Inleidende spreuk: A Sadder and wiser man
He rose the morrow morn. Een droeviger en wijzer man, hij ontwaakte de volgende morgen: Katadreuffe beseft dat hij, ondanks zijn succes, gefaald heeft. Motto: Het motto zijn de sobere gevoelens van Jacob, die op het einde beseft dat hij een veel te hoge prijs heeft moet betalen om zijn doel te bereiken
Mottoverklaring
Vertaling: Een droevigere en een wijzere man / Hij stond de volgende morgen op. Dit motto slaat op Katadreuffe. Zijn streven is om elke dag zoveel mogelijk te leren. Hij wil alles weten. Niet omdat hij zo nieuwsgierig is maar meer omdat hij vindt dat het zo hoort. Hij wordt dus elke morgen iets wijzer wakker, maar het maakt hem niet gelukkiger eerder ongelukkiger. In het begin is het niet echt duidelijk over welk onderwerp deze tekst gaat, want aan de hand van de titel “Karakter” kun je ook niet gelijk zien waar het over gaat. De verwachtingen die bij de lezer gewekt worden zijn iets nuttigs van het boek te leren en heel veel plezier eraan te beleven. De gebeurtenissen worden in chronologische volgorde verteld, de ene gebeurtenis komt logisch voort uit de andere afgewisseld met enkele flashbacks, zoals de verwekking van Jacob. De gebeurtenissen zijn nauw aan elkaar verbonden dus het is een hechte structuur, als je de eerste gebeurtenis niet gelezen hebt dan begrijp je de rest ook niet goed. Er loopt maar een verhaallijn in het boek, alleen wordt het steeds vanuit andere personen verteld, dat komt voort uit het alwetende perspectief. De manipulatietechnieken die de schrijver heeft gebruikt om het verhaal spannender te maken zijn tijdsprong. Katadreufe komt pas op het eind te weten dat zijn vader meende wat hij zei over hem. (Dat hij alleen maar hem probeerde te harden) Na zijn moeders dood komt hij te weten dat Dreverhaven een spaarrekening voor hem geopend had. De gevoelens van Jacob ten opzichte van Dreverhaven zijn ook dubbelzinnig. Zijn haat en woede waren echt (blz.89: ‘Onmens, beul, een ploert bent u’) Maar aan het einde komen ontzag en de bewondering tevoorschijn. Hij heeft ook spijt dat hij zijn vader eerder een ploert had genoemd (blz.243: ‘Ik wou u juist vertellen, vader, dat wat ik indertijd bij ons eerste gesprek tegen u gezegd heb in mijn boosheid, over ploertigheid, dat ik dat terugneem. Ik heb daar spijt van. Ik heb lang gewacht met de betuiging van mijn spijt’) Schrijver heeft gebruikgemaakt van lange spanningsboog. Dit blijkt uit de vraag of zijn vader hem echt wilde harden of tegenzitten. Paas aan het eind komt Katadreufe achter dat zijn vader hem wilde harden. Jacob Willem Katadreuffe. Jacob Willem Katadreuffe is een jongeman met zelftucht en ambities, hij luistert alleen naar de radio om een vreemde taal te leren. Hij kan geen geschenken aannemen; z'n salarisverhoging gaat naar curator Wever zodat zijn schuld eerder afbetaald is, hij weigert een huurverlaging, wenst een lager salaris dan Stroomkoning hem aanbiedt bij de opvolging van Rentestein. Hij ziet niet hoe de spanningen en het blokken zijn gezondheid schaden. Hij is bang om andere ambities te hebben dan het behalen van zijn advocatuur, waardoor een relatie met juffrouw Te George nooit tot stand kan komen en andere vrouwen ziet hij al helemaal niet staan. Hij ontwikkelt zich van man tot een 'allround' heer. Aan het eind van het boek is hij 28 jaar. Hij heeft zich vanuit de armste regionen omhoog gewerkt. Hij werd kantoorbediende, bureauchef en uiteindelijk advocaat. Hij heeft maar één doel: de armoede van zijn jeugd vergeten. Hij begon als loopjongen en eindige als advocaat. Hij voelde zich een met het volk (blz.71: ‘Hier lag hij