Lisa’s Adem Karel Glastra van Loon, Lisa’s adem, Uitgeverij L.J Veen Amsterdam/Antwerpen, derde druk 2001, 236 blz. Eerste druk 2001 Beschrijvingsopdracht - Ik zag laatst in een winkel het boek staan dus ik dacht dat het misschien wel een wat nieuwer boek zou zijn. En omdat het boek De Passievrucht van deze schrijver nu in de bioscoop draait werd ik wel nieuwsgierig naar het boek. Toen ik eenmaal wist waar het over ging leek het me helemaal een goed boek omdat ik dit soort onderwerpen over ontvoeringen e.d wel interessant vind. - Ik vond het boek erg vaag het was best moeilijk te begrijpen, ik moest sommige dingen echt twee keer lezen om het te snappen. Maar het was wel boeiend genoeg om het uit te lezen want ik wou toch wel weten hoe het afliep en wie het nou gedaan had, en ik vond het erg jammer dat dat niet duidelijk werd. - Samenvatting De hoofdpersonen van dit boek zijn Lisa, Talm, Sebastiaan en Sophie. Sophie is de moeder van Lisa. Ze was nog erg jong toen ze Lisa kreeg en Lisa was eigenlijk niet gewenst. Ze woonde toen nog samen met Albert, hij is de echte vader van Lisa. Albert hield er meerdere vriendinnen op na. Met één van hen, Susan, kan Sophie het heel goed vinden. Maar wanneer Albert’s schoonvader bij hen in huis kwam en hij steeds vervelender wordt verlaat Sophie Albert. Na haar relatie met Albert heeft Sophie nog een paar mislukte relaties. In koffiehuis ‘Samos’ waar Sophie werkt leert ze uiteindelijk Sebastiaan kennen. Lisa is dan acht jaar. Het klikt tussen hen en ook Lisa kan het goed met Sebastiaan vinden. Sebastiaan komt uit een klein dorp, uit een normaal, gelovig gezin. Sophie, Sebastiaan en Lisa vormen samen een redelijk gelukkig gezin. Wanneer Sophie in het ziekenhuis komt te liggen door een medische fout bij de verwijdering van haar baarmoeder en eierstokken, veranderd hun relatie. Sebastiaan gaat met Lisa naar bed en Lisa wordt steeds afstandelijker tegenover Sophie. Als Lisa zeventien is leert ze Talm kennen. Zij worden verliefd op elkaar. Ze gaan vaak naar het huis van de weduwe Doris Koning, waar Lisa de kat verzorgd, en naar de woonboot ‘Moammar Khadafi’. Ze praten veel samen en gaan ook met elkaar naar bed. Uiteindelijk vertelt Lisa Talm ook dat ze met Sebastiaan naar bed is geweest. Als Sophie uit het ziekenhuis komt gaat ze samen met Lisa en Sebastiaan op vakantie naar Bretagne, daar verdwijnt Lisa spoorloos. Iedereen gaat naar haar op zoek maar ze wordt niet gevonden. Talm wil erachter komen wat er met Lisa is gebeurd en hij gaat met iedereen die iets met haar te maken had praten. Hij komt erachter dat Sebastiaan zwerver is geworden en hij heeft veel gesprekken met hem. Op de ‘Moammar Khadafi’ hebben ze een gesprek over Lisa. Talm beschuldigt Sebastiaan van de moord Lisa en hij doodt hem uiteindelijk in zijn slaap met een kussen. Na de begrafenis van Sebastiaan gaat Talm op bezoek bij Sophie. Ze kijken foto’s en praten over Lisa. Maar nog steeds is Talm er niet achter wat er precies met Lisa is gebeurd.
- De Schrijver Karel Glastra van Loon werd in 1962 geboren, in Amsterdam. Hij komt uit een groot gezien en wilde altijd bioloog worden. Later deed hij gymnasium en raakt onder de indruk van de dichter Paul van Ostijen. Vanaf dat moment wilde hij niet meer bioloog worden, maar journalist. Hij deed een jaar High School in Minnesota, en werkte daarna bij de Sociale Dienst Amsterdam, bij Elsevier Science Publishers, hij was leerling journalist bij Libelle en algemeen verslaggever voor Nieuwe Revu. Hij is overal ter wereld geweest als verslaggever en heeft vrijwilligers werk gedaan in Nicaragua. Hij is behalve schrijver ook freelance journalist en televisiemaker van het programma: Lopende Zaken. Eerder verscheen van hem de verhalenbundel "Vannacht is de wereld gek geworden" en het boek "De Passievrucht". Voor zijn verhalenbundel werd hij genomineerd voor de ECI-prijs voor schrijvers van nu, voor "De Passievrucht" won hij de Generale Bankliteratuurprijs. Verder heeft hij een aantal non-fictie boeken geschreven, zoals "De laatste oorlog" en "Atlas van de macht". Verdieping (1) - Ik denk dat de meesten die het boek begonnen te lezen hadden gedacht dat