Zakelijke gegevens
Auteur: Joost van den Vondel
Titel: Lucifer
Eerste druk: 1654
Genre: treurspel Auteur De auteur van het boek Lucifer is Joost van den Vondel. Hij is geboren in het plaatsje Keulen in 1587. Zijn vader en moeder waren protestant, en daarom moest de familie van den Vondel vluchten. Ze gingen naar Amsterdam. In het jaar 1640 trad Vondel toe tot de Rooms-katholieke Kerk. In de eerste jaren daarna vertaalde hij veel klassieke werken en schreef hij onder andere ‘Leeuwendalers’ (1647), ‘Lucifer’ (1654), ‘Jeptha’ (1659) en ‘Adam in ballingschap’ (1664). Na deze periode bleef hij veel treurspellen schrijven. Op 5 februari 1679 stierf hij in de stad Amsterdam. Joost van den Vondel is vooral bekend geworden door zijn tweeëndertig toneelstukken. Vaak speelden in deze treurspellen bijbelse motieven een belangrijke rol. Dat is ook zo in het boek ‘Lucifer’. Analyse Samenvatting Apollion is naar aarde gestuurd om te kijken hoe het daar is. Hij keert terug en hij doet verslag aan Belzebub over het Hof van Eden. Hij vertelt over de schoonheid en het leven van Adam en Eva. Belzebub hoort het aan en wordt jaloers. Dan komt Gabriël en hij vertelt dat God besloten heeft om de mens boven de engelen te verheffen. Aan de engelen wordt dienstbaarheid gevraagd met Lucifer aan het hoofd. Lucifer gaat klagen bij Gabriël over de nieuwe positie van de engelen. Lucifer besluit in verzet te gaan. Het plan is om de mens voor eeuwig uit de Hemel te sluiten. Apollion en Belial proberen de Rey (de goede engelen) over te halen om hen te volgen, dat lukt niet. Michael probeert de ruzie te stoppen en vraagt om gehoorzaamheid. Dat is echter tevergeefs. Er zijn nu twee partijen namelijk de Luciferisten en de Rey. Michael geeft zijn veldheer Gabriël met zijn schildknaap Uriël de opdracht om de opstand neer te slaan. Rafael probeert vrede te stichten, maar dat lukt niet. Hij bidt met de Rey samen tot God dat Hij de opstandige engelen genadig mag zijn. Uriël vertelt het verloop van de slag aan Rafael. Lucifer heeft de slag verloren en stort ter aarde. Daar verandert hij in een mengeling van zeven dieren die de hoofdzonden symboliseren. Gabriël meldt aan Michael dat Adam gevallen is omdat Eva gegeten heeft van de verboden vrucht. Ze had daarvan gegeten omdat Belial haar verleidde met een slang als tussenpersoon. Dat is de wraak van de Luciferisten. De duivels worden opgesloten door Uriël en de zwavelpoel wordt ontgestoken om de gevallen engelen voor eeuwig te straffen.
Aantekening bij de inhoud
Vondel heeft Lucifer opgedragen aan keizer Ferdinand III (1637-1657), want hij zag hem als ‘vader van de vrede’. Onder zijn regering werd namelijk de vrede van Munster getekend.
De eerste keer dat ‘lucifer’ werd opgevoerd was 2 februari 1654 en de tweede opvoering op 5 februari datzelfde jaar. Daarna werd het stuk verboden en in beslag genomen, dit werd aangedrongen door sommige Amsterdamse predikanten die zich beledigd voelden door het stuk. Maar juist door het verbod steeg de belangstelling ernaar.
Vondel vermelde een Latijns onderschrift op de bladzijde; Præcipitemque immani trnine adegit”. Wat zoiets betekent als; “dálmachtige Vader, dreef hem met eenen vreeschelijken dwarrelwint, dat hij tuimelde.”
Thema’s en motieven
In het boek 'Lucifer' speelt de strijd tussen goed en kwaad een grote rol. In het boek is Lucifer degene die voor het kwaad staat en staat God (en zijn leger van engelen) voor het goede. Je leest ook dat het kwaad uiteindelijk verliest van het goede. 'De ondergang van het kwaad' vind ik daarom persoonlijk ook een goede beschrijving van het thema van dit boek.
De motieven die heel erg op dit thema wijzen zijn: zonde, het kwade, het goede, strijd en ruzie/oorlog. Deze motieven zie je bijna het gehele verhaal door. Telkens is er die strijd tussen goed en kwaad.
