbare bewijs dat Sonja van haar vader heeft en is daarom erg waardevol, dat komt in het verhaal ook heel duidelijk naar voren als Sonja teruggaat in haar verleden om zo ook dingen van haar vader te weten te komen.

3. Uiterlijke bouw
- Titel: Op de rug gezien

- 1016 regels

- 4 hoofdstukken

- Door witregels gescheiden delen

- Inspringen bij kantlijn, niet alles daarvan is alinea

- Geen motto of voorwoord

4. Analyse
- Het verhaal valt onder fictie die “net echt” kan zijn. Het is niet zo dat wat er in het verhaal geschreven staat in het echt niet voor kan komen.

- Aan de opbouw van de tekst kun je zien dat het fictie is. Er zijn namelijk tijdsprongen gebruikt en ook bepaalde gedachten zijn leesbaar.

- De tijdsprongen bestaan uit een hele hoop delen, maar de belangrijkste flashbacks zijn die van het verleden met Sonja en haar moeder. Dit ‘verhaal’ bestaat uit 4 delen.

Het grootste deel van het verhaal gaat over Sonja, die doordeweeks alleen in een villa woont en in het weekend tijd doorbrengt met haar rector, waar ze een ‘verhouding’ mee heeft. Overdag is ze rustig en verlangt ze naar de rector. ’s Nachts is ze bang en kan ze alleen maar rustig in slaap vallen als de vogels weer beginnen te fluiten en het langzaam licht wordt. Naarmate de tijd verstrijkt begint Sonja eigenhandig haar angst te overwinnen door middel van tekenen, en komt ze er achter dat de rector het eigenlijk helemaal niet zo goed met haar voorheeft. Uiteindelijk verlaat Sonja hem.

Tussen dit hoofdverhaal zit nog een kleiner verhaal, dat van Sonja en haar moeder, zoals eerder gezegd. Sonja probeerde uit te vissen wat er met haar vader is gebeurd. Ze heeft hem namelijk nooit gekend. Sonja’s moeder lijdt aan het syndroom van Korsakov.

Deze twee verhalen lopen enorm door elkaar doordat de flashbacks ook niet in volgorde staan van oud naar recenter.

- In ‘Op de rug gezien’ komen ook een aantal motieven voor:

- Tekenen

1. Verband met verleden moeder

2. Angsten overwinnen

3. Bomenlaan = Zorg om moeder

Korenbloemen = Verzoening, accepteren van de situatie

Zelfportretten = Alle liefde

Huis → Dat kiest de rector. Het staat voor macht, want hij heeft het voor haar
gekocht/gehuurd, daarom vind hij dat hij eisen aan Sonja mag stellen.

- Haak in de serre
Staat voor angst, een man heeft zich daaraan opgehangen

- Drank
Sonja’s moeder was alcoholiste, en leed aan het syndroom van Korsakov

- Hondje
Het hondje zorgt ervoor dat Sonja iets heeft om voor te zorgen als ze doordeweeks

alleen thuis is in de villa (Sonja was ook gewend om voor haar moeder te zorgen in het

laatste stadium voordat moeder stierf)

- Angsten
Sonja heeft last van angsten, die al vroeg beginnen (bang in het donker, bang om alleen te zijn)

- Zonnehoed
Leo kiest dit voor Sonja uit om te dragen, het is voor Sonja een symbool van ‘gevangenschap’, omdat ze niet eens zelf mag bepalen wat ze wil dragen.

- Je kunt ook een aantal dingen omschrijven die in het verhaal twee tegenovergestelden van elkaar aangeven:

Overheersing Vrijheid

- zonnehoed - hondje

- blouse met kant - tekeningen

- blauwe rok - zelf eind maken aan de relatie

- huis

5. Persoonsgegevens
Sonja
Uiterlijk: Erg jong
Karakter: Sonja is bang en makkelijk beïnvloedbaar in het begin, maar durft later de touwtjes in eigen handen te nemen. Ze is nieuwsgierig naar haar verleden. Ook is ze zorgzaam, dat kun je opmaken uit de manier waarop ze vroeger voor haar moeder zorgde en in het heden voor haar hondje zorgt.