de verdwijning van Lisa wel opgelost zou worden en dat ze misschien gevonden zou worden wat uiteindelijk niet het geval was. En ik had meer het idee dat Talm echt meer op onderzoek uitging om uit te zoeken wat er was gebeurd. - De grootste open plek is natuurlijk de verdwijning van Lisa, en aan het eind wordt dat nog steeds niet duidelijk. Wat ook een open plek was is wat er nou met Lisa aan de hand is het ene moment huilt ze en dan lacht ze, ze verschuilt zich een beetje. Ook een open plek is of Talm wel de dader heeft vermoord dus heeft Sebastiaan haar wel echt vermoord. - Ik vraag me dus af Wie heeft het gedaan?, Wat is er echt gebeurd? en Wie weet er meer? - Het is een open einde, je kunt zelf bedenken wat er echt gebeurd zou kunnen zijn en hoe het verder gaat met Talm en Sophie. Ik denk toch dat Sebastiaan wel iets meer over de verdwijning van Lisa weet ook al was hij volgens Sophie de hele dag bij haar. - Je hoort het verhaal van drie kanten eigenlijk dus het is best wel verwarrend soms. En je krijgt de indruk dat het mysterie aan het eind opgelost gaat worden wat dus niet zo is. Er zijn eigenlijk drie verhalen ineen en daar krijg je de gevoelens van die persoon te lezen. - Een grote spanningsboog op de achterkant van het boek staat het al Wat zal er met Lisa gebeurd zijn? Dat is de grote vraag van het boek en daarom komen de personen ook met elkaar in contact. Verdieping (2) - Onderwerp Het onderwerp van de tekst is liefde en verdwijning, de liefde tussen Sophie en Sebastiaan en tussen Talm en Lisa. Het hele verhaal draait eigenlijk om de verdwijning van Lisa. Ik vind het onderwerp van de tekst wel interessant en ik ben dit boek ook gaan lezen omdat het onderwerp me aansprak. Het onderwerp wordt wel op een andere manier uitgewerkt dan in andere boeken want meestal loopt een ontvoering of verdwijning goed of slecht af maar nu weet je eigenlijk niets. Ik vond de uitwerking wel verrassend maar wel een beetje vreemd ik denk dat ik het beter had bevonden en ook beter begrepen had als er een dader was geweest. Ik vind de uitwerking een beetje oppervlakkig. Er is geen film uit van dit boek maar wel van een ander boek van deze schrijver De passievrucht maar dat boek heb ik niet gelezen. - Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in dit boek is de verdwijning van Lisa. Lisa is het onderwerp van het boek eigenlijk, alle personen denken aan haar en daarom komen de personen(Talm en Sophie) elkaar ook tegen. Het gaat vooral om de gedachten en gevoelens van de personen je weet wat ze denken en hoe ze zich voelde toen Lisa weg was. Het heeft wel genoeg gebeurtenissen om te blijven boeien want ik wilde weten hoe het afliep, maar het wordt wel een beetje vaag omdat je niet weet wat bepaalde gebeurtenissen nou precies met de verdwijning te maken hebben. Ik vond sommige gebeurtenissen een beetje te langdradig en ik snapte dan ook niet precies wat het met Lisa te maken had daarom leken ze een beetje overbodig. Ik vond het boek wel vaag maar ik denk dat het wel de bedoeling van de schrijver was. Ik zag de gebeurtenissen wel voor me maar ze hebben niet echt indruk op me gemaakt, je moet niet veel invullen de kleinere open plekken worden wel ingevuld maar de hoofdvraag de grootste gebeurtenis moet je zelf invullen. Ik moest soms wel wat moeite doen om in het verhaal te blijven omdat het soms een beetje te langdradig was en dan had ik snel de neiging om even een stukje over te slaan. - Personages Ik zou niet echt op de hoofdpersoon willen lijken maar hij heeft wel veel doorzettingsvermogen en hij doet veel moeite om Lisa te vinden. Ik kon me kon me goed verplaatsen in de personages en met ze meeleven. Want ze lijken allemaal wel op echte mensen, het zou in het echt ook kunnen gebeuren. Aan het eind vermoordt Talm Sebastiaan terwijl hij het eigenlijk niet eens zeker weet dat vond ik wel een verrassende wending in het verhaal maar wel een beetje een vreemde beslissing. Ik vond daarom ook dat de personages niet echt heel voorspelbaar reageerden ik had het niet verwacht dat Talm Sebastiaan zou vermoorden. Maar Sophie reageert wel wat normaler zoals echte mensen ook zouden kunnen reageren. Over Lisa, Sebastiaan, Talm en Sophie kom je het meest te weten. Je hoefde zelf niet veel in te vullen wat wel beter was omdat het verhaal zelf al zo open was en dat moest je al zelf invullen.
