Titel: Karakter
Auteur: Ferdinand Bordewijk
Ondertitel: Roman van zoon en vader
Jaar van uitgave: 1992
Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar
Plaats van uitgave: Den Haag
Jaar van eerste druk: 1938
Aantal bladzijden: 248 bladzijden

Motto:
"A sadder and wiser man / he rose the morrow morn" (van S.T. Coleridge) Het heeft betrekking op de gevoelens van Jacob. Aan het einde van het verhaal wordt hij toegelaten tot de balie (wiser) maar is ook zijn relatie met zijn vader definitief verbroken (sadder).

Samenvatting:
Jacob Willem Katadreuffe wordt geboren in een arme wijk in Rotterdam, als zoon van de alleenstaande moeder Jacoba Katadreuffe. Zij heeft als dienstbode voor de deurwaarder A.B. Dreverhaven gediend. maar na een kortstondige relatie ( zeg maar wat we nu een one-night stand zouden noemen) waaruit Jacob geboren wordt, neemt zij ontslag en weigert bovendien met Dreverhaven te trouwen of financiële middelen van hem aan te nemen.

Na de geboorte van haar zoon verdient Jacoba de kost door handwerk te verkopen. Als Jacob wat ouder is, raakt hij betrokken in een gevecht met jongens uit de buurt. Zijn moeder heeft dit gezien en beseft dat zij nu moeten verhuizen, iets wat haar eigenlijk niet zo slecht uitkomt aangezien het haar financieel ietsje beter gaat. Moeder en zoon komen nu in een wat betere wijk terecht. Jacob maakt zijn lagere school af en heeft allerhande baantjes. Op een gegeven moment heeft hij de behoefte zich los te maken van zijn moeder en hij ziet een sigarenwinkeltje in Den Haag te koop staan. Om het te kopen leent hij geld bij de kredietbank, terwijl hij niet weet dat zijn eigen vader hiervan de eigenaar is. Hij is er trouwens nog steeds niet van op de hoogte wie zijn biologische vader is, zijn moeder zwijgt hier altijd over.
Ondertussen werkt hij aan zijn geestelijke ontwikkeling en intelligentie. Hij schaft boeken aan om kennis te verwerven.
De sigarenwinkel loopt niet goed. Op een kwade dag verklaart zijn vader Jacob failliet. Hij heeft de sigarenwinkel bezocht, samen met de curator Mr. de Gankelaar. Moeder Katadreuffe ontvangt de heren, Jacob is op het moment niet thuis. Later verzwijgt Jacoba voor haar zoon dat het meneer Dreverhaven (zij heeft hem wel de naam van Jacobs vader verteld) was die hem failliet heeft verklaard. Jacob moet alles verkopen en weer bij zijn moeder in Rotterdam gaan wonen. Als blijkt dat Jacob slechts een stapel boeken ter waarde van vijftien guldens bezit, wordt het faillissement opgeheven. Maar voor Jacob blijft het moeilijk te verkroppen dat zijn eerste stap naar onafhankelijkheid mislukt is. Vooral tegenover zijn moeder voelt hij zich tekortgeschoten.
Jacob heeft echter indruk gemaakt op de curator, Mr. de Gankelaar, die hem (Jacob is inmiddels 21 jaar) een baantje als bediende bij advocatenkantoor Stroomkoning aanbiedt. Aan dit kantoor is zijn vader Dreverhaven als deurwaarder verbonden. Als Jacob voor de gevel van het kantoor staat, besluit hij zelf ook advocaat te worden. Eenmaal binnengekomen, ziet hij een groot, imponerend gestalte zitten. Een vrouw vertelt hem dat de beruchte meneer Dreverhaven is. Jacob heeft wel altijd de naam van zijn vader geweten, maar nu zag hij zijn vader voor het eerst. Op dat moment beseft Jacob ook dat het zijn vader is geweest die hem failliet heeft verklaard.
Nu hij zelf weer geld verdient, gaat Jacob wederom op kamers wonen. In zijn vrije tijd wijdt hij zich geheel aan zijn zelfstudie. En opnieuw duikt zijn vader op in zijn leven: Jacob wordt weer failliet verklaard, omdat hij nu kapitaalkrachtiger is. Hij gaat langs bij zijn vader (hij weet immers nu dat zijn vader hierachter zit) en die behandelt hem niet als zoon, slechts al debiteur. Dreverhaven geeft Jacob een mes en biedt hem aan hem dood te steken. Jacob beheerst zichzelf en verlaat het kantoor van zijn vader.
Gelukkig biedt Mr. Stroomkoning hem een regeling aan, zodat Jacob niet in financiële nood komt te zitten en zich verder aan het halen van zijn staatsexamen kan wijden.
In deze tijd komt er ook contact tot stand tussen hem en Lorna te George.
Als hij zijn schulden heeft afbetaald, wil Jacob gaan studeren en hiervoor leent hij geld bij zijn vader.
Tijdens de vakantie komt Jacob Lorna op het strand tegen, samen met haar vriend. Jacob schrikt hier erg van, jaloers en ziek gaat hij weg. Hij beseft dat hij achter het net aan het vissen is.
Vlak na de vakantie bereikt het kantoor het bericht dat de personeelschef, meneer Rentenstein, fraude heeft gepleegd, Dreverhaven spoorde hem hier op aan en hij wordt ontslagen. Jacob neemt zijn plaats in. Inmiddels is hij al behoorlijk gevorderd in zijn studie.
Dan daagt zijn vader hem uit zijn schuld binnen 3 dagen af te betalen, anders zou hij Jacobs faillissement aanvragen. Met behulp van Mr. Carlion wordt dit echter afgewezen en Jacob gaat opnieuw bij zijn vader langs. Deze biedt hem weer een mes aan maar Jacom laat het in de put vallen. Hij vertrekt, een woedende Dreverhaven achter zich latend.