behaaglijk, tussen het volk, zijn volk, het bleef van hem’) Hij komt tijdens zijn carrière tot het besef dat het streven naar één doel lijdt tot een incompleet leven (blz.231: ‘Ik ben bezeten van één idee, ik ben bang voor alle andere, ik heb een particuliere veiligheidsdienst die me dag en nacht bewaakt. Is dat niet laf? Ik ben een lafaard.’) Zelfs de liefde werd er aan opgeofferd (blz.232: ‘Ik zal nooit met iemand anders trouwen. U was een incident in mijn leven, een wit incident, hét incident, dat vergeet ik niet, dat kan ik eenvoudig niet’) Hij werd tegengewerkt door zijn vader tot aan zijn zege. Hij was 2 keer bijna 3 keer failliet gegaan. In een razende bui zei hij tegen zijn vader (blz.89: ‘Onmens, beul, een ploert bent u’) Hij moest uitkijken dat hij niet ten onder ging, maar hij ging niet onder. Dat is karakter, hij heeft karakter (blz.233: ‘U hebt een karakter, meneer Katadreuffe, dat wist ik al’) De belangrijkste gebeurtenis in het boek is het moment dat Katadreuffe het advocatenbureau binnenstapt en zich voorneemt advocaat te worden. Dat heeft het hele verdere loop van het verhaal bepaald. Het verhaal bevat genoeg verdere gebeurtenissen om me te boeien, elke keer wanneer Katadreuffe weer een beetje opgeklommen is, komt zijn vader de boel weer verzieken, dat boeit gewoon en dat blijft boeien. De nadruk ligt over het algemeen meer op de gedachten en de gevoelens van de hoofdpersonen. De gebeurtenissen komen logisch uit elkaar voort en daarom is het ook grotendeels een logisch-chronologische volgorde. De gebeurtenissen zijn over het algemeen erg dramatisch maar absoluut niet herkenbaar. Je verwacht ze wel een beetje, wanneer het een tijdje goed gaat met Katadreuffe verwacht je al dat Dreverhaven wel eens langskomt om de boel te komen verpesten. Dat maakte het boek niet minder leuk ofzo, want je weet natuurlijk nooit hóe Dreverhaven het goede humeur van Katadreuffe weer uit de wereld helpt. De gebeurtenissen spelen zich in een gespannen sfeer af, dat komt omdat de relatie tussen Katadreuffe en zijn vader erg gespannen is. Omdat je wilt weten wat er gebeurt, ga je doorlezen. In het boek is er sprake van karakterontwikkeling omdat hij in het boek opgroeit van kind naar volwassen persoon en tijdens dit proces ziet hij steeds anders tegen zijn vader op en tegen de rest van de collega's van zijn kantoor. Ik vind de hoofdpersonage een sympathieke kerel die heel erg slim is en die een heel goed doorzettingsvermogen heeft. Ondanks vele tegenslagen heeft hij toch bereikt wat hij wilde. Hij gaf het niet op en dat is heel erg belangrijk in het leven, vind ik zelf. Ik kon me niet echt goed in het hoofdpersonage verplaatsen omdat het verhaal steeds door een ander personage verteld werd, wel kon ik zijn gevoelens heel goed begrijpen. Andere personages zijn Jacoba Katadreuffe. Zij is een vrouw met onmenselijke karaktertrekken. Tijdens de geboorte van Jacob Willem verwelkt zij, ‘gelijk een bloem in gifgas’ (blz.10). Ze moest het leven van twee mensen onderhouden, het was zwaar, heel zwaar, maar ze moest het doen. Helemaal in haar eentje. Toen Dreverhaven haar postwissels stuurde met geld voor de opvoeding van het kind was ze heel duidelijk. (blz.9: ‘Terug afzender’ schreef ze, en deed hem in de brievenbus’). Zelfs toen haar zoon een sigarenwinkel had gekocht, reageerde ze niet echt verrast (blz19: ‘Je doe maar’). Ze zou hem bij zijn faillissementverklaring nooit helpen, ze heeft het immers ook zonder hulp nog steeds in de maatschappij gered. Echter de toelagen van 15 gulden die Jacob Willem van zijn salaris aan Jacoba schonk deed zij die op de spaarbank. Deze vrouw was er een met karakter, zo sprak Lorna te George in een gesprek met Jacob Willem (blz233: ‘Wat u nu zegt bewijst dat ook uw moeder een karakter heeft’). En dat klopt ook: uit een arm milieu. Ze was dienstbode en daarnaast deed ze aan handwerken; daar ving ze genoeg geld voor, totdat ze ouder werd en dus het handwerken ook minder werd. Geld en hulp wees ze van elke hand af terwijl ze dat goed kon gebruiken, zelfs in de zware tijden. Arend Barend Dreverhaven