Relaties:
- Moeder
Sonja geeft veel om haar moeder, het is een hele klap als ze het antwoord “Ja, heel gelukkig”, krijgt op de vraag of ze gelukkig was voordat Sonja er was

- Rector Leo
Sonja is eerst heel naïef en denkt dat ze gelukkig is zolang ze de rector maar heeft. Ze verlangt naar hem en in het weekend probeert ze het hem zo goed mogelijk naar zijn zin te maken. Later verdwijnt dit, omdat ze er achterkomt dat de rector haar gewoon een beetje aan het lijntje houdt.

De relatie van Sonja en de rector kun je in 4 delen onderscheiden, namelijk:
A. Irritaties

B. “Dreiging met kind”

C. Drank

D. Hondje

S – moeder Zorgen voor, de ander is zwak

S – hondje Er alles voor over hebben, behoefte aan

Rector – S steun, afhankelijke situatie

- Vader
Sonja heeft hem nooit gekend, en is nieuwsgierig naar hoe hij geweest zou zijn.

Rector
Uiterlijk: Hét stereotype rector = grijs pak, grijze ogen, alles stijf

Karakter: Het is een nare, achterbakse man die Sonja verleidt omdat hij gewoon een avontuurtje wil hebben buiten zijn huwelijk met een vrouw die volledig van hem afhankelijk is en geen kinderen kan baren en waar hij dus ook geen kinderen van heeft. Hij doet alsof hij echt om Sonja geeft, maar schijn bedriegt.

Relaties:
- Sonja
Gewoon het zoveelste meisje dat hij aan de haak slaat

- Zijn vrouw
Die dus zwaar afhankelijk is en geen kinderen kan krijgen

Moeder van Sonja
Uiterlijk: Broos lichaam
Karakter: Ooit zou haar moeder een zorgzame moeder geweest zijn, maar nadat ze alcoholiste is geworden is daar vrij weinig van overgebleven, omdat ze het gewoon niet meer aankon. Sonja denkt dat ze de schuld is van al haar problemen, doordat moeder een antwoord geeft waarvan ze van tevoren de gevolgen niet bedacht heeft.

Relaties:
- Sonja
Het is haar moeder, dus ze zal echt wel van Sonja houden

- Vader van Sonja
Ze doet mysterieus over wie Sonja’s vader was, maar het kan misschien ook zo zijn dat ze eigenlijk helemaal niet veel van hem wist. Ooit was ze gelukkig met hem, maar hij heeft haar verlaten omdat ze zwanger was. Is dit de start van moeders alcoholprobleem?

6. Kolommen: Tijd, ruimte, handelingen & figuren
1.
r. 1 t/m 5 - Maandag na 3e weekend

- In de villa

- Sonja

- Sonja merkt regelmaat op
Overdag Nacht

Opluchting Angst

Verlangen

2.
r. 6 t/m 8 - 1e Weekend

- In de villa

- Sonja, rector (Leo)

- Naar ’t dorp – boodschappen doen – kruidenier waarschuwt voor man die zelfmoord heeft gepleegd in villa

Bij thuiskomst haak in de serre → bos bloemen

Seks

3.
r. 29 t/m 69 - 3e Weekend & dag erna

- Sonja, Leo

- In de villa

- Zondag: Leo vertrekt, maandag belt hij Sonja wakker om wat te kletsen, Sonja is opgelucht

4.
r. 70 t/m 110 - 1e Ontmoeting Sonja & Leo

- Op Sonja’s school

- Sonja, Leo

- Sonja eruit gestuurd

Leo: “Die vent is een lul.” (r. 100) in gesprek met Sonja over betreffende leerkracht

5.
r. 111 t/m 125 - Andere ontmoeting, 3 maanden later na ontmoeting 1

- Afloop schoolfeest, naar Sonja thuis

- Sonja

- Sonja was door Leo thuisgebracht → wordt verliefd

Beseft “eigenlijke onderhandelingen” bij eerste ontmoeting

6.
r. 126 t/m 145 - Vervolg op kolom 4

- Regenachtige ochtend

- Leo’s kantoor

- Sonja, Leo

- Leo denkt ouders Sonja allebei overleden i

Is niet het geval, maar Sonja laat het erbij.

