I Primaire gegevens. a. Naam schrijfster: Judith Koelemeijer. b. Titel: Het zwijgen van Maria Zachea
c. Ondertitel: Een ware familiegeschiedenis
d. Het eerst verschenen in: 2001
e. Aantal bladzijden: 238 blz. (als je de beschrijving van de familie nu mee rekent 240 blz.) II Verantwoording van keuze en verwachting vooraf. a. Dit boek is natuurlijk net als alle anderen me aangeraden door mijn moeder. Zij had hem net uit en zei dat het echt een boek voor mij was, dus ben ik het meteen gaan lezen. b. Ik verwachtte dat het echt zou gaan over het zwijgen van Maria Zachea en dat we er ook achter zouden komen waarom ze dan zwijgt. Het leek me dus erg spannend omdat we achter het geheim van Maria zouden komen. III Korte samenvatting. “Het zwijgen van Maria Zachea” gaat over Maria Zachea die in 1988 een hersenbloeding krijgt en daarna amper of niet meer praat, haar kinderen (die ondertussen al volwassen zijn) verzorgen haar om de beurt elke avond. In dit boek heb je twaalf hoofdstukken en elk hoofdstuk gaat over de jeugd van een van de kinderen en ze vertellen ook waarom zij denken dat hun moeder niet meer praat. Elk kind heeft daar zo zijn eigen opvattingen over. De een denkt dat ze dement is, de ander denkt dat ze het gewoon niet meer kan na de hersenbloeding. Je ziet ook duidelijk de verschillen in de jeugd van kinderen, want de tweede is geboren in 1934 (Jos, de eerste, was jong overleden) en de laatste in 1953. Je krijgt een goed beeld van de veranderingen door tijd en in de opvoeding, de jongste worden vrijer gelaten. Er is ook een duidelijk onderscheid tussen “de werkers” en “de professoren”. De werkers zijn de zonen die het hoveniers bedrijf van vader hebben overgenomen en de professoren zijn de zonen die gestudeerd hebben. De oudste dochters (Jo en Toos) hebben allemaal netjes de huishoudschool of de naaischool gedaan en een van de twee bleef thuis en hielp moeder in de huishouding en een werkte er in een naaiatelier.
IV De verdieping. a. De verklaring voor de titel is dat de schrijfster geïnteresseerd raakte in Maria Zachea omdat ze nooit sprak. Dus vandaar “Het zwijgen van Maria Zachea”. Ondertitel: die vertelt gewoon dat het een waargebeurd verhaal is. Verklaring van de opdracht. De opdracht is: “Voor mijn vader Piet en mijn moeder Lia.” Het zal waarschijnlijk na aanleiding zijn dat haar vader een van de zoons van Maria Zachea. b. Ik denk dat het een psychologische roman is en geen historische, want het gaat wel over een familiegeschiedenis, maar het gaat meer over de manier van denken van de kinderen en ouders door de tijd heen dan puur en alleen over de geschiedenis. c. De uiterlijke en innerlijke kenmerken voor zover die vermeld stonden. Wanneer ik niks kon vinden heb ik er vertelt wat ik wel kon vinden. Jo: ze was een jaar of 23 en had zwart, kort krullend haar, ze droeg een koltrui en een nette lange rok. Ze was een zorgzaam type, altijd bezig om moeder te helpen. Ze had een verantwoordelijk karakter, ze zorgde vaak voor haar broertjes en zusjes. Ze had na de meisjesschool de naaischool gedaan. Jos: een serieuze, twintigjarige jongeman in soldatenuniform met een rond gezicht, donkere ogen en een stevige, zwarte bril. Toos: had na de meisjesschool de naaischool gedaan. Was een tuttig type en praat erg deftig. Haar karakter was verantwoordelijk en zorgzaam, ze moest net als Jo veel haar moeder helpen. Maarten: was een van “de professoren”, want hij had gestudeerd. Hij gaf klassieke talen. Hij is een zuinig type, want na moeders hersenbloeding, deed hij de financiën en was zo zuinig dat de kinderen haar dus ’s nachts gingen verzorgen, want “dat was goedkoper en dat konden ze best doen”. Jan: was een van “de werkers”, want hij had niet gestudeerd en werkte vanaf zijn dertiende in zijn vaders hoveniers bedrijf. Hij is een