- Bouw In het verhaal werd er vaak van de ene situatie naar de andere gesprongen en dan was het aan het begin wel even moeilijk omdat je niet wist waar je nu was. Het verhaal komt langzaam op gang en er zijn ook veel tijdsprongen en terugblikken daardoor hangt het verhaal niet echt goed samen. Het is wel een spannend boek omdat je wilt doorlezen om te weten hoe het afloopt maar af en toe vond ik het wel een beetje saai. Het zijn eigenlijk drie delen en ook drie verschillende verhaallijnen. Daardoor wordt het eigenlijk alleen maar moeilijker te begrijpen. Er wordt wel met tijd gespeeld omdat er veel terugblikken worden gebruikt en veel tijdsprongen dan is het weer vroeger dan weer nu. Het eind is erg onduidelijk en bij dit boek vind ik dit vervelend volgens mij was het beter als het duidelijk was wie het nou gedaan had. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende mensen er is geen ikpersoon maar het is hij en zij. Dit past wel goed bij het verhaal en ik vond het niet storend. - Taalgebruik Ik vond de tekst duidelijk en goed te begrijpen qua taalgebruik dan. Hij gebruikt veel korte zinnen en dialogen, maar dat vond ik niet hinderlijk. Ik vind de manier van vertellen een beetje te vaag het was duidelijker als het in chronologische volgorde was verteld denk ik. Het taalgebruik past goed bij de personages Sebastiaan zegt bijvoorbeeld soms zinnen uit boeken van Sheakspeare. Evaluatie - Ik vond het boek vaag omdat het onderwerp van het boek ‘de grote vraag’zeg maar niet werd beantwoord. Ook was het wel verwarrend omdat er grote tijdsprongen werden gemaakt dat vond ik jammer. Het was duidelijker als het op chronologische volgorde was verteld denk ik. Ook vond ik het af en toe een beetje te langdradig er waren veel dialogen en soms was dat vervelend. - Ik vond de uitwerking van de verdiepingsopdracht best wel lastig omdat ik eerst een open plek had maar toen ik beter ging nadenken en eenmaal de samenvatting had gemaakt bleek dat er meer waren. Ik vond verdieping een moeilijker dan verdieping twee omdat ik het wel moeilijk vond met die open plekken. Ik vond het wel makkelijk toen ik hem eenmaal gemaakt had zo herken je ook dingen die je in je samenvatting bent vergeten. Recensie In zijn krakende recensie van 'Lisa's adem' (NRC Handelsblad 20/4) oppert Pieter Steinz de mogelijkheid dat Karel Glastra van Loon zijn tweede roman als tussendoortje beschouwt: de literaire kritiek ontvangt de opvolger van een succesvolle eersteling meestal vernietigend, dus waarom dit verlies niet alvast nemen, en je best doen op het volgende boek? Steinz' suggestie was natuurlijk niet gemeend, ze maakte onderdeel uit van de argumentatie waarmee hij het boek toch de grond in schrijft. Toch is het aardig je af te vragen waarom de literaire kritiek gewoonlijk zo zuur reageert op een tweede roman. Is het kinnesinne? Zou kunnen, niets menselijks is de recensent vreemd. Karel Glastra van Loon verkocht van zijn romandebuut zo'n tweehonderdduizend exemplaren. Zo loont het schrijverschap nog een beetje. Maar de literaire kritiek bestaat uit meer dan jaloezie en afgunst. Bij een eersteling weet de schrijver makkelijk te verrassen, zoals Glastra van Loon met 'De passievrucht' onmiskenbaar gelukt is. Dit boek, opgebouwd uit korte scherpe dialogen, drijft op een plot dat mij overrompelde. Hoe kan een onvruchtbare vader een zoon hebben die in het oog springende fysieke gelijkenis met hem vertoont? Zo geformuleerd is dit raadsel wel op te lossen: de grootvader blijkt uiteindelijk de echte vader, en vader en zoon blijken broers. Maar tijdens de lezing van het boek is deze gedachte geen ogenblik bij me opgekomen. Dat is knap. Kennelijk heeft Glastra van Loon zijn roman zo weten op te bouwen dat hij zijn lezer gedurende het verhaal heeft ingepakt. Hoe heeft hij dit klaargespeeld? Met welke trucs wist de schrijver mij in te palmen? Met deze vragen pakte ik 'Lisa's adem' op. Verkeerde vragen natuurlijk, want zo ontneem je de