Deze wordt afgeschilderd als een schrikwekkende figuur (blz.57: ‘die zwarte flambard diep op het hoofd, die sigaar in een mondhoek als een stuk geschut, die stem waarvan het enkel horen associaties opriep aan een machtige borstkas’) en (blz.56: ‘Het schrift pikzwart, lapidair, cyclopisch’). Het is maar dat je het weet. Dreverhaven probeert met elke mogelijke manier zijn zoon te vernietigen (blz201: ‘Bij God,’ zei hij […], ik zal hem wurgen, ik wurg hem voor negen tiende, en dat éne tiende dat ik hem laat, dat kleine beetje asem zal hem groot maken […] En Joba, dat ene tiende, dat kleine beetje asem knijp ik hem misschien ook nog uit’). Dreverhaven lokt zijn zoon ook nog uit om hem tot twee maal toe te doden, als Katadreuffe het zou gebruiken, vernietigde hij in één klap ook zijn eigen leven, dus hij laat het. Die neiging tot zelfvernietiging komt ook ter sprake als hij het pand ontruimt en tussen de menigte gaat staan. Ik vind dat vader van Jacob niet goed gehandeld heeft. Als ik hem zou zijn zou ik het anders aangepakt hebben. Ik zou het mijn eigen kind niet aandoen. Battling Nelson (boxer) zei ooit: “You test a man’s character by how much punishment he can take.” Ik weet niet of deze ook wel werkelijk klopt maar het bleef me altijd bij. Het hoofdthema van Karakter is de strijd tussen vader en zoon. Onderliggende motieven zijn wilskracht en doorzettingsvermogen. De gevoelens van Dreverhaven ten opzichte van Katadreuffe zijn dubbelzinnig. Hij zit zijn zoon op alle mogelijkheden dwars, omdat hij hem niet mag. De haat was wel echt, maar hij ontdekt dat het tegenwerken juist de weg naar Jacobs doel zal leiden. Dreverhaven leert hem tegen de verdrukking in te groeien, dit versterkt zijn karakter. Dreverhaven bij de laatste ontmoeting maakt hem duidelijk dat hij wel degelijk heeft meegeholpen aan het succes van zijn zoon. Katadreuffe raakt verward en probeert voor ogen te halen hoe de relatie tussen zijn vader zat. De gevoelens van Jacob ten opzichte van Dreverhaven zijn ook dubbelzinnig. Zijn haat en woede waren echt (blz.89: ‘Onmens, beul, een ploert bent u’) Maar aan het einde komen ontzag en de bewondering tevoorschijn. Hij heeft ook spijt dat hij zijn vader eerder een ploert had genoemd (blz.243: ‘Ik wou u juist vertellen, vader, dat wat ik indertijd bij ons eerste gesprek tegen u gezegd heb in mijn boosheid, over ploertigheid, dat ik dat terugneem. Ik heb daar spijt van. Ik heb lang gewacht met de betuiging van mijn spijt’) Motieven - tanden: volk -aristocratie. - Katadreuffe klimt met veel moeite op vanuit het volk naar de aristocratie. Op het kantoor krijgt hij vervolgens weer te maken met het volk. Hierdoor krijgt hij een goed beeld van het standenverschil - Liefde en het miskennen van de liefde/haten. - Dit komt voor bij de relatie tussen moeder en zoon. Ze hebben elkaar lief zonder dat ze er tegenover elkaar voor uit komen. - Dit komt ook voor bij de relatie moeder en Dreverhaven. Ondanks dat Dreverhaven Joba nog regelmatig een aanzoek doet en zij dit telkens weigert heeft ze nog steeds gevoelens voor hem. - Dit komt ook voor bij de relatie vader en zoon. De vader 'wurgt zijn zoon maar het kleine beetje dat hij hem zal laten