Lucifer door Joost van den Vondel

Opdrachtenbladen bij Lucifer van Vondel

Opdrachtenblad 1
1) Wat zijn de argumenten van de opstandelingen?
Lucifer:
– wij geesten zijn nauwer verwant aan God dan de mensen, de zon hoeft maar niet op te komen en de werelds vreugd verdwijnt al
– wij doen dit voor Gods eere, om God zijn recht te geven ben ik ongehoorzaam.
– doordat de mens zo hoog verheven wordt, wordt de orde verstoord.
Apollion:
- de mens in het paradijs geniet eeuwig en onsterfelijk. Als niemand ingrijpt zal de mens de engelen overtreffen.
- Gods wil is veranderd, eerst stonden de engelen onder hem, nu de mensen, zo wordt de rangorde verstoord.
Belial:
- de mens van de duisternis tast God in zijn eer aan, nu gaat de nacht het van de dag winnen.
Luciferisten:
- de engelen zijn meer dan de mensen, waarom zouden de engelen de mensen dan dienen? Hoe kan de engel zich vernederen voor de mens?
Ze komen op voor zichzelf, maar zeggen dat ze voor God opkomen en dat God zich vergist heeft.

2) Wat zijn de argumenten van de aanhangers van het gevestigd gezag?
Gabriël:
- God wil dat zijn engelen hem gehoorzamen.
- engelen hoeven niet alles te weten. Ooit zal God nog openbaren waarom hij de mens boven de engelen heeft geplaatst
Rafaël:
- God is machtiger dan de engelen, zonder hem zijn wij machteloos
- als God iets besluit, mogen de engelen slechts gehoorzamen
Rei:
- je mag God de wet niet voorschrijven
- alles gaat zoals God wil, en dat is goed
- hij die wetten schrijft mag ze ook veranderen

Ze denken allemaal hetzelfde: Gods wil is nu eenmaal wet, wat God doet is goed.

3) Waaruit maak je op dat er slecht naar elkaar geluisterd wordt?
Ze zeggen steeds hetzelfde tegen elkaar, omdat ze beiden gelijk willen hebben. Ze luisteren niet naar elkaar en herhalen steeds dingen die op hetzelfde neerkomen.

4) Is Lucifer’s opstand rechtvaardig?
Gelovigen hadden de opstand onrechtvaardig gevonden, net zo als de rei en de dominees uit die tijd. Mensen die het oneens waren met de kerkenraad kwamen daar tegen in opstand, zoals Vondel misschien, bij het schrijven van dit stuk. De mensen zullen het eens geweest zijn met Lucifer.
Ik vind dat Lucifer opkomt voor zijn eigen belang, en daar wel gelijk in heeft. Dat zou elk mens (hij is dan wel geen mens, maar toch) doen. Want zelf betekent hij toch ook iets? Ik vind het rechtvaardig.

Opdrachtenblad 2
1) Verschillende leiders in drie opstanden:

Opstand Leider In opstand tegen
Lucifer Lucifer God
Tegen Spanje Willem van Oranje Spaanse overheersing/ alva
Scholierenstaking LAKS 2e fase

2) Vergelijking tussen Lucifer en Willem van Oranje als leiders:
Overeenkomsten:
Lucifer en Willem van Oranje zijn beide hooggeplaatst, Lucifer is de hoogste van de engelen, Willem was de hoogste vorst van Nederland. Beide komen in opstand tegen het gevestigde gezag.
Verschillen:
Willem komt zelf in opstand, benoemt zichzelf tot leider, Lucifer wordt benoemt tot leider door Apollion en de luciferisten.

3) Vergelijking tussen de scholieren en Lucifer in handelswijze:
Overeenkomsten:
Het LAKS probeert scholieren enthousiast te maken, Lucifer geeft Apollion de opdracht om de anderen op te ruien.
Verschillen:
Het stakingscomité neemt de leiding, Lucifer wordt tot leider gekozen.

4) Vergelijking tussen Lucifer en Willem van Oranje qua hiërarchie:
Beide zijn zeer hoog geplaatst , Willem in soevereinvorst en Lucifer is opperengel.

Lucifer is door zijn hooggeplaatstheid tot leider uitgeroepen. Belzebup vind dat Lucifer zich moet verzetten, omdat anderen zo’n invloedrijke engel wel zouden volgen.

