Hoogste tijd door Harry Mulisch

Titel: Hoogste Tijd
Auteur: Harry Mulisch
Uitgever: De Bezige Bij te: Amsterdam
Uitgiftejaar: 1985
aantal pag.: 351
ISBN-code: 90-234-6087-1 Inhoud: Willem, Uli voor intimiti, Bouwmeester is een beetje het buitenbeentje van de alom bekende theaterfamilie Bouwmeester. Voor en in de oorlog speelde hij wel als variété en revuartiest, maar na de oorlog was hij snel uitgewerkt. Samen met zijn vrouw gaat hij op latere leeftijd (jaren '80) wonen in het nieuwe en saaie Almere. Daar leven zij een rustig en anoniem leventje. Op een dag krijgt Uli een aanbieding van een amsterdamse toneelgroep om de hoofdrol te spelen in hun nieuwe stuk. Noodweer gaat over de laatste optredens van Pierre de Vries, een groot acteur. Na lang twijfelen neemt hij deze aanbieding aan en op die manier repeteert hij al snel, na wat akkefietjes, aan het stuk. Op deze manier krijg je dus de vertelling van een repetitie van een repetitie van een fictief theaterstuk. Namelijk 'Hoogste Tijd' -> 'Noodweer' -> 'De Storm'. Als op het einde dan ook het einde van Uli (lijkt te zijn)/(is) gevallen, gaat het verhaal 1 'niveau' terug. De 'echte' hoofdpersoon is dan niet meer Uli maar Pierre de Vries. Zo wordt het op het einde wel verwarrend, maar het effect is wel heel speciaal. Datgene wat eerst fictie/toneel was wordt dan 'echt'. Verhaalfiguren Uli Bouwmeester, de hoofdpersoon, is een beetje het zwarte schaap van de Bouwmeesters. Hij heeft nooit uit kunnen staan dat hij altijd in 2e rangs nachtclubs moest spelen, en de rest van zijn familie in b_v. Carré. Uli is een bejaarde, ietwat gefrustreerde bejaarde man die op zijn leeftijd de aanbieding van zijn leven krijgt. Hoewel hij hartstikke tevreden was met zijn saaie leventje in een nieuwbouwwijk, krijgt hij nu toch hét theatergevoel. Zijn lust en zijn leven, de repetities, de felle spots, het applaus. In de verfilmde versie van de Hoogste Tijd (die ik overigens graag eens zou zien) speelt Rijk de Gooijer de rol van Uli. Wat dat betreft is Uli bijna identiek aan Fred Schuit, het alterego van Rijk in de tv-serie 'In Voor- en Tegenspoed'. Het is leuk dat als je over Uli leest Fred Schuit voor je te zien. De gelijkenis is verbluffend! In het verhaal blijkt dat Uli in feite helemaal niet is opgewassen tegen zo'n grote verandering in zijn leven. Dezelfde repetities, felle spots en applaus worden hem allemaal een beetje te veel. Uli wil dat zelf niet in zien, omdat hij vindt dat hij door moet zetten, en dat leidt tot zijn dood.
Tijd en Ruimte. De tijd is in dit boek redelijk belangrijk. De generatie die bejaard zijn in de jaren '80, de oorlog nog vers in het geheugen, en de moderniteit die zich aan hen opdringt. Uli wil niet toegeven dat hij in de oorlog een beetje fout was, en een kleine neiging naar homoseksualiteit. Niet kunnen verwerken dat je familie vele malen succesvoller was, en nog wonen in een rijtjeshuis in Almere ook. Dé minderheid anno 1986. Het gevoel krijgen dat je overbodig bent voor de wereld, want de jongere generatie is aan de macht en wat moeten die met die bejaarden. De drang om als bejaarde in deze moderne tijd een boodschap over te brengen naar het 'tuig van de richel' van vroeger, kostte Uli zijn nek. Dus heeft de jongere generatie anno 1986 gelijk : Wat moet je met die bejaarden. De ruimte is wat dat betreft van het zelfde belang. De omschakeling van tijd, van jong naar oud, is er ook in de ruimte, van klein en knus naar groot en verraderlijk. Uli en zijn vrouw Berta leefden lang en gelukkig in hun huisje in Almere, tot de dag kwam van de brief. Deze brief zorgde voor een grote omslag in Uli's leven. Opeens was er weer leven buiten Almere, en ging Uli naar Amsterdam. Deze thuishaven van de jongere generatie kwam op Uli over als bedreigend. Het grote, het onverwacht maakte Uli bang. Hij werd bedrogen bij de Egyptenaar, overvallen door criminelen en voor drugshandelaar aangezien. Wat dat betreft had Uli beter thuis bij de haard kunnen blijven, maar ja, diezelfde drang naar repetitie, spots en applaus..... Het thema Bejaarde 2e-rangsrevue-artiest kan eindelijk bewijzen dat hij iets van enig belang kan aanteken op de lijst der Bouwmeesters. De grote stap van de rijtjeshuis naar de grote open wereld blijkt te groot. De drang naar felle spots en applaus, en de wil om nog iets te betekenen voor deze wereld betekenen het einde van deze artiest. De idee Ik denk dat ik in het afgelopen stukje redelijk duidelijk ben geweest over het idee. Een bejaarde man die zichzelf overschat en door deze hoogmoed bezwijkt. Tussen de regels door een oproep van Harry Mulisch: Alle Bejaarden in Nederland, blijf waar u bent! Waardering Een alles behalve saai boek, redelijk onderhoudend, maar misschien een beetje moeilijk op het einde. Hoewel iedereen Harry Mullisch rekent tot een van de Grote Drie heeft hij mij (weer) niet kunnen overtuigen van zijn uitzonderlijke schrijverstalent. Niet dat die slecht is, maar ook zeker niet perfect. Het kan natuurlijk aan mij liggen maar ik ben nog steeds niet onder de indruk van Harry's stijl. Wel heel leuk is dat je weet dat terwijl je het leest echte acteurs bezig zijn met de verfilming van dat boek (Toen ik het boek in de grote vakantie las, kwam de Hoogste Tijd bijna uit in de bios). Je probeert het dan nog meer dan normaal te visualiseren en je voor te stellen welke acteur welk personage speelt. Rijk de Gooijer was voor de hand liggend, want Uli Bouwmeester zou zo de tweelingbroer van Rijks personage Fred Schuit kunnen zijn. Zo werd het idee dat toch al gecompliceerd was nog leuker, want op het hoogste niveau 'Hoogste Tijd' komt dan nog een niveau 'Film Hoogste Tijd' zo krijg je dus iets als een
repetitie voor de repetitie van een repetitie van een theaterstuk. De overstap in het laatste hoofdstuk naar Pierre de Vries als hoofdpersoon kwam op mij wat verwarrend over, maar was achteraf gezien toch onvermijdelijk omdat de gelijkenis tussen Uli Bouwmeester en Pierre de Vries toch subtiel aanwezig waren. Of sterker nog Pierre is zoals Uli had willen zijn: succesvol, groot acteur, in-de-wereld en homofiel. Daarom moet het spelen van die rol voor Uli nog frusterender zijn. Op deze manier (Maar dat is natuurlijk allemaal achteraf gezwets) was deze overgang toch redelijk logisch. En oh ja, Uli is onverwacht dood op het eind, maar zijn grote 'voorbeeld' was juist tegen alle verwachtingen in degene die overleefde.