7.
r. 146 t/m 165 - Verleden met moeder

Thee, normaal stond het klaar, nu is moeder vergeten theezakje erin te doen → 1e keer Korsakov

Moeder zorgt voor baby Sonja → moeder is gelukkig

- Rector vraagt zich af wat er nou precies is gebeurd

8.
r. 166 t/m 173 - Vervolg van kolom 6

- Na school

- Sonja moet langer blijven i.v.m. problemen met leraar

- Moeder kreeg verkeersongeluk = onder een bus gekomen

9.
r. 174 t/m 188 - Terugblik verleden met moeder

10.
r. 189 t/m 195 - Rector gaat weg i.v.m. telefoontje

“Deur staat altijd open”

11.
r. 196 t/m 414 - Sonja is alleen thuis, mag rector niet bellen

- Zaterdag: Rector is er weer, beslist welke kleding Sonja draagt, Sonja & rector inkopen doen in het dorp

Sonja twijfelt voor het eerst aan relatie: rector wijst dwingend naar het huis

Rector kan niet altijd bij Sonja zijn, dat kan zijn vrouw niet aan

Sonja koopt tekenspullen (motief), geeft rood krijt aan meisje om hinkelpad te kleuren

12.
r. 414 t/m 449 - Moeder speelt met kinderen & kleurt net als Sonja het hinkelpad rood

Ouders verbieden hun kinderen met moeder te spelen, noemen haar “dronken sloerie”

13.
r. 450 t/m 480 - Weekend in villa samen met rector

- Rector denkt dat Sonja’s vader ook dood is. Sonja verteld dat hij niet dood is maar weggelopen.

14.
r. 481 t/m 494 - Sonja is 4 jaar oud, bij moeder thuis

15.
r. 495 t/m 529 - Sonja gaat met rector naar hondjes kijken

- Sonja is al wakker voor rector belt

- Dinsdag: Sonja begint te tekenen met krijt op papier

- Woensdag: Tekenen met zonnehoed op, ramen open

16.
r. 530 t/m 757 - Oktober

1. “Voetje voor voetje” r. 649

2. Voorstel om borrel te gaan drinken

3. Kunstenaarscafé: “Het is mijn schuld”→ 2 betekenissen, 1e: In kunstenaarscafé, omgevallen glas; 2e: In verleden, vader weggelopen

Enigste gesprek dat Sonja met haar moeder gehad heeft over haar vader

4. Naaktstudie (van moeder op de rug gezien door vader) → verwijst naar titel

5. Vragen over vader:

* ‘Waar is hij naartoe gegaan?’

* ‘Waarom ging hij weg?’

* ‘Waren jullie gelukkig?’ → ‘Ja”: Het ergste antwoord dat Sonja ooit gehoord heeft, voelt zich schuldig, vandaar dubbelzinnige zin

17.
r. 758 t/m

812 - Nadruk wordt nu gelegd op korenbloemen aan de haak (motief) dan op de haak zelf → angst is bijna over

- Gedachte aan rector heeft Sonja niet meer nodig, ze is vergeten dat het morgen alweer vrijdag is, terwijl ze gewoonlijk niet kon wachten tot het weekend was

- Sonja besluit het hondje te nemen, praat wat met de jongen

18.
r. 813 t/m 827 - Verleden met rector na de ontmoetingen in kolom 4, 6, 8 en 10

- Strelen van de borst, dat Sonja dit toelaat betekent dat ze niet meer terug kan (“De onderhandelingen zijn begonnen”= onderhandelingen over “hoe ver gaan wij?”) en voor de rector betekent dit een soort van overwinning: “Ha, ik heb er weer eentje!” → 0,0% sprake van liefde

Kritische spanning, de lezer komt hier nu pas achter

19.
r. 828 t/m 887 a. Weekende

Kiezen voor tekeningen

r. 848 “Hij koos het huis.”

b. Na bijna een week later dan a

Telefoontje rector komt een dag eerder om te zeggen dat hij eerder kwam

Sonja reageert niet enthousiast, rector hangt op

20.
r. 888 t/m 904 - r. 898 “Kom maar bij Sonja” → 2 tijdslagen, 1e: Heden met hondje dat bescherming zoekt bij Sonja in bed; 2e: Verleden met moeder die bij Sonja in bed komt (volgende kolom)

21.
r. 905 t/m 912 - r. 907 t/m 908 “Toen begreep ze alles”→ degene die afhankelijk is, rector = zogenaamde ‘zorg’

22.
r. 913 t/m 1015 Ontknoping