schrijver de mogelijkheid je opnieuw bij de lurven te grijpen. Tegelijkertijd is het onmogelijk deze vragen niet te stellen, na een debuutroman is een auteur geen onbeschreven blad meer. Als eerste sprong in het oog dat Glastra van Loon veel spanningsopvoerende elementen gebruikt. Hoe heb je het destijds gehoord, over Lisa?' staat er aan het begin van de roman. Paar regels verder: Ik geloof dat ik het nu wel begrijp. Maar toen begreep ik er helemaal niets van. Halve bladzijde verder: Wat heb je gedaan, sindsdien, sinds toen?' Paar regels verder: ,,De dag voordat het gebeurde zijn ze nog samen weg geweest.' De opening van 'Lisa's adem' is gemaakt mysterieus. Is hier sprake van een ongeluk? Een moord? Een verdwijning? Onmiddellijk is duidelijk dat ook dit boek zijn kracht moet ontlenen aan de plot. Dat maakt 'Lisa's adem' niet waar. Inderdaad gaat het boek over de verdwijning van Lisa. Dat haar stiefvader, die nogal wat kenmerken vertoont van Humbert Humbert uit Nabokovs 'Lolita', op een of andere manier betrokken is bij haar verdwijning ligt van meet af aan voor de hand. Wanneer een boek dat drijft op zijn plot je niet weet te boeien, de spanningsopvoerende trucs geen spanning opwekken maar als staketsels door het literaire bouwwerk heen steken, stort het werk onherroepelijk in elkaar. Dat gebeurt ook. Gaandeweg 'Lisa's adem' valt op dat de personages nogal karikaturaal zijn: van de een wordt gezegd dat hij zelden te betrappen valt op naastenliefde. Tenzij je overspel een vorm van naastenliefde wilt noemen.' Een ander is alleen goed in het leegdrinken van flessen wijn. Toegegeven, dit soort platte beschrijven geldt vooral voor de bijfiguren, maar ook de hoofdpersonen roepen weinig op. Dit is te wijten aan hun uitspraken, die eerder zogenaamd diepzinnig zijn dan schrijnend. ,,Een kind dat niet gewenst is, wordt geboren met een gat in z'n hart. Daar kun je nog zoveel liefde in storten, dichten doe je het nooit.'Het kwaad heeft een gezicht. Het enige dat je nodig hebt om te zien, is een spiegel.' Dit soort wijsheden schetst misschien wel een beeld van de gedachtewereld van de personages, maar zeggen weinig over hun gevoelswereld. Zeker, de gevolgen van Lisa's verdwijning zijn dramatisch: de levenslopen van de hoofdpersonen worden er grondig door verlegd. Maar dat zijn uiterlijke gevolgen, die mij weinig zeggen over het verdriet dat een dergelijk verlies veroorzaakt. Bijna tegelijkertijd met de verschijning van 'Lisa's adem' ging de film 'Sous le sable' in première. Deze film gaat over hetzelfde onderwerp, maar is volstrekt tegengesteld aan Glastra van Loons roman. Het begin van de film wordt niet gekenmerkt door spanningsvolle trucs, maar door de trage aankomst van een echtpaar in hun vakantiehuis. De volgende ochtend gaat de man zwemmen in zee en verdwijnt. In tegenstelling tot Glastra van Loon heeft regisseur Francois Ozon gebruikgemaakt van de spanning die van nature verbonden is aan een verdwijning. Is er iets mysterieuzer en spannender dan de verdwijning van een mens? Daarom lukt het Ozon een ijzingwekkende film te maken waarin niets gebeurt. Het enige wat Ozon toont is de rouw van de nabestaande, die blijft ontkennen dat haar man dood is. En misschien, heel misschien heeft zij nog wel gelijk ook. Die dreiging, de kans dat man weer opduikt, hoe klein die kans ook is, geeft de film de onderliggende spanning waarop de trage beelden drijven. Waar Ozon vertrouwt op de inherente kracht van zijn onderwerp, meent Glastra van Loon het mysterie mysterieuzer te moeten maken. Met het tegendeel als resultaat. Ik vind dat deze man wel gelijk heeft hij zegt: Waar Ozon vertrouwt op de inherente kracht van zijn onderwerp, meent Glastra van Loon het mysterie mysterieuzer te moeten maken. Met het tegendeel als resultaat. Het wordt niet mysterieuzer maar alleen veel onduidelijker. Hij vindt dat er weinig duidelijk wordt over de gevoelens van de personages maar meer over de gedachtes dat ben ik niet helemaal met hem eens want Talm is duidelijk erg verdrietig bijna wanhopig door de verdwijning van Lisa. Peter Henk Steenhuis, Karel Glastra van Loon, Lisa’s adem, In: Trouw, 28 april 2001. Op Literom.