De titel van dit boekje is 'Lucifer'. Het verband tussen deze titel en het thema is eigenlijk heel eenvoudig. Lucifer is de leider van de kwade machten, hij staat dus symbool voor het kwade. Het thema had ik omschreven als 'de ondergang van het kwaad', oftewel de ondergang van Lucifer. Zodra de leider van het kwade, Lucifer dus, ondergaat zal dit de ondergang van al het kwaad betekenen.
Genre toegelicht
Het toneelspel Lucifer is een treurspel. Het treurspel of de tragedie is één van de subgenres van de dramatiek. Het heeft verschillende kenmerken, maar in het algemeen gaat het er om dat een handeling tot de ondergang van de held leidt. De hoofdpersoon Lucifer gaat ten onder in dit werk, daarom is het een echt treurspel.
De Griekse tragedie had een aantal kenmerken dat ik ook kan terugvinden in het treurspel "Lucifer".
Personages
Lucifer is in dit verhaal de belangrijkste persoon. Hij staat symbool voor het kwaad en is de grootste vijand van God. Hij wil de mens verleiden om zo zielen, voor in zijn dodenrijk, te winnen. Hij is de leider van de gevallen engelen.
Belial is een al eerder gevallen engel. Samen met Apollion drijft hij Lucifer tot een opstand. Belial is ook degene die Adam en Eva verleidde in het paradijs.
Apollion zit vol met leugens en bedrog en pleegt vaak openlijk geweld.
Belzebub staat symbool voor leugen en bedrog.
Gabriël en Rafaël zijn 2 engelen die erg trouw aan God zijn. Rafaël staat ook symbool voor God's bescherming.
Michaël is ook een engel van God. Hij eist gehoorzaamheid en na de overwinning geeft hij alle eer aan God.
Opbouw en spanning
Het verhaal wordt chronologisch verteld en is onderverdeeld in 5 bedrijven. Elk bedrijf wordt afgesloten door een stuk zang van de Rey. Vondel heeft zich bij de opbouw gehouden aan de afspraken die er voor klassieke drama’s gelden.
Doordat bij dit verhaal volgens de klassieke afspraken is gewerkt is er weinig spanningsopbouw. Het verhaal wordt heel voorspelbaar omdat alles in de volgorde gebeurt zoals je het ook verwacht dat het zal gebeuren.
Tijd
Een afspraak die ook geld bij klassieke drama’s is dat alles zich op 1 dag af moet spelen. Het verhaal speelt zich dan ook af in 1 dag, de dag tussen de schepping en de zondeval (zoals in de bijbel beschreven staat). Toen de mens er al was en op aarde alles nog paradijselijk was en voordat Eva van de verboden vrucht at.
Dit kun je halen uit de volgende citaten; “Op dat hy dadelyck de menschen breng’ten val”, en “Tast toe, en wordt Godt zelf, in wysheit, en in kennis, en wetenschap gelyk, en eere, en majesteit…”
Ruimte
Het verhaal speelt zich af in de hemel, dit wordt in de Inhoudt genoemd. De Inhoudt is een soort inleiding op het boek. Er staat nuttige informatie in om het verhaal beter te begrijpen. Op bladzijde 2 staat; ‘Het toneel is in den Hemel’.
Symboliek
In het verhaal wordt verschillende keren gebruik gemaakt van symboliek. Zoals het driehoekig opstellen van Michaëls legers tegenover de maanvormige van Lucifer. Dit was een waarschuwing aan Ferdinand II voor Turkije.
Of bijvoorbeeld Lucifers wagen die wordt getrokken door een leeuw en een draak die staan voor hoogmoed en nijd, waarmee de oorzaken van de oorlog en de tweedracht worden aangegeven.
En als Lucifer verslagen wordt verandert hij in 7 diervormen die staan voor de zeven zonden; leeuw-hoogvaardij, zwijn-gulzigheid, ezel-traagheid, rhinoceros-gramschap, aap-onkuisheid, draak-nijd en de wolf-gierigheid.
Perspectief
Het perspectief is auctoraal. Omdat het stuk oorspronkelijk een toneelstuk is komen er veel dialogen in voor, hierdoor zie je het verhaal vanuit verschillende oogpunten. Je kruipt in ieders huid als diegene aan het woord is.
Stijl
Het boek is geschreven aan de hand van afspraken die gelden voor klassieke drama’s. Dit was in de Renaissance een belangrijk kenmerk dat men teruggreep naar de Griekse oudheid.
