Jaromir-cyclus & Marco door A.C.W. Staring

Titelbeschrijving: A.C.W. Staring, Jaromir, Leeuwarden 1993 (eerste druk) Motivatie van de boekkeuze: Ik heb gekozen voor dit boek omdat het niet zo dik is. Ik houd eigenlijk niet zo heel erg van oud Nederlandse literatuur en dit leek mij daarom een geschikt, niet te lang boekje. Ik wist niet zo goed wat ik ervan moest verwachten. Ik verwachtte in ieder geval dat er niet echt een heel spannend verhaal in zou zitten, omdat het daar te dun voor is. Samenvatting: Jaromir bestaat uit vier verhalen, elk met een aparte titel. Ik vat elk verhaal apart samen.
Jaromir te Praag Vier eeuwen voor het schrijven van dit verhaal. Jaromir is een student theologie, aan de ‘Karels School’ te Praag. Hij heeft zijn beurs al helemaal opgemaakt en heeft ontzettende honger. Hij vindt op een erf een paar paardenpoten en een koeienstaart, hij wist meteen wat hij ermee moest doen. Hij besluit om naar een herberg te gaan en het er daar eens flink van te nemen. Hij zegt steeds “Schrijf het maar op de rekening”. Dan gaat hij slapen en de volgende ochtend als er iemand zijn kamer binnenkomt komen er twee hoeven en een staart onder het laken vandaan. Iedereen denkt dat de duivel in de herberg heeft geslapen en de herbergier zegt tegen Jaromir dat alles gratis was, omdat hij bang was de duivel boos te maken. Jaromir te Lochem De duivel vindt dat Jaromir zich misdragen heeft door zich voor de duivel uit te geven en de duivel wil hem straffen. Jaromir is inmiddels een reizende Franciscaner monnik geworden. Jaromir komt in Lochem aan na andere steden te hebben bezocht. Hij hoorde de kerkklokken luiden en vervloekte ze, omdat ze nog nieuw en nog niet gewijd waren. De duivel had tot op dit moment gewacht en omdat Jaromir de klepels in de klokken niet had vervloekt, gooide de duivel de klepels op Jaromir's kale monnikenhoofd. Dit werd bijna Jaromirs dood, maar de klokken werden naar beneden gehaald en in twee waterpoelen gegooid. De waterpoelen heten voortaan de ‘duivelskolken’ en elke keer met kerst, precies om middernacht luidt de duivel de klokken, wie goed luistert kan ze horen. Jaromir te Zutphen Jaromir is niet ernstig gewond, omdat hij op tijd de hulp van Sint-Michiel de aartsengel heeft ingeroepen die de klepels nog een beetje had afgeremd. Toch waren de klepels op het hoofd van Jaromir terechtgekomen. Omdat Sint-Michiel Jaromir heeft gered heeft Jaromir beloofd om eens in de twee weken op dinsdag te vasten. Het noodlot slaat weer toe als hij naar de bibliotheek van Zutphen gaat en daar af en toe wat te eten krijgt van de koster. Op een van de dinsdagen dat Jaromir heeft beloofd te vasten, is er een mandje met gebraden kip voor hem neergezet. Hij kan zich beheersen tot hij zijn sleutels laat vallen en terwijl hij die wil oppakken tegen het mandje met de kip aankomt. Hij eet de halve kip op en voelt zich schuldig. De duivel grijpt deze kans met beide handen aan en komt in de gedaante van een hond de bibliotheek binnen. Hij neemt de rest van de kip en de sleutels van Jaromir mee en sluit Jaromir op in de bibliotheek. De pootafdrukken van de duivel als hond zijn nog steeds te zien. Jaromir wordt pas de volgende ochtend weer vrijgelaten door de koster. Dan besluit Jaromir dat hij moet boeten voor zijn daden en hij gaat alles van Sint-Michiel zoeken en aanbidden. Hij reist zo ver en zo lang tot hij elk beeld en elk schilderij van Sint-Michiel heeft aanbeden, dan pas vindt hij dat hij genoeg heeft geboet voor zijn daden. Jaromir gewroken Na 300 mijl tot