5+6) Lucifers karaktereigenschappen:
Langzaam komt Lucifer er achter dat God te machtig is, dat hij dit niet winnen kan. Dan zegt hij dat het te laat is, en hij niet meer terugkan. Hij is dus niet erg zelfverzekerd wat volgt uit zijn ‘wanhoopsmonoloog’. Maar uiteindelijk gaat hij toch vastbesloten de strijd in.
Als goede leider moet Lucifer met veel argumenten komen, maar verder als herhalen van steeds de zelfde dingen komt hij niet.

7) Is Lucifer een goede leider?
Lucifer heeft zijn leiderschap niet aan zijn kwaliteiten te danken, maar aan zijn hooggeplaatstheid. Was hij niet hooggeplaatst, dan was hij ook geen leider geweest. Bovendien is hij erg onzeker, en denkt al voor de strijd aan verliezen. Hij is dus geen goede leider.

Opdrachtenblad 3
1) Wat zijn jouw associaties bij Lucifer?
De duivel, het kwaad, vlammen, heet (het is vast een hete saus!) Van tevoren wist ik niets van dit verhaal, dus had ik eigenlijk ook geen associaties.

2)
3) Vondels bijbedoelingen met Lucifer:
Vondel heeft Lucifer volgens mij niet zonder bijbedoelingen geschreven. Als zijn boodschap bijbels was, dan zou hij misschien willen zeggen dat je God het beste altijd maar gehoorzamen kunt. Vondel waarschuwde: ‘Lucifer is de vader van de staatszucht en wie staatszuchtig handelt of denkt, zal, net als Lucifer zwaar gestraft worden.’
Maar ik denk dat Vondels bijbedoelingen verder gaan. Misschien moet je ze wel vergelijken met de politiek in die tijd. Dan stond Filip gelijk aan God, en Willem van Oranje gelijk aan Lucifer.

4) Wat is Vondels bedoeling met zijn opstelling ( zie blz. 29 Opdrachtenboek)?
Het is een duidelijke opstelling: Driehoek bovenaan, met een halve maan eronder. De driehoek is het symbool voor de goddelijke drie-eenheid, dus van God. De halve maan is het symbool van het opstandige tegen God, dus de luciferisten.
Je zou het ook kunnen interpreteren als christenen tegen moslims, aangezien de maan ook het symbool voor een moslim is. Dit vind ik echter erg ver gezocht.

5) Is Lucifer het symbool voor kwaad?
Als aartsengel is hij geneigd tot het kwade, maar hij aarzelt. Hij wil met de opstand niet hogerop komen, maar zijn plaats behouden. (fr.2)
Lucifer is de klassieke held, hij twijfelt, maar kan niet meer terug. Dit wekt meedelijden. (fr.3)
Hij verhard zich, en veranderd uiteindelijk in 7 dieren, het symbool van kwaad. (fr.4)
Lucifer wordt gekenmerkt als dapper, hij moedigt zijn leger aan. Hij stuurt als wraak Belial naar de aarde en straft de mens. (fr.5)
Hieruit blijkt dat Lucifer voornamelijk het kwaad symboliseert. Toch is het niet moeilijk om met hem mee te leven.

6) Voorschriften voor het hoofdpersonage van een klassiek drama:
Het karakter van de hoofdpersonage moest voldoen aan een aantal eisen. Daarvan het belangrijkste was dat hij/zij nooit alleen goed of slecht kon zijn.
Ook wordt angst en meelijden opgewekt wanneer een hoofdpersonage een vreselijke daad begaat, waar hij/zij pas de fout van inziet als het al te laat is.

7) Is Lucifer een tragedie volgens klassieke wetten?
Ja, het stuk voldoet aan de gehele structuur van een tragedie volgens klassieke wetten. Bovendien is Lucifer niet geheel slecht en wekt hij meelijden op. Vondel voldeed aan alle regels van de retorica.

Recensie van Lucifer door Het Toneel Speelt.

Lucifer van Vondel is een klassiek drama en een van de bekendste Nederlandse toneelstukken. Ik ben naar een opvoering van Lucifer door ‘Het Toneel Speelt’ geweest.
Het stuk gaat over engelen die het niet eens zijn met het besluit van God om de mens boven de engelen te plaatsen. Ze komen daarom in opstand tegen God, met Lucifer als leider.
Ze verliezen en worden uit de hemel verstoten, en veranderen in duivels.
Dan verleiden ze Adam en Eva om van de boom te eten, waarna de mensen alsnog ondergeschikt aan de engelen worden.