De schrijfstijl is in onze ogen ouderwets omdat er in 17e eeuw een ander taalgebruik was. Toch zijn de meeste dingen wel te begrijpen en wijkt het niet heel erg af van de hedendaagse taal. Op enkele woorden na die wij niet meer gebruiken.
Eigen Mening
Dit is het tweede boek dat ik gelezen heb uit eerdere tijden, maar deze viel mij meer tegen. Het was veel moeilijker mijn gedachten in dit boek er goed bij te houden omdat dit een veel langdradige verhaal was dan de liederen in de dichtbundel die ik hiervoor heb gelezen. Omdat alle gebeurtenissen in chronologische volgorde verteld worden en alles heel uitvoerig beschreven wordt is het verhaal erg voorspelbaar. Hierdoor ontstond er geen spanning en werd het lezen saai.
Gebeurtenissen
Het is maar een kort verhaal en in principe gebeurt er ook niet zoveel. En wat er gebeurt wordt zo langdradig beschreven dat het zijn spanning verliest. De gebeurtenissen die de basis vormen vind ik wel leuk bedacht; engelen die zich verzetten tegen god (al heeft Vondel dit niet zelf verzonnen; zo staat het in de bijbel). Het is wel leuk hoe Vondel het zo goed heeft laten passen tussen het bestaande bijbelverhaal, het zou precies moeten kunnen kloppen als het waar gebeurd zou zijn.
De beschrijvingen van de gebeurtenissen deden me ook sterk aan Griekse tragedies denken. Het is een soort gelijk verhaal als de Grieken in de oudheid ook schreven. Daaraan kun je dus ook goed zien dat het boek uit de Renaissance stamt, omdat het teruggrijpt op de Griekse Oudheid. Het is dus een imitatio, omdat Vondel de klassiekers probeert na te volgen.
Personen
Deze kwamen heel vlak en onpersoonlijk op mij over. Toen ik wat informatie aan het zoeken was op Internet vond ik ook een wat uitvoeriger uitleg van de personages wat mij zeker geholpen heeft het verhaal beter te begrijpen. Ik wist bijvoorbeeld niet dat Belial, Apollion en Belzebub al gevallen waren voordat Lucifer in opstand kwam. Deze persoonsbeschrijving vertelde ook dat deze engelen beschreven werden als verpersoonlijking van list en bedrog en dat het figuren waren van openlijke geweldpleging. Maar dat vond ik in het boek niet erg duidelijk naar voren komen.
Lucifer maakte echter meer indruk op mij. Hoewel hij eerzuchtig en hoogmoedig is, wordt hij toch ‘menselijk’ door zijn twijfel en zijn schaamte. Na zijn val lijkt hij op aarde wel gewonnen te hebben (de val van Adam en Eva).
Met Michaël kon ik mij het beste identificeren, waarschijnlijk omdat hij vocht voor de goede zaak en hij alles aan God opdroeg, zo kwam hij het meest sympathiek over.
Gabriël en Rafaël klopten het best bij het beeld dat ik had van ‘zuivere’ engelen.
Ruimte
De ruimte die is gekozen voor dit boek vind ik wel goed, namelijk de hemel. Nog nooit eerder heb ik echt een verhaal gelezen dat zich afspeelde in de hemel. Ik had mij ook nog nooit een voorstelling gemaakt wat zich daar af zou spelen, omdat ik niet geloof dat er een hemel is. Maar tijdens het lezen besef je dat het heel logisch is dat de hemel er zo uitziet en dat de engelen zich met aardse zaken bezig houden. Dat deed mij dus wel verwonderen dat het eigenlijk best aansloot bij het beeld dat ik ‘onbewust’ van de hemel had.
Taalgebruik
Ook een reden voor het wegzakken van de aandacht is het taalgebruik. De meeste dingen begrijp je wel maar er zaten ook uitdrukkingen tussen die wij tegenwoordig nooit meer gebruiken en dan wist ik niet gelijk waar het op sloeg en dan moest ik weer terug lezen en dat begint op een gegeven moment te vervelen. Tijdens het lezen had ik ook het gevoel alsof de schrijver met opzet moeilijk gevormde zinnen had geplaatst en extra na had gedacht of hij niet een te simpel taalgebruik is. Waardoor het op mij heel onnatuurlijk geschreven overkwam.