vooruitstrevend type, hij wil ver komen in het leven en heeft het hoveniersbedrijf heel groot weten te krijgen. Piet: was een type die veel geeft om zijn uiterlijk. ’s Avonds deed hij Toos d’r krulspelden in. Hij ging één keer in de week naar de tuinbouwschool. Hij viel bij de meiden in de smaak. Hij had humor. Qua karakter was hij echt een boef, hij kwam veel te laat thuis en dronk aardig wat. Hij trouwde uiteindelijk met Lia en Judith Koelemeijer is zijn dochter. Nico: hoorde bij “de professoren”, geeft les als leraar Grieks en Latijn. Volgens mij heeft hij wel lief karakter. Gerard: hoorde ook bij “de professoren”, want hij heeft rechten gestudeerd en heeft een eenmansbureau voor rechtshulp bij arbeidsconflicten. Hij was een vernieuwend type, hij ging gewoon op kamers. Hij heeft een koppig karakter, want vader gaf hem geen cent en hij leefde liever wat armer dan dat hij thuis bleef wonen. Martien: hij was een “werker”, want hij werkte vanaf zijn veertiende in het hoveniersbedrijf. Hij was sinds 1968 directeur van het tuincentrum in Zuidoostbeemster. Was een vrolijk kind. Hij was een baldadig type, want hij haalde veel kattenkwaad uit. Marian: ze is een heel verlegen type. Ze werd vaak geplaagd door haar broers. Ze ging naar de huishoudschool. Ze had een nieuwsgierig karakter, zeker wanneer het ging over seks of vriendjes. Ze las bijvoorbeeld brieven van het vriendje van Toos. Frans: was een van “de professoren”, hij had sociologie gestudeerd. Hij deed veel met Lucie. Lucie: het mooie, kleine, slimme zusje. Zwart haar, donkere ogen, voor niemand bang. Ze kon met alle broers en zussen even goed opschieten en kon ook met allemaal praten. Ze droeg een spijkerbroek, windjack en slobbertrui en vond dat mooi genoeg. Lang, los haar, volle lippen, zwartomrande ogen. Zij was het enige meisje dat gestudeerd had, maar was wel echt een heel erg verantwoordelijk type, zij stelde voor om moeder uit haar leiden te verlossen. Haar karakter was dus lief en zorgzaam. Guus: hij hoorde bij “de werkers”, hij werkte in het familiebedrijf. Hij was de jongste en was veel alleen thuis, “de grote” waren allemaal het huis uit of bijvoorbeeld Lucie en Frans waren naar Texel. Vanaf zijn twaalfde moest hij zijn vader helpen met het bedrijf. d. Het verhaal speelt zich af tot 1996, maar wanneer het precies begint is onduidelijk, want speelt zich af in sprongen door de tijd. Het verhaal is niet-chronologisch, want ik vind dat je dit verhaal echt per hoofdstuk moet bekijken en daarbij weet je dan nog niet of dat wat ze vertellen werkelijk in die volgorde is gebeurt. Het speelt zich grotendeels af in Wormer, de geboorteplaats van alle kinderen. Bij hun ouders thuis en op het erf. Ook speelt het zich veel af in het huis van Maria Zachea. e. De verteller is volgens mij de alwetende verteller. Het verhaal beleef elk hoofdstuk door de ogen van een ander. f. Het thema van dit boek is (sociale) ontwikkeling. Je ziet de ontwikkeling door de jaren heen, in de familie maar ook gewoon in Nederland. Je ziet ook heel goed de andere behandeling die de oudste of de jongste dochter krijgt. Bij de jongste zijn ze veel makkelijker. De motieven: - De maatschappelijke verandering; het verschil tussen oudste en jongste wordt alleen maar groter. - Het verzorgen van moeder, ieder kind deed dit met evenveel liefde, ongeacht hun verschillen. - De dood, moeder leed heel erg en uiteindelijk waren ze het er over eens dat het zo niet verder kon. Zelfs de nog streng katholiek opgevoede oudsten waren het er mee eens. g. De spanning in het boek was de hele tijd een beetje laf, want erg gebeurde geen echte spannende dingen, maar in elk hoofdstuk zat wel iets dat een beetje spannend was. Dus datgene wat wel spannend was werd goed verdeeld. h. blz. 159, hoofdstuk Martien. ‘Hij vertelde verder over het succes dat ze hadden met hun vernieuwde aanpak. Sinds kort propageerden ze de ‘natuur- en heidetuin’. Een tuin moest ‘puur’ zijn, vonden ze. Weg met die rozen, de coniferen, de kaarsrechte borders, de gemaaide gazons, de truttige bloemperken en vooral: het vele gif dat over elk perceeltje moest worden uitgestort om de natuur in het gareel te houden. In hun ‘natuur- en heidetuinen’ hoefde bijna niet te worden gespoten. Hoe wilder, hoe beter. Piet en hij maakten tuinen vol vaste planten en bodembedekkers, met speelse waterpartijen en slingerende boomschorspaadjes.’ Dit stukje heb ik gekozen om te laten zien dat de zoons die het hoveniersbedrijf overnemen tegen hun vader in gaan, hun vader is dus juist degene de houd van de kaarsrechte borders en de gemaaide gazons. V Relatie tussen tekst en auteur. De relatie tussen de tekst en de auteur is dat Maria Zachea haar oma is, Piet is haar vader en de rest van Piet zijn broers en zussen zijn haar ooms en tantes. VI De persoonlijke beoordeling. Ik vond het een erg interessant verhaal en leuk om een kijkje te nemen in zo’n groot gezin. Oppervlakkig was het in elk geval niet, het gaat over de hele jeugd van twaalf mensen, wat ze dachten deden en vonden. Om eerlijk te zijn ken ik ook echt geen andere boeken of films met dit zelfde onderwerp. Ik vind het een erg sterk onderwerp en dapper dat de schrijfster het aandurfde om het verhaal te schrijven van haar familie. In dit boek vind ik dat de gebeurtenissen gelijk staan aan de gevoelens, ik vind ook dat ze gelijk op gaan. Als er iets gebeurt of gaat gebeuren wordt het meteen duidelijk wat men er van vind/vond. Ik vind wel dat er genoeg gebeurtenissen in het boek zitten en ik vond ze ook erg goed te volgen. Sommige vond ik leuk, anderen minder, sommige waren echt nodig om een punt te zetten en anderen alleen om de sfeer weer te geven. Geloofwaardig waren ze wel, het zijn ook echt dingen waarvan je zegt dat kan je echt overkomen. En soms zijn het dingen die je al wel eens overkomen zijn. De personen vond ik het hele boek door erg goed beschreven. Ze waren heel erg levens echt. En dat vind ik erg knap gedaan van Judith Koelemeijer, want zoiets presteren in niet makkelijk, want personages worden al snel nep of niet meer geloofwaardig, maar zij heeft ze echt heel goed neergezet. Daardoor was het dus ook weer goed mogelijk om je in te leven in het personage waar het hoofdstuk over ging. Soms begreep je zo goed wat ze bedoelde, wanneer ze zich irriteerden aan hun erg katholieke vader, dat soort dingentjes. Maar ik zou nou niet willen zeggen dat ik door het gedrag van de personages ben beïnvloed. Het verhaal was eigenlijk logisch opgebouwd, want je ging van het oudste kind naar het jongste en langzaam liep je ook tegen het einde van Maria Zachea aan. Het liep wel regelmatig in elkaar over, maar toch waren het aparte verhalen. Er zaten niet bepaald stukken in waarvan ik zeg dat ik dat echt saai of moeilijk vond, maar af en toe las je iets waarvan je denkt wat wil ze daar nou mee zeggen, maar dat viel verder wel mee. Het einde van het boek was eigenlijk gewoon het verhaal van laatste kind en langzaam aan het einde van Maria Zachea. Dus die verloop van het verhaal vond ik wel erg mooi. Het taalgebruik vond ik wel goed, het was niet moeilijk en ook niet te makkelijk, dus iedereen kan het lezen. Er zaten wel veel dialogen in, maar dat waren duidelijk echte gesprekken geweest, want sommige dingen waren zo herkenbaar uit het dagelijks leven en anderen waren weer iets waar ik het nooit over zou hebben, maar in hun gezin was het allemaal logisch. VII Is mijn verwachting uitgekomen? Nee, niet helemaal, want ik ben er nog steeds niet achter waarom ze nou niks meer zei, maar ja dat is waarschijnlijk iets wat de familie zelf ook nooit zal weten. En Maria Zachea heeft dus