Kinderjaren door Jona Oberski

Kinderjaren
Jona Oberski
BZZTôh, ’s-Gravenhage (1978) A. Verwachtingen en eerste reactie Ik had in een tijdschrift een recensie gelezen van een film die naar aanleiding van het boek gemaakt is. Die sprak me aan omdat er passages uit het boek stonden. Die waren erg mooi. Op de achterkant van het boek staan kritieken over het boek van verschillende mensen. Die waren veelbelovend. De manier van
vertellen is erg mooi. B. Beknopte samenvatting en analyse
Samenvatting: De hoofdpersoon is een jongetje van drie jaar. Met zijn moeder zit hij in een barakkenkamp. Zijn moeder zegt dat het een vergissing is en dat ze snel weer naar huis gaan. En inderdaad, na een week mogen ze weer naar huis. Thuis gaat het gewone leven verder. Op een dag komt een onbekende man het huis binnen en schreeuwt dat ze op moeten schieten. Moeder pakt snel wat spullen bij elkaar. Ze worden met heel veel andere mensen, onder andere Trude op de trein gezet. Van zijn vader leert hij alvast Hebreeuwse letters, omdat ze, zoals zijn vader zegt, op weg naar

Palestina zijn. Ze komen aan in het barakkenkamp. Daar blijven ze niet lang en moeten weer met de trein reizen. In het nieuwe kamp worden ze van vader gescheiden. Op een morgen echt mogen ze vader zien. Het is zijn verjaardag. Moeder heeft een taart van aardappels en broodkruimels gemaakt. De jongen moet afscheid van zijn vader nemen, zijn moeder mag nog even blijven. Hij moet buiten bij de bewaker blijven wachten, maar als hij zijn ouders hoort kreunen, gaat hij weer naar binnen. Hij wordt door zijn moeder weggestuurd. Later moet de jongen naar de ziekenbarak omdat daar zijn vader ligt. De verpleegkundige stuurt hem naar zijn moeder om haar te halen voor het te laat is. Hij vergeet dit echter tegen zijn moeder te vertellen. Toch kunnen ze nog op tijd bij zijn vader zijn als hij sterft. Van de andere kinderen in het kamp moet de jongen het ketelhuis binnen gaan, als proef om te bewijzen dat hij tot de groten behoort. Hij gaat dit ketelhuis binnen en hij ziet daar allemaal lijken liggen. Hij zoekt zijn vader, maar kan hem niet vinden. Als hij zijn moeder vertelt waar hij geweest is, wordt ze kwaad
en was hem met een ontsmettingsmiddel. Ze zegt dat hij niet in het ketelhuis, maar in het knekelhuis is geweest. Later worden de jongen en zijn moeder weer op de trein gezet. De jongen krijgt een slaappil. Wanneer hij wakker wordt, blijkt dat hij twee weken geslapen heeft en zolang zijn ze ook al onderweg. De trein staat stil en steeds meer mensen springen eruit. Er wordt geschoten en niet veel later zijn ze omringd door
Russische soldaten. De trein vertrekt en brengt hen naar Tröbitz. De moeder van de jongen ligt in het ziekenhuis. Samen met Trude brengt hij een bezoek aan haar. Zijn moeder is er zeer slecht aan toe en begint te vechten. Ze krijgt een injectie waarna ze rustig wordt. Een paar dagen later vertelt Trude dat ze niet meer naar zijn moeder kunnen omdat ‘de weg is afgesloten’. Van eva hoort de jongen wat Trude bedoelde met de afgesloten we: zijn moeder is dood. Hij wordt ontzettend kwaad en krijgt hierdoor koorts. Met een Canadese vrachtwagen gaan ze naar Amsterdam. Daar komen meneer Paul en zijn vrouw hem vertellen dat hij bij hen kan komen. De ik-figuur weigert te eten en als zijn pleegmoeder eten in zijn mond stopt, kotst hij alles uit. Omdat hij geen kind meer is (hij is dan acht jaar), moet hij alles opruimen. Analyse: Tijd en tijdvolgorde: Het verhaal speelt zicht af in de Tweede Wereldoorlog. De vertelde tijd is zo’n vijf jaar. Kinderjaren