Het staatsexamen gaat van start en Jacob slaagt. Op het kantoor is het feest.
Kort daarna arriveert er een ontslagbrief bij Stroomkoning van Lorna te George. Stroomkoning en zijn vrouw gaan bij haar langs en mevrouw Stroomkoning vermoedt dat Lorna verliefd is op Jacob Katadreuffe en daarom het kantoor heeft verlaten. Lorna te Geroge geeft als reden aan dat zij zich gaat verloven. Jacob droomt over haar, realiseert zich dat hij nu echt te laat is en dat hij zijn grote liefde is misgelopen.
Dreverhaven verschijnt bij Jacoba en vraagt haar –voor de zoveelste keer- met hem te trouwen. Ze wijst hem nogmaals af en Dreverhaven maakt haar duidelijk dat het voor Jacobs eigen bestwil is dat hij zijn zoon zo behandelt.
Het gebeurde dat vader en zoon tegenover elkaar kwamen te staan voor het gerecht. De zaak eindigt in een schikking.
Vlak voordat hij zijn doctoraal moet gaan halen, komt hij Lorna te George tegen, nu enkele jaren getrouwd en moeder. Jacob legt een liefdesverklaring af, zijn moeder zegt hem dat hij een grote ezel is geweest. Hij slaagt voor het doctoraal en vraagt Stroomkoning Rentenstein wederom in dienst te nemen. Zijn vader maakt via zijn advocaat, Mr. Shuwagt, bezwaar tegen Jacobs toelating als advocaat. Dit bezwaar wordt afgewezen en Jacob Katadreuffe wordt beëdigd als advocaat. Nadien bezoekt hij voor de laatste keer zijn vader om hem te vertellen dat het hem niet gelukt is hem klein te krijgen en dat Jacob hem niet meer erkent als zijn vader of als wat dan ook, hij bestaat niet meer voor hem. Zijn vader zegt hem echter dat hij hem niet heeft tegengewerkt, maar heeft meegewerkt.
Thuis bij zijn moeder vindt hij haar testament en ziet daarin dat zijn vader hem elke maand geld heeft geschonken, dat hij ontvangt bij het overlijden van zijn moeder. Hij ziet in dat zijn vader hem toch niet alleen heeft tegengewerkt.

Thema:
De strijd die de mens moet leveren om zich los te maken van de invloed van zijn ouders, en op eigen kracht een positie in het leven te bereiken.

Titelverklaring:
De titel ‘Karakter’ is gekozen omdat de roman vooral gaat over de 3 karakters die, omdat ze zo hetzelfde zijn, vaak met elkaar botsen. Het verhaal laat je ook zien hoe het karakter van Katadreuffe zich ontwikkelt onder de gebeurtenissen die hij meemaakt. Bijvoorbeeld bij zijn faillissementen.

Analyse:
Het verhaal is zeker wel realistisch geschreven, omdat het echt zou kunnen gebeuren vroeger. Ik denk wel dat het ook waargebeurd is, omdat het zo overtuigend is.


Personages:
De belangrijkste personages in dit boek zijn: Jacob Willem Katadreuffe, Joba Katadreuffe en Arend Barend Dreverhaven.