over de Apennijnen te lopen om zijn excuses te maken bij Sint-Michiel komt hij terug in Lochem. Als hij terug is blijkt dat de kapelaan is bezeten door de duivel, die er dit keer uitziet als een katuil. De kapelaan is tot over zijn oren verliefd geworden op een van de nonnen, Leonoor. Alles gaat verkeerd doordat hij zo verliefd is, hij zingt de verkeerde teksten en hij zit steeds voor het raam dat over de moestuin, waar Leonoor werkt, uitkijkt. Jaromir verdrijft de duivel uit de kapelaan met een spreuk en de duivel maakt dat hij wegkomt, maar Sint-Michiel houdt hem tegen en gooit hem terug op aarde, bij Jaromir. De duivel boort zich in de grond, maar Jaromir trekt hem terug aan zijn staart. Jaromir geeft hem een pak slaag voor alles wat de duivel hem heeft aangedaan en de duivel verdwijnt in het onderaardse. De plaats waar hij onder de grond verdween heet nu ‘Duivelaars’. En de kapelaan wil niet eens meer verliefd worden en kijkt daarom niet meer naar vrouwen. Tenzij het een oude ongevaarlijke vrouw van tachtig is. Eerste persoonlijke reactie: Ik vond het best een leuk boek. Het verhaal was niet heel erg spannend en het was er moeilijk om je in te leven maar dat lag aan de tijd waarin het boek is geschreven. Het is heel duidelijk dat het boek in een hele andere tijd is geschreven want tegenwoordig denkt men heel anders. Ik vond het best grappig om te zien hoe men vroeger over bepaalde dingen dacht. De verschillen zijn leuk om te zien. Ik vond het boek soms wel moeilijk om te lezen omdat het taalgebruik heel anders is. Maar het verhaal was over het algemeen wel goed te begrijpen en het verhaal was niet zo lang.
Uitgewerkte persoonlijke reactie: Onderwerp: Het onderwerp van de tekst is de relatie tussen de duivel en de mens. Het komt heel duidelijk naar voren dat de mensen toen nog heel erg gelovig waren en allemaal heel bang waren voor de duivel. Ik vind het best een leuk onderwerp omdat je er bijna nooit iets over leest. Ik vond het wel leuk om hier eens iets over te lezen. Ik vond het alleen niet heel erg boeiend omdat ik me er totaal niet in kan inleven. Tegenwoordig is dat allemaal heel anders waardoor je je niet zo goed kan inleven. Maar het was wel leuk om te zien hoeveel verschil daar tussen zit. Ik had geen bepaalde verwachtingen over dit onderwerp. Ik had dus nog nooit iets gelezen met hetzelfde onderwerp en ik wist daarom niet van tevoren hoe het zou zijn. Het onderwerp ligt niet in mijn belevingswereld omdat ik zelf totaal niet in de duivel geloof. En het is ook zo dat men tegenwoordig veel minder gelovig is. Ik vind dat de schrijver het onderwerp goed uitwerkt voor zover dat mogelijk is bij een boek van zo weinig bladzijdes. In het boek wordt wel een bepaalde visie gegeven op het onderwerp. In het boek komt heel erg duidelijk naar voren dat je moet oppassen voor de duivel en niet moet zondigen want dan zul je problemen krijgen met het kwaad (de duivel). Ik heb nog nooit een boek gelezen of een film gezien met hetzelfde onderwerp. Dit is vooral omdat dit onderwerp meer in oudere boeken belangrijk is. Ik ben niet zo geïnteresseerd in hele oude boeken, vandaar dat ik nog nooit eerder iets heb gelezen met ditzelfde onderwerp. Gebeurtenissen: De belangrijkste gebeurtenis van het boek vind ik dat Jaromir zich voordoet als de duivel (in het eerste deel). Hij wordt gevonden als hij in bed ligt en als er een staart en hoeven onder het dekbed vandaan komen. Nu denken ze dat Jarmoir de duivel is en hiermee begint het verhaal eigenlijk pas. Hier gaat het verhaal eigenlijk over en hierdoor volgene er een heleboel andere gebeurtenissen. Omdat Jaromir zich heeft voorgedaan als de duivel krijgt hij het aan de stok met de duivel waardoor er heel veel gebeurt. De rest van het verhaal gaat eigenlijk allemaal over de ‘ruzie’ van Jaromir en de duivel. In de andere drie delen komen ook belangrijke gebeurtenissen voor, maar ik denk dat dit toch de belangrijkste gebeurtenis is voor de rest van het boek. De gebeurtenissen spelen een belangrijkere rol dan de gedachten en gevoelens van de personages. Je komt namelijk heel erg weinig te weten over de gedachten van de personages. In dit boek is het eigenlijk meer een beschrijving van de gebeurtenissen. De gebeurtenissen vloeien wel duidelijk uit elkaar voort. De ene gebeurtenis is steeds de aanleiding van de volgende gebeurtenis. Omdat Jaromir zich voordoet als de duivel, is de duivel boos en krijgt Jaromir de klepels op zijn hoofd. Nu roept Jaromir Sint Michiel en omdat Sint Michiel Jaromir redt, moet Jaromir elke dinsdag vasten en daardoor zondigt hij (als hij niet zou hoeven te vasten, had hij ook niet kunnen zondigen). Alle gebeurtenissen gaan dus logisch in elkaar over. Ik vind de gebeurtenissen op zich niet heel erg boeiend maar dat komt door de tijd waarin het boek is geschreven. Vroeger vond men andere dingen belangrijk en interessant dan nu. Maar voor zo’n oud boek vind ik dit verhaal nog best leuk. Er gebeurt namelijk best wel veel waardoor het niet echt saai wordt. De gebeurtenissen in het boek hebben niet echt indruk op mij gemaakt en ik ben ook niet meer gaan nadenken over de gebeurtenissen. De gebeurtenissen worden wel goed en uitvoerig besproken. Dit komt omdat het boek eigenlijk vooral over de gebeurtenissen gaat en niet over de gevoelens. De schrijver legt alles wel goed uit, hoewel het soms wel moeilijk te volgen is door het oude taalgebruik, en je hoeft dus niet zelf verbanden te leggen. Personages: De hoofdpersoon is geen held. Jaromir is juist degene die veel fout heeft gedaan en daarvoor moet boeten. Omdat hij zich heeft voorgedaan als de duivel krijgt hij de klepels op zijn hoofd. En omdat hij zich niet aan het vasten houd, moet hij zijn excuses maken bij Sint Michiel. Jaromir is dus wel een figuur waar men iets van zou kunnen leren. Het is duidelijk dat als je iets fout doet, dat je daar dan ook voor moet boeten. De karaktereigenschappen van de hoofdpersoon zijn niet echt heel erg goed beschreven. De enige karaktereigenschap die echt naar voren komt is de zeer grote gelovigheid van Jaromir en zijn trouw aan zijn geloof. Maar hij is wel een persoon die snel de fout in gaat. Verder wordt Jaromir eigenlijk niet echt beschreven en het blijft dus eigenlijk meer bij de gebeurtenissen en de handelingen van Jaromir, zijn gedachtes en gevoelens worden niet besproken. De personages vind ik niet echt herkenbaar en ik kan me dan ook niet goed verplaatsen in de personages. Dit komt wederom door de verschillen in de normen en waarden van vroeger en nu. En omdat de gevoelens van de personages niet worden besproken kan je je niet goed inleven, wat ik wel heel jammer vind. Alleen in het midden van het boek, als de kapelaan verliefd wordt op Leonoor, worden zijn gevoelens besproken. Deze komen dan ook wel uitvoerig aan bod, wat ik wel goed vind. Maar ik vind het heel jammer dat dat bij de andere personages niet het geval is. Dit vind ik meestal wel belangrijk in een boek. Je merkt dat Jaromir andere dingen belangrijk vindt dan dat men nu zou vinden. En ook handelt Jaromir anders dan dat de meeste mensen in onze tijd zullen doen. Zo zal tegenwoordig niemand zich voordoen als de duivel om zo niks te hoeven betalen. En er zullen ook maar heel weinig mensen zijn die helemaal over de Apennijnen (in Italië) gaan lopen om hun excuses te maken bij Sint-Michiel. Ik zou dat zelf in ieder geval nooit doen. Tegenwoordig is men veel minder gelovig en er zijn tegenwoordig maar weinig mensen die echt nog in de duivel geloven. De personages hebben mij dus ook totaal niet beïnvloedt. Ik weet ook niet echt of ik het gedrag van Jaromir moet goedkeuren of niet. Ik weet niet hoe ik in zo’n situatie en in die tijd gehandeld zou hebben. Ik denk alleen niet dat ik mezelf zou hebben voorgedaan als de duivel om zo onder de kosten van de herberg uit te komen. Dat gedrag keur ik dus wel af. Opbouw: Ik vind het verhaal niet ingewikkeld van opbouw. Het verhaal bestaat uit vier aparte delen met aparte titels. Deze delen zijn afzonderlijk gezien ook niet ingewikkeld van opbouw. Ze bevatten allemaal een duidelijk inleiding en een hoofdgebeurtenis, in dit geval telkens een ‘probleem’, en vervolgens een oplossing voor dit probleem. Ik vind het verhaal niet echt spannend. Ik kan me niet goed inleven in het verhaal en daardoor kan het niet echt spannend worden. Wel vind ik dat er genoeg gebeurt om het niet saai te laten worden. Maar het was voor mij wel moeilijk om me te blijven concentreren omdat het taalgebruik toch wel lastig was en het verhaal zich in een hele andere tijd afspeelt. Er zitten in dit verhaal geen flashbacks. Dit vind ik wel jammer want door flashbacks kom je vaak meer te weten over de situatie en de personages, waardoor het voor mij boeiender wordt. Maar het was in dit geval ook wel fijn omdat het hierdoor goed te volgen bleef, ondanks het taalgebruik. Je ziet de gebeurtenissen vanuit de alwetende verteller. Het verhaal wordt verteld door een persoon die alles overziet en alles beschrijft zoals het er van buitenaf uitziet. Hierdoor kom je dus niks te weten over de gedachten en gevoelens van de personages maar wel over alle verschillende gebeurtenissen. Aan het slot blijf je niet met vragen zitten. Alles is opgelost, Jaromir is vergeven en de duivel is naar de onderwereld verbannen. Het is een ‘eind goed, al goed’ verhaal. In dit geval vind ik dit niet storend en wel passend. Ik denk namelijk dat het boek ook wel was bedoeld om de mensen een wijze les te leren. En door dit einde blijkt dat als je genoeg boet voor je zonden, dat dan alles toch nog goed kan komen. Als je maar trouw blijft aan je geloof. Taalgebruik: Ik vond het taalgebruik in dit boek heel erg moeilijk. Ik had geen vertaling van het boek en het was dus af en toe heel erg ingewikkeld. Wel was het fijn dat sommige woorden of uitdrukkingen onder aan de bladzijde werden uitgelegd. Hierdoor werd het geheel wel duidelijker. Maar ik heb toch wel heel veel moeite gehad met het taalgebruik. Dit was een heel oud boek en het taalgebruik was dus ook heel erg anders dan nu. Veel woorden kennen wij nu niet meer, maar ook sommige uitdrukkingen zijn anders en de zinsopbouw is vaak anders dan tegenwoordig. Hierdoor vond ik het boek niet echt prettig om te lezen. Ik moest me heel erg goed concentreren op het taalgebruik, waardoor ik niet echt kon genieten van het verhaal zelf. Ik ben er uiteindelijk wel uitgekomen, maar het kostte veel moeite. Ik heb dus ook best lang gedaan over het lezen van het boek. Ik had verwacht dat ik het boek wel snel uit zou hebben omdat het best wel dun is, maar dat viel wel tegen.