Dit jaar schijnt het de eerste keer te zijn dat de engelen in Lucifer vleugels mogen dragen. Voorheen waren het altijd mannen in zwarte pakken en hoge hoeden geweest. Gek, toch? Want wie stelt engelen nou zou voor?
Maar stel je je nou niet gelijk te veel voor bij die vleugels. Bij de meeste stond ik een kwartier naar die mislukte bochels te kijken voor het woord “vleugels” in me opkwam. Een op de rug bevestigde punt, bedekt met zwarte en witte veertjes, wat voor een grauwig geheel zorgde. Meer was het niet. En dan te bedenken dat vleugels gemaakt zijn om mee te vliegen, deze engelen zouden gelijk neerstorten!
Behalve natuurlijk de vleugels van de “goede” engelen, die waren prachtig wit, groot en vlinderachtig mooi. Raar, alsof de luciferisten (de opstandige engelen) al in het begin van het stuk veroordeeld waren!

Zoals iedereen zich engelen met vleugels voorstelt, zo denkt iedereen bij Lucifer aan een man. Maar hier wordt Lucifer gespeeld door een vrouw. Dat kan origineel heten, maar ook verwarrend.

Het stuk verloopt zeer geordend, precies volgens het vaste patroon van een klassiek drama. Het bestaat uit vijf bedrijven, die ondanks dat ze in elkaar overlopen toch herkenbaar blijven. Het stuk voldoet aan de drie eenheden, namelijk die van plaats (hemel), die van tijd (24 uur) en die van handeling ( de opstand). Dit zorgt voor een statisch geheel, dat ook als saai opgevat zou kunnen worden.
Ik mis bij zo’n stuk het decor, dat voor enige afleiding had kunnen zorgen, maar dat zou wel weer niet de bedoeling geweest zijn. De aandacht moet geheel uitgaan naar de spelers, die behalve spreken niet veel doen. Ik vraag me daarom af waarom ik het stuk niet gewoon op school had kunnen beluisteren, dat komt immers ongeveer op hetzelfde neer. En dan was het stuk ook nog eens in het Nederlands van de 17e eeuw geschreven, wat het geheel niet interessanter maakte.
Dit alles zorgde ervoor dat het moeilijk was op te blijven letten, en mijn lekkere zitplaats maakte de uitdaging een uiltje te knappen nog groter. Ik hield vol, in afwachting op de pauze, maar die bleek er uiteindelijk niet eens te zijn. Een zeer slechte zaak, vind ik, want na een pauze had ik er weer beter tegenaan gekund.

Voor het moraal van Lucifer kan in verschillende richtingen gezocht worden. Je kunt de engelen opstand vergelijken met de opstand tegen Spanje in de 17e eeuw. Dan staat Filip de Tweede gelijk aan God en Willem van Oranje gelijk aan Lucifer. Je kunt het ook vergelijken met de burgers en de godsdienstleiders uit die tijd. Sommige beweren zelfs dat Vondel het heeft over de christenen en de moslims. Vondel zelf zei: ‘Lucifer is de vader van de staatszucht en wie staatszuchtig handelt of denkt zal, net als Lucifer zwaar gestraft worden.’
Hieruit valt op te maken dat al deze vergelijkingen kunnen kloppen. Ik heb het echter niet zo op verhalen met moraal, je gaat er zo van nadenken.

Erg realistisch was het stuk niet, aangezien het zich in de hemel tussen engelen afspeelde. Ook de oude taal maakte het geheel tot een ver-van-mijn-bed-show. Maar de gebeurtenis gaat over heel lang geleden, voor de zondeval, en daardoor valt het moeilijk voor te stellen hoe het geweest zou zijn in het Nederlands van deze tijd.
Op school waren we al lange tijd bezig geweest met het lespakket en de tekstfragmenten van Lucifer. Daaruit had ik al lang opgemaakt hoe saai het stuk zou zijn. Toch ging ik er vol goede moed naartoe. De busreis was gezellig, en hartstikke leuk vergeleken met het stuk. Maar als we niet naar het stuk gingen was die busreis natuurlijk ook niet nodig geweest. En vijfendertig gulden was het in ieder geval niet waard!

Samenvatting Renaissance & barok van ” Literatuur zonder grenzen”

Politiek en maatschappij §5.1+5.2
De 16e eeuw was in de Europese kunstgeschiedenis een bloeitijd.
Ook economisch ging het voor de wind, waarvan ook de kerk profiteerde door middel van aflaathandel.

In de Middeleeuwen stond de kerk in het middelpunt van de samenleving. Maar in de Renaissance gingen de burgers zich net als hun leiders gedragen, waardoor de kerk haar geloofwaardigheid verloor. De samenleving werd steeds aards gerichter, waardoor de kritiek op de kerk toe nam. De aflaathandel leidde uiteindelijk tot de hervorming (Calvin en Luther).