leven zal hem groot maken' Katadreuffe begrijpt dit niet en voelt zich tegengewerkt door zijn vader. - Doodsdrift - Dreverhaven provoceert zijn klanten en drijft ze tot het uiterste. Zijn zoon geeft hij zelfs een mes in handen. - Wanneer hij de hele buurt tegen zich krijgt door zijn huurders uit te zetten gaat hij ongewapend door de guurste buurten van de stad lopen en verwacht dat er iemand zal zijn die hem doodt. Dit gebeurt niet. Het verband tussen titel en thema: de titel is karakter en in dit verhaal worden de verschillende karakters van de drie hoofdpersonen beschreven. En dat botst ook nog wel eens. Plus dat het karakter van Jacoba verandert in de loop van het verhaal. Het verhaal speelt zich af van 1904 tot 1932 in Rotterdam tijdens crisisjaren. De totale vertelde tijd is gelijk aan de leeftijd van Jacob aan het eind van het boek: 28 jaar.De gebeurtenissen spelen zich voor het grootste gedeelte af in de stad Rotterdam. In een enkel geval wordt een beschrijving gegeven van het stadsgezicht in het algemeen " Zo ver het oog ging, links en rechts, een stad in beweging, het water een lichtende lopende vond" (blz. 236) De binnenstad waar Dreverhaven woont en kantoor houdt, wordt afgeschilderd als een duister krocht waar afschrikwekkende wezens (Dreverhaven en zijn assistenten Hamerslag en Den Hieperboree) en hun slachtoffers huizen. Als Katadreuffe het kantoor voor het eerst ziet, wordt hij verblind door het zonlicht dat weerkaatst in vijf geelkoperen naamborden naast de deur. "Toen stond er in Katadreuffe iets op. Het ware was niet een klein winkeliertje willen worden, het was dit" (blz. 27). Het gebouw is binnen voorzien van een brede trap, terwijl de kamer van Stroomkoning, een groot, rijk vertrek, zich boven aan die trap bevindt. Niet toevallig is dat Katadreuffe juffrouw Te George voor het eerst ziet op deze trap: "Er was op de trap ruimte in overvloed. Toch bleef hij even staan." In de relatie met Dreverhaven wordt een soortgelijke symboliek zichtbaar: "Het kantoor van de zoon trilde van leven, dat van de vader lag grafstil […]. Het was de stilte van de vrees" (blz. 124). Ferdinand Bordewijk (voluit: Ferdinand Johan Wilhelm Christiaan Karel Emiel Bordewijk) wordt geboren op 10 oktober 1884 in Amsterdam. Aan het Hoge Westeinde, een school met een ouderwetse tucht, wordt hij leerling op het gymnasium. Hij studeert rechten in Leiden en promoveert in 1912 tot doctor. Een jaar later wordt hij beëdigd tot advocaat en gaat hij werken bij een advocatenkantoor in Rotterdam. In 1914 trouwt Bordewijk met Johanna S.H. Roepman. Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1938, de schrijver gebruikt dingen die hij zelf meegemaakt heeft in zijn boeken (bv. advocatenkantoor in Karakter en Hogeschool in Bint) Het boek werd geschreven in de periode voor de Tweede Wereldoorlog toen er veel communistische en socialistische vakbewegingen ontstonden, dit zie je ook in het boek, Jan Maan is een felle communist en hij neemt Jacob en Joba vaak mee naar de bijeenkomsten van de communistische partij. De achtergrond voor het boek had Bordewijk van een Rotterdams advocatenbureau, waar hij zelf ook van 1913 tot 1919 heeft gewerkt. Na 1919 ging Bordewijk de kost verdienen als zelfstandig advocaat. Een duidelijk achtergrond is er niet bij de boeken van Bordewijk, advocatuur stond voor hem op de eerste plaats en letterkunde was slechts een bijzaak. Bordewijk hield leven en werk strikt gescheiden en liet bijna nooit interviews toe. Daarom weten we weinig over de maatschappelijke achtergronden van Bordewijks boeken. Ze gaan heel vaak over de advocatuur omdat dat zijn grote passie was.