Verdiepingsopdracht Relatie met de politieke achtergronden: Jaromir is een boek van vóór 1870. Tot ongeveer 1870 lag in Nederland de macht bij de welgestelde burgerij. In Jaromir komt dat niet echt duidelijk naar voren. Het boek gaat vooral over alles wat Jaromir meemaakt en de politieke achtergronden komen niet duidelijk naar voren. Sociaal-economische achtergronden: In Nederland was de gegoede, zelfgenoegzame en godsvruchtige burgerij gedurende een lange periode invloedrijk. God garandeerde de vrome burgerij absolute veiligheid. Het geloof en God spelen in deze tijd dus belangrijke rol. Dominees waren in deze tijd ook heel belangrijk. Jaromir is zelf een monnik en dus heel erg trouw aan zijn geloof. Dat is wel kenmerkend voor deze periode. Over de politieke en de sociaal-economische achtergronden heb ik dus niet veel kunnen terugvinden in Jaromir. Over de culturele achtergronden en de relatie met de literaire stromingen en genres heb ik wel het een en ander kunnen ontdekken in het boek. Dat zal ik hieronder bespreken. Culturele achtergronden en de relatie met literaire stromingen en genres: Staring was een groot liefhebber van de middeleeuwse geschiedenis en daarom heeft hij ook een verhaal geschreven over Jaromir, die in de middeleeuwen leefde. Toch is verhaal ook erg uit de negentiende eeuw, omdat het erg rationalistisch is en als bespotting van het Rooms-katholicisme in Starings tijd is bedoeld. Jaromir heeft ook een relatie met literaire stromingen als de romantiek en het realisme. De romantiek wordt in Jaromir benadrukt door de gevoelens die niet altijd, maar af en toe toch duidelijk worden beschreven. Bijvoorbeeld als de kapelaan die verliefd is op Leonoor, zijn gevoelens worden toch duidelijk beschreven. De harde werkelijkheid van het realisme wordt ook beschreven door de manier waarop Staring de verschillende gebeurtenissen precies beschrijft alsof het allemaal werkelijk is gebeurd. De aspecten van de romantiek waren niet allemaal terug te vinden in Jaromir, maar een aantal ook wel. De breuk met het klassicisme dat is niet zo heel goed terug te vinden in Jaromir, Staring was zoals gezegd een groot liefhebben van de middeleeuwse geschiedenis. Dat is waarschijnlijk een reden waarom hij zowel romantisch als realistisch dichter was. Hij beschrijft wel gevoelens in zijn verhaal over Jaromir, maar niet zoveel dat het een echt romantisch verhaal wordt. Hij beschrijft meer de gebeurtenissen en is daarom ook wel een realist. Hij heeft de onverklaarbare gebeurtenissen uit zijn streek met zijn eigen verhaal ingevuld en in Jaromir heeft hij dus het ontstaan van de ‘Duivelskolken’ en de ‘Duivelaars’ weergegeven. Staring was niet een dichter die last had van Weltschmerz, hij had geen gevoel van onvrede met de eigen tijd. Hij had dan belangstelling voor het verleden, maar hij was in zijn eigen tijd ook zeer tevreden. Hij vond het niet zo erg dat er een kloof was tussen het ideaal en de werkelijkheid. Hij legde zich er bij neer. Staring was wel iemand die een ideaal wilde scheppen, hij was een perfectionist. Hij herschreef delen uit zijn verhalen en gedichten keer op keer om het maar beter te maken en perfect te krijgen, waardoor er ook bij Jaromir verschillende versies van het verhaal zijn verschenen, ieder weer net iets anders. Het personage in Jaromir is een klein beetje een dolend personage, omdat hij steeds aan het rondtrekken is, maar dat is niet omdat hij een onvervulbaar verlangen heeft. Dit is omdat hij dat op die manier wil, hij is monnik en wil mensen helpen op zijn manier, waardoor hij zijn doel in zijn leven heeft bereikt. Hij heeft in zijn studententijd zich voor de duivel voorgedaan om er zelf beter van te worden. De duivel vond dat alleen niet zo leuk en probeert hem dat betaald te zetten gedurende de rest van Jaromir’s leven. Uiteindelijk overwint Jaromir de duivel en is ook dat probleem