Jacob Willem Katadreuffe is de eigenlijke hoofdpersoon. Hij is het kind van Joba en Dreverhaven. Hij is een man met een karakter en ambities, voor deze ambities moet alles opzij. Hij komt aan het eind erachter dat hij een toekomst van totale eenzaamheid tegemoet gaat. Hij heeft alles voor zijn studie over gehad en hij gunde zichzelf daardoor haast niets. Ook Lorna te George wijst hij af, daar heeft hij achteraf wel spijt van. Als je na het uiterlijk kijkt heeft hij dezelfde bruin/zwarte ogen als zijn moeder. Daarnaast hij heeft hetzelfde karakter als zijn moeder, daarom kan hij niet zo goed met haar opschieten. Katadreuffe is een rond karakter, omdat je veel van hem te weten komt.
Katadreuffe wordt voor zijn gevoel steeds tegengewerkt door zijn vader. Hierover zegt zijn vader: ‘Bij God (...) ik zal hem wurgen, ik wurg hem voor negen tienden, en dat ene tiende dat ik hem laat, dat kleine beetje asem zal hem groot maken (...). En dat ene tiende, dat kleine beetje asem knijp ik hem misschien ook nog uit.’ (pag. 245) Hij is de vader van Jacob, maar hij is niet wettige vader. Hij is een machtige, ongenadige, keiharde en angstaanjagende man. Een belangrijke eigenschap in het verhaal is zijn onverschilligheid, daarom durft hij de gewaagdste ontruimingen te doen en gaat hij, wanneer hij de hele buurt tegen zich heeft door de guurste wijken lopen. Dreverhaven is een vlak karakter, want ondanks zijn sterke persoonlijkheid kom je niet veel over hem te weten.

De laatste hoofdpersoon is Joba. Zij is de moeder van Katadreuffe en heeft hetzelfde karakter als hij. Door deze overeenkomsten hebben zij en haar zoon een stroeve omgang met elkaar. Ze is opgeklommen uit de armoede en heeft geen behoefte aan hulp. Al vanaf de geboorte van Katadreuffe neemt zij van niets en niemand hulp aan, omdat zij zichzelf wil bewijzen. Ondanks dat ze het moeilijk heeft en af en toe moeilijk maakt voor Katadreuffe houdt ze toch veel van hem. Haar moedergevoelens komen echter tot uiting tegenover haar huurder Jan Maan, een communist die haar met moeder aanspreekt. Joba is ook een vlak karakter.

Perspectief:
Dit boek wordt verteld door een auctoriale verteller, die het perspectief voortdurend laat wisselen. Het perspectief ligt wel over het algemeen bij Katadreuffe. De rol van verteller merk je in de vooruitwijzingen of commentaar op personages. Een voorbeeld van een vooruitwijzing is: ‘Later, toen hij van de wereld meer wist, verwonderde hij zich over die vlotheid, nog later, toen hij erachter kwam wie de eigenaar van de bank was, weer niet’.


Ruimte en tijd:
De vertelde tijd is gelijk aan de leeftijd van Katadreuffe aan het eind van het boek, 28 jaar. De eerste 21 jaar worden versneld verteld, terwijl de 6/7 jaar die daarna volgen heel uitvoerig verteld worden. Dit is zo gedaan, omdat in het leven van Katadreuffe de laatste jaren het belangrijkst waren.
Het verhaal wordt over het algemeen chronologisch verteld. Een enkele keer wordt de chronologie doorbroken. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het hoofdstuk 'Het weten tot T', dat begint met de woorden: "Aldus was het gegaan". Daarna pas krijgt de lezer informatie over het sollicitatiegesprek van Jacob Katadreuffe; het hoofdstuk daarvoor 'Een vriend' moet als je het chronologisch bekijkt eigenlijk achter dit hoofdstuk staan. Deze vooruitwijzingen of flashbacks zijn er om de spanning te verhogen.
Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Rotterdam. De binnenstad waar Dreverhaven woont en kantoor houdt, wordt als een duistere plaats afgeschilderd, de plaats van het kantoor waar Katadreuffe werkt, wordt echter lichtend afgeschilderd. Bijvoorbeeld de zonnen als naambordjes. Ik vind niet dat de plaats in dit verhaal erg van belang is. Het is wel zo dat de plekken die in dit verhaal gebruikt worden, echt bestaan.
De sfeer is niet zo erg dreigend, maar af en toe is dat wel zo. Bijvoorbeeld als Jacob op het kantoor komt dan kom hij echt in het grote mensen wereld. Je vormt je wel degelijk af en toe een beeld, omdat het een ouderwetse verhaal is kan je al een beetje voorstellen hoe het toen geweest is.

Beoordeling:
Praktische argumenten:
Het is een dik boek wat je niet zo even snel uitleest. De lay-out is goed en het boek was zeker niet makkelijk. Helemaal in het begin was het erg moeilijk om er in te komen. Maar na dat ik de film had gekeken werd het steeds duidelijker.

Emotionele argumenten:
Het is erg meeslepend, omdat je door de tijd word gesleept van een volwassen jongen die wat wil bereiken maar dat niks hem mee zit. Het is niet echt een grappig verhaaltje, maar eigenlijk heel serieus. Het is wel aangrijpend hoe zo een jongen door het leven gaat, ondanks alle problemen lukt het hem aardig.

Morele argumenten:
Het is geen smerig boek en het is ook geen seksistisch boek. Het is wel een beetje gevoelig boek, omdat het best sneu is wat die jongen mee maakt. Ook dat hij steeds voor niks word beschuldigt.


Argumenten met betrekking tot de werkelijkheid:
Het is bijna levensecht, want ik zat er echt helemaal in het boek. Ook wanneer ik de film had gezien waren mijn verbeeldingen toch wel een beetje kloppend. Het is ook wel een beetje herkenbaar, maar ik weet niet van wat en dat is het probleem .

Argumenten met betrekking tot de vorm:
Het verhaal zit zeker goed in elkaar en het is niet te lang uitgesponnen. Het is gewoon een leuk boek.

Argumenten met betrekking tot leerzaamheid:
Het is niet echt een voorspelbaar boek vooral niet als je het begin hebt gelezen. Het is wel een origineel boek, ondanks ik het ergens van ken. Bijvoorbeeld dat Dreverhaven wel altijd bij dragen heeft geleverd aan de moeder van Jacob.

Informatie over de auteur:
Ferdinand Johan Wilhelm Christiaan Karel Emiel Bordewijk werd op tien oktober 1884 in Amsterdam geboren als zoon van een referendaris. In 1894 verhuisde hij naar Den Haag waar hij het gymnasium bezocht. Hij studeerde rechten in Leiden waar hij in 1912 promoveerde. In 1913 werd Bordewijk als advocaat beëdigd en kwam als junior aan een groot advocatenkantoor in Rotterdam. Daar werkte hij tot 1919 waarna hij zich als zelfstandig advocaat in Schiedam vestigde. Voor korte tijd, tussen 1918 en 1920, was hij werkzaam als docent.

Als dichter van het poëziebundeltje "Paddestoelen" (1916) onder het pseudoniem Ton Ven, debuteerde Bordewijk onopgemerkt. Ook zijn volgende literaire werken; drie bundels "Fantastische Vertellingen"(1919-1924) trokken weinig aandacht. In 1931 schreef hij "Blokken. De mislukking van een heilstaat", in een geheel andere stijl, namelijk: de Nieuwe Zakelijkheid. In deze stijl schreef hij ook "Knorrende Beesten". De roman van een parkeerseizoen"(1933) en "Bint. Roman van een zender"(1934). Dit waren novellen, de eerste roman die hij schreef was "Rood Paleis. De ondergang van een eeuw"(1936). In de roman werd aan de korte zakelijke stijl oftewel de pregnantie, een wat bredere volzin toegevoegd wat zijn verhalen realistischer maakte. Deze volzinnen zijn volop aanwezig in de verhalenbundel "De wingerdrank"(1939).

In 1938, tien jaar na de onopgemerkte uitgave van "Dreverhaven en Katadreuffe" werd "Karakter. De strijd tussen zoon en vader" gepubliceerd. Naast het pseudoniem Ton Ven gebruikte hij de naam Emile Mandeau voor de uitgave van het verhaal "Verbrande erven". Tussen 1946 en 1954 schreef Bordewijk een literaire kroniek in het Utrechts Nieuwsblad.

Ook de romans "Noorderlicht"(1948) en "Tijding van ver"(1962) kunnen tot zijn beste boeken gerekend worden. "Karakter" lijkt realistisch maar zulke extreme vormen van discipline en zelftucht vind je in de echte wereld niet of nauwelijks terug. In "Noorderlicht" en "Tijding van ver" wordt de zelftucht menselijker, het hele verhaal wordt realistischer.

Bordewijk stierf op 28 april 1965, tachtig jaar oud. Van de schrijver die twee keer de P.C. Hoofdprijs en de Constatijn Huygensprijs ontving verschenen er na zijn dood nog "nieuwe" boeken. Dit waren verhalen die onopgemerkt in tijdschriften waren verschenen. "Dreverhaven en Katadreuffe" verscheen voor het eerst in 1981 in boekvorm. Ook enkele van zijn beste fantastische vertellingen werden gebundeld en in 1982 uitgegeven.