wordt chronologisch verteld. Plaats/ruimte: Kinderjaren speelt zich af in Amsterdam, Westerbork, Bergen-belsen en Tröbitz. Personages: Ik-figuur: Hoe de ik-figuur heet wordt niet duidelijk. Aan het begin van Kinderjaren os hij ongeveer drie en aan het eind, als de oorlog is afgelopen is hij acht. De gruwelijke gevolgen van de oorlog lijken voor een groot deel langs hem heen te gaan. Hij blijft een kind en vriendjes lijken belangrijker te zijn dan de dood van zijn vader. Dit gedrag moet eerder gezien worden als een overlevingsstrategie. Hij is een rondkarakter. Moeder: Moeder beschermt de ik-figuur tegen de buitenwereld. Ze houdt veel van hem, net als van haar man. Als haar man doodgaat, is de ik-figuur de enige die ze nog over heeft. Zij is een rond karakter. Vader: Omdat vader in een ander deel van het kamp zit, komt hij niet zo vaak voor in het verhaal. Wel wordt er over hem gesproken: hij is een aardige man. Hij is een vlak karakter. Trude: Trude is een tante of een kennis. Zij zit in dezelfde kampen als het gezin van de jongen. Na de oorlog zorgt zij ervoor dat de jongen in een pleeggezin terechtkomt. Zij is een vlak karakter. Meneer Paul en zijn vrouw (tante Lisa): Ze kennen de jongen al van voor de oorlog en worden na de oorlog zijn pleegouders. Zij zijn vlakke karakters. Motto: gras, in een blauwe theepot, apart, tussen het groeiend
uitbloeiend, doorlevend gras gezet. Judith Herzberg

Uit: ‘Beemdgras en zachte dravik’ De thematiek van Herzbergs pöezie is de jodenvervolging. Het gras in dit citaat, dat apart in een blauwe theepot is gezet, kan gezien worden als het jongetje. Het jongetje heeft de oorlog overleefd en voelt zich alleen tussen zijn dode familieleden: het uitbloeiende, doorlevend gras. Taalgebruik: Aan het woord is een kind: Oberski vertelt het verhaal in een kinderlijke stijl. Het kinderlijke blijkt uit de korte zinnen en uit woorden als ‘ik zei’ en ‘mijn moeder vroeg’. Perspectief: Ik-perspectief. Het perspectief ligt bij de ik-figuur. C. Verwerkingsopdracht
2 Recencies àbijlage NRC Handelsblad, Reinjan Mulder
Hij vindt ‘Kinderjaren’ een opmerkelijk debuut omdat het boek vakkundig en subtiel geschreven is. Het boek lijkt sterk autobiografisch door het laatste hoofdstuk waarin het jongetje bij een pleeggezin belandt en de opdracht: Aan mijn pleegouders die heel wat met me hadden uit te staan, staat. De recensent vindt dat de vaak verschrikkelijke gebeurtenissen een beetje oppervlakkig worden verteld. Je leest bijna niks over zijn angsten, zijn fantasieën. Zelfs de meeste essentiële informatie wordt indirect, vaak achteraf gegeven, aldus de recensent. Door de korte zinnen loopt hij het gevaar eentonig te worden. Doordat steeds de juiste woorden worden gekozen is het verhaal nergens echt eentonig. De koele simpele benadering is niet het gevolg van het gebruikte perspectief: de wereld van een kind. De recensent vindt dat kinderen juist de neiging hebben om feiten ingewikkelder te maken. De schrijver doet dit omdat hij anders niet over de verschrikkelijke gebeurtenissen kan praten. Ik wist eigenlijk al voordat ik het boek ging lezen dat het een autobiografie is. Ik vind dat de oppervlakkigheid juist past bij de manier van vertellen, bij de korte zinnen past. Dat kinderen de feiten ingewikkelder maken vind ik niet kloppen, een kleuter ervaart alles heel erg makkelijk. Of de schrijver die korte zinnen gebruikt omdat het zo moeilijk is voor hem om over de gebeurtenissen te praten, weet ik niet. Dat kun je pas weten als je met de schrijver gepraat hebt. Haagsche Courant, Jaap Joppe
De recensent vindt dat de schrijver met grote precisie genoteerd heeft wat hij wilde schrijven. Maar hij deed meer. Hij beschrijft de ervaringen van een joods jongetje, tussen vier en zeven jaar, tijdens de Tweede Wereldoorlog, gezien door de ogen van dat jongetje, in diens taal, in diens begrippen. Het verhaal is schokkend. Maar het is meer: Hij laat de uiterste kwetsbaarheid en iets van het afweermechanisme zien. De schrijver schrijft precies op wat het kind in hem heeft willen zeggen. Ik ben het eens met de recensent, de auteur heeft het verhaal met grote precisie genoteerd. Het is hem gelukt om de ervaringen van een joods jongetje erg mooi op te schrijven. De recensent zegt dat hij precies op heeft geschreven wat het kind in hem wilde zeggen, daar ben ik het niet helemaal mee eens. Het is een autobiografie dus hij heeft opgeschreven wat hij heeft meegemaakt als kind. De recensies zijn ongeveer hetzelfde maar lopen uit een over hoe het is geschreven. De recensent van de Haagsche Courant, Dhr. Joppe vindt dat hij heeft opgeschreven wat het kind in hem wilde zeggen. Dhr. Mulder daarentegen vindt dat hij het verhaal op deze manier heeft geschreven omdat het anders te moeilijk was om de verschrikkelijke gebeurtenissen op te schrijven.
D. Eindoordeel en evaluatie Gebeurtenissen
Het boek is erg realistisch, de gebeurtenissen kwamen dus ook heel erg echt over. Het verhaal speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog. Je weet dat de Tweede Wereldoorlog echt is gebeurd. Ook weet je dat het boek een autobiografie is, dus dat het verhaal naar waargebeurde feiten is opgeschreven, misschien een beetje veranderd om er een mooi verhaal van te maken maar de grote lijnen kloppen. In het verhaal zitten veel schokkende gebeurtenissen, zoals het overlijden van de ouders van het jongetje. Het jongetje heeft niet goed in de gaten wat er gebeurt. Hij vergeet bijvoorbeeld zijn moeder te waarschuwen als zijn vader op sterven ligt. Het boek heeft me wel aan het denken gezet over hoe dit allemaal heeft kunnen gebeuren. Zoveel doden door één man. Personen In het boek zijn allemaal mensen van vlees en bloed. Ze kwamen allemaal heel erg echt over. Wat me heeft verwonderd is dat na het overlijden de moeder ook dood wilde en zich verzette tegen de behandelingen. Als zij zou overlijden zou haar zoontje alleen achterblijven. Ik had verwacht dat ze voor het zoontje verder zou gaan. Dat de hoofdpersoon zich zo weinig aantrok van het overlijden van zijn vader vind ik wel raar. Hij leek het niet echt erg te vinden. Mij lijkt dat op de leeftijd van 5 à 6 jaar je wel in de gaten hebt dat er iets erg is gebeurd. Opbouw
Het verhaal is chronologisch geschreven, dus erg makkelijk te lezen. Er komen geen onverwachte tijdsprongen. Ik vond het verhaal niet spannend, wel indrukwekkend en ontroerend maar niet spannend. Het is een boek dat je in een keer uit wilt lezen en het is dus echt niet saai. Dit verhaal eindigt als hij in het pleeggezin komt. Dat is het einde van het boek, want dan zegt zijn pleegmoeder dat hij geen kind meer is. Bij dit verhaal is dus op het goede moment gestopt. Taalgebruik
Het boek was makkelijk om te lezen, omdat er gebruik werd gemaakt van korte zinnen en makkelijke woorden. Het verhaal was zo geschreven dat je je een voorstelling kon maken van de omgeving. Het taalgebruik was dus erg beeldend. In het boek zijn niet zo veel dialogen, dat past ook niet echt in het boek vind ik. E. Bronvermelding Literom
Metropool, literatuur voor de tweede fase, basisboek. Cd-rom uittreksel top 100