opgelost. Maar Jaromir is eerder een levensgenieter dan een lijder aan Weltschmerz. Staring schetst het beeld in Jaromir alsof het allemaal echt gebeurd is. Het is natuurlijk allemaal verzonnen, maar Staring heeft geprobeerd het zo geloofwaardig mogelijk over te brengen. In dit opzicht is hij een realist. Maar Staring is geen objectief realist, omdat hij wel humor en ironie in zijn verhaal kwijt kan. Staring heeft het middeleeuwse duivelsgeloof als uitgangspunt genomen voor het verhaal van Jaromir, iets wat vroeger echt was en waar hij zich aan vast heeft gehouden. In dit opzicht was hij ook realist, hij heeft in Jaromir in veel opzichten zo realistisch mogelijk weergegeven. Toch is het moeilijk om Jaromir in te delen, want het is eigenlijk geen romantiek, maar ook eigenlijk geen realisme. Ik vind het moeilijk om dit boek echt te plaatsen in een bepaald genre. Van de romantiek en van het realisme heeft het kenmerken. Het is iets daartussenin. Net zoals Staring eigenlijk was. Hij was geen echte romanticus, maar ook geen echte realist. Jaromir is dus een typisch Staring verhaal. Evaluatie: Mijn eerste aanvankelijke mening is niet veranderd na het uitvoeren van de verdiepingsopdracht. Ik heb wel meer nagedacht over de achtergronden van het boek en de tijdsperiode waarin het is geschreven. Hierdoor begrijp ik wel beter waarom sommige dingen op een bepaalde manier worden beschreven. Maar mijn mening over het verhaal zelf is hierdoor niet veranderd. Ik vond het best een leuk boek om te lezen en het is me niet tegengevallen. Beargumenteerd eindoordeel: Ik vond het boek best leuk om te lezen. Ik houd niet zo heel erg van oud Nederlandse literatuur en ik zou het ook niet vaker voor mijn plezier lezen. Maar ik heb dit boek niet met tegenzin gelezen. Ik had wel wat problemen met het taalgebruik wat soms best lastig te begrijpen was. Maar omdat veel woorden en uitdrukkingen onder aan de bladzijde werden uitgelegd, was het boek best te lezen. Ik vond het verhaal zelf niet echt heel erg spannend. De gebeurtenissen spraken mij niet echt aan. Dit heeft vooral te maken met de tijdsperiode waarin het boek is geschreven. Omdat men vroeger heel anders over bepaalde dingen dacht, is het voor mij niet altijd even interessant. Ik vond de gebeurtenissen wel goed uitgewerkt en ik denk dat het verhaal voor die tijd heel erg goed was. Ik ben heel tevreden over het uitvoeren van de beschrijving. De samenvatting was niet moeilijk om te maken omdat het boek was ingedeeld in vier delen. Hierdoor kon je elk deel apart behandelen wat heel fijn was. Ik vind de samenvatting goed gelukt en ik denk dat ik alle gebeurtenissen heb besproken en dat je een goed beeld van het verhaal kan krijgen. Ook het maken van een persoonlijke reactie was geen probleem. Over het uitvoeren van de verdiepingsopdracht ben ik iets minder tevreden. Ik vond het bij dit boek best moeilijk om de achtergronden te achterhalen. Ook kon ik het boek niet goed indelen bij een stroming. Dit vond ik wel vervelend en ik heb er best lang over gedaan. Ik heb toch nog wel dingen moeten opzoeken in het informatieboek. Ik heb de hoofdstukken over de politieke, sociaal-economische en culturele achtergronden nog een keer extra doorgelezen. Ik vond de verdieping erg lastig maar ik hoop dat ik het verhaal op de juiste wijze heb geïnterpreteerd. Het lezen van het boek zelf vond ik ook best moeilijk, wat kwam door het taalgebruik. Maar zoals ik al eerder heb gezegd ben ik er toch uitgekomen met behulp van de uitleg onder aan de bladzijden. Ik heb er langer over gedaan dan ik had verwacht want ik moest me steeds blijven concentreren om het verhaal te kunnen blijven volgen. Uiteindelijk is dit toch goed gelukt. Ik denk niet dat ik de volgende keer iets anders ga doen. Ik zou niet weten wat ik anders zou kunnen doen. Ik ben over het algemeen heel tevreden over het uitvoeren van de opdracht.