Ik maakte het mij tijdens het lezen wat leuker door iets meer nadruk te leggen op de manier van lezen. Zo heb ik geprobeerd zoveel mogelijk over de tekst heen te lezen, daardoor kwam het rijmschema duidelijk naar voren en ging het lezen wat vlotter.
Verder denk ik dat het onderwerp dat Vondel heeft gekozen altijd actueel is; machtsstrijd. In alle tijden kom je dit tegen en altijd is er de hoop dat het goede het kwade overwint.
Jammer vond ik wel dat het verhaal niet echt voor mij begon te leven, de verschillende redenen heb ik hiervoor gegeven. Al met al is het een knap geschreven verhaal, een mooi gedicht kun je beter zeggen, maar is het niet mijn favoriet.
Verwerkingsopdracht, Renaissance boek
De politieke achtergronden
In het verhaal komen geen duidelijke relaties met de politieke achtergronden naar voren.
De sociale-economische achtergronden
In het verhaal komt de gedragscode naar voren die gold in de stad. Er wordt in het verhaal namelijk duidelijk gemaakt wat gewenst (goed) en ongewenst (kwaad) gedrag is. Lucifer beeld kwaad uit en de reien der goede engelen beelden het goede uit.
Lucifer brengt zich door zijn eerzucht, jaloezie, hoogmoed en verzet ten val, hij is een afschrikwekkend voorbeeld voor wat er gebeurd als je boze plannen hebt.
Het gedrag van de reien der goede engelen is zo als het hoort, zij zijn namelijk gehoorzaam en komen hun afspraken na.
De culturele achtergronden
,,Lucifer’’ is een werk uit de Renaissance. Men streefde in die tijd namelijk naar de bloeiperiode uit de geschiedenis, de Klassieke Oudheid (500 jaar voor Chr. – 500 jaar na Chr.) terug te krijgen.
Ook het kenmerk van de Renaissance: realisme en estheticisme, is in ,,Lucifer’’ terug te vinden. Met realisme wordt bedoeld, dat de personages zich gedragen zoals mensen zich in de dergelijke situaties zouden kunnen gedragen. Zoals de personages in ,,Lucifer’’ handelen, zouden mensen in werkelijkheid ook kunnen handelen. De reactie van Lucifer is bijv tegenwoordig ook nog terug te vinden. De meeste oorlogen gaan immers om macht. Een ander voorbeeld is dat als iemand onderdirecteur van een bedrijf is en opeens te horen krijgt dat een nieuwkomer een hogere functie krijgt, dan zou diegene daar ook niet blij mee zijn en misschien in opstand komen.
Met esthetisch wordt bedoeld dat het literaire werk aan enkele eisen moet voldoen. Het verhaal moet tot een bepaald genre behoren en de regels van dat genre nauwkeurig volgen. De taal moest verfijnd en elegant zijn. Verder maakt men gebruik van dubbelzinnigheden en ingewikkelde verstypen als een sonnet. ,,Lucifer’’ behoort tot het genre tragedie en voldoet ook aan de regels (zie ,,de relatie met literaire stromingen en genres’’). Het taalgebruik is verheven en er staan stijlfiguren (dubbelzinnigheden) in.
,,Lucifer’’ biedt het nuttige (utile) en het aangename (dulce). Het nuttige is dat Vondel Lucifer door zijn boze hartstochten laat leiden en de vreselijke gevolgen daarvan laat zien. Hiermee wil de schrijver een voldoende afschrikwekkend voorbeeld geven, over de rampen waartoe hebzucht leidt. De mens moet geen hoger doel nastreven dan God voor hem heeft weggelegd.
Vondel gebruikt ook duidelijk een verheven en verfijnd taalgebruik.
De relatie met literaire stromingen en genres
In het verhaal is ook een sonnet te herkennen. Het verhaal is niet steeds uit 14 versregels opgebouwd, maar het heeft net als een sonnet tegenstellingen tussen de stukken tekst. In het begin van het verhaal vertelt Appollion bijvoorbeeld enthousiast over hoe mooi het op aarde is, maar tussendoor reageert Belzebub jaloers over wat ze op aarde hebben, wat zij niet hebben.
Het verhaal is een klassieke tragedie (treurspel). In een tragedie zijn namelijk de hoofdpersonen hooggeplaatste personen. Lucifer is ook een hooggeplaatste persoon, namelijk de hoogste engel (de aartsengel).