Ideeëngeschiedenis § 6.1 t/m 6.6
In de Renaissance (let. wedergeboorte) ontstond hernieuwde belangstelling voor de Griekse en vooral de Romeinse cultuur. In oude gebouwen stonden klassieke bouwregels die opnieuw gebruikt werden.

In de Renaissance ging men zich meer op zichzelf richten. Zo ontstonden er verschillende stromingen.

In de 14e en15e eeuw ontstond het gevoel dat de mens, i.p.v. God, het middelpunt van de wereld was (humanisme). Deze humanistische visie was zowel godsdienstig als ook op taal & klassieke cultuur gericht.

Leonardo da Vinci wordt vaak gezien als de ideale renaissancemens. Men streefde toen naar een zo veelzijdig mogelijke ontwikkeling. Da Vinci was dan ook beeldend kunstenaar, wetenschappelijk onderzoeker en hield o.a. zich bezig met natuur- wis- plant- dier- en bouwkunde.
Vanuit Italië gingen kunstenaars en humanisten naar het buitenland, en ook mede dankzij de boekdrukkunst verspreidden de Renaissance ideeën zich.

Doordat men zoveel interesse in de aarde kreeg ging men ontdekkingstochten maken. Tussen 1550 en 1650 werden van engelse en Hollandse scheepvaarders veel werken gepubliceerd, waardoor het beeld van de mens op de aarde totaal veranderde.

In de 2e helft van de 16e eeuw ontstond in Italië de kunstrichting barok (let. onregelmatig gevormde parel), die heel Europa beïnvloed heeft. Barok ontstond uit het maniërisme, dat na het hoogtepunt van de renaissance in Italië ontstond, als protest tegen het idee dat de wereld in harmonie leefde.

Kunstgeschiedenis § 7.2 + 7.4
Ook in de literatuur grijpt men terug op de klassieke stijl. Eerst vertaald men stukken ( translatio), later gaat men ze naspelen ( imitatio) en waar mogelijk overtreffen (aemulatio).Dit alles ging meestal in het Latijns.
De literatuur was gebonden aan strakke regels, ontleend aan de retorica. Deze zorgden voor een harmonieus en verantwoord kunstwerk.

Zo moest een klassiek drama bestaan uit 5 bedrijven:
1e scène: expositie
2e scène: intrige
3e scène: climax
4e scène: de catastrofe en het begin van de ontknoping
5e scène: de peripetie.

De scènes werden met elkaar verbonden door middel van reien, die ook commentaar gaven op de gebeurtenissen. Gaat er iemand af, of komt er iemand bij, dan begint er een nieuwe scène. Een klassiek drama moest ook beginnen met een lange openingsmonoloog, aan een eenheid van tijd (het moest zich afspelen in 24 uur), plaats en handeling voldoen. Ook liep het altijd tragisch af met de held.

In de barokliteratuur zijn tegenstellingen als klassieke regels/vrijheid en het universele/het nationale zeer kenmerkend. Door de vele tegenstellingen vervagen de grenzen tussen goed en kwaad steeds meer.

In een sonnet worden met sterke overdrijvingen, beeldspraak en veel versieringen de vele tegenstellingen uitgebeeld.
De belangrijkste barokgenre is het drama. Vooral de grote koningsdrama’s en bijbelse tragedies zijn hoogtepunten van de barokkunst.

Nederlandstalig literatuur § 8.1 t/m 8.4
Hieronder volgt een overzicht van belangrijke schrijvers uit de Renaissance:
- P.C. Hooft: schreef veel sonnetten en toneelstukken over de liefde. Maar hij was ook historicus en maakte emblemata.

- Van den Vondel: de grootste toneelschrijver van de 17e eeuw in ons land. Hij was ook een gelegenheidsdichter, die bij geboorte, uitvaart, opening of bruiloft veel gevraagd werd. Doordat door hem alle regels van de retorica opgevolgd werden heeft zijn werk een statisch karakter. Over prins Maurits en de rechterlijke macht heeft hij hekeldichten geschreven. Vondel was een zakenman die in zijde handelde.
- G.A. Breders: schreef blijspelen en kluchten waarbij hij sterk beïnvloed werd door buitenlandse schrijvers. Hij schreef over liefde, alcohol, dood en godsdienst, met als lijfspreuk ’t kan verkeeren’.
- Jacob Cats: populairste dichter in de 17e eeuw. Gaf schrijvend advies op het gebied van huwelijk, seksualiteit en gezin.