Een ander kenmerk van een tragedie is dat de ondergang van de hoofdpersoon wordt uitgebeeld. Lucifer gaat nadat hij in opstand tegen God is gekomen en de mensheid heeft laten vallen, ook ten onder (naar de hel).
Ten derde is het taalgebruik net als in andere tragedies verheven.
En ten slotte is er een eenheid van handeling, van tijd (alles speelt zich binnen 24 uur af) en van plaats (alles speelt zich in de hemel af).
,,Lucifer’’ had als toneelstuk een esthetisch- didactische functie. Joost van Vondel houdt het publiek namelijk een spiegel voor van iemand die verkeerd handelt door verlangen naar macht. De rei der goede engelen toont het goede, die zijn namelijk gehoorzaam en komen hun afspraken na.
De functies
De functie van het verhaal is te laten zien wat goed gedrag is en wat kwaad gedrag is en wat er gebeurd als je je niet goed gedraagt. De rei der engelen laat het goede gedrag zien, zij gehoorzamen namelijk God, zij eren en dienen hem en komen de gemaakte afspraken na. Maar Lucifer laat zich leiden door zijn boze hartstochten (hij doet bewust kwaad) en gaat daarom naar de hel.
Het oorspronkelijke publiek van het verhaal is literair geschoold publiek, dat houdt van het gebruiken van klassieke bronnen.
Gebruikte bronnen:
www.havovwo.nl
www.toneelgroepvenster.nl
www.lambda.radiotequila.be
www.scholieren.com
Titel: Lucifer
Eerste druk: 1654
Genre: treurspel Auteur De auteur van het boek Lucifer is Joost van den Vondel. Hij is geboren in het plaatsje Keulen in 1587. Zijn vader en moeder waren protestant, en daarom moest de familie van den Vondel vluchten. Ze gingen naar Amsterdam. In het jaar 1640 trad Vondel toe tot de Rooms-katholieke Kerk. In de eerste jaren daarna vertaalde hij veel klassieke werken en schreef hij onder andere ‘Leeuwendalers’ (1647), ‘Lucifer’ (1654), ‘Jeptha’ (1659) en ‘Adam in ballingschap’ (1664). Na deze periode bleef hij veel treurspellen schrijven. Op 5 februari 1679 stierf hij in de stad Amsterdam. Joost van den Vondel is vooral bekend geworden door zijn tweeëndertig toneelstukken. Vaak speelden in deze treurspellen bijbelse motieven een belangrijke rol. Dat is ook zo in het boek ‘Lucifer’. Analyse Samenvatting Apollion is naar aarde gestuurd om te kijken hoe het daar is. Hij keert terug en hij doet verslag aan Belzebub over het Hof van Eden. Hij vertelt over de schoonheid en het leven van Adam en Eva. Belzebub hoort het aan en wordt jaloers. Dan komt Gabriël en hij vertelt dat God besloten heeft om de mens boven de engelen te verheffen. Aan de engelen wordt dienstbaarheid gevraagd met Lucifer aan het hoofd. Lucifer gaat klagen bij Gabriël over de nieuwe positie van de engelen. Lucifer besluit in verzet te gaan. Het plan is om de mens voor eeuwig uit de Hemel te sluiten. Apollion en Belial proberen de Rey (de goede engelen) over te halen om hen te volgen, dat lukt niet. Michael probeert de ruzie te stoppen en vraagt om gehoorzaamheid. Dat is echter tevergeefs. Er zijn nu twee partijen namelijk de Luciferisten en de Rey. Michael geeft zijn veldheer Gabriël met zijn schildknaap Uriël de opdracht om de opstand neer te slaan. Rafael probeert vrede te stichten, maar dat lukt niet. Hij bidt met de Rey samen tot God dat Hij de opstandige engelen genadig mag zijn. Uriël vertelt het verloop van de slag aan Rafael. Lucifer heeft de slag verloren en stort ter aarde. Daar verandert hij in een mengeling van zeven dieren die de hoofdzonden symboliseren. Gabriël meldt aan Michael dat Adam gevallen is omdat Eva gegeten heeft van de verboden vrucht. Ze had daarvan gegeten omdat Belial haar verleidde met een slang als tussenpersoon. Dat is de wraak van de Luciferisten. De duivels worden opgesloten door Uriël en de zwavelpoel wordt ontgestoken om de gevallen engelen voor eeuwig te straffen.
www.toneelgroepvenster.nl
www.lambda.radiotequila.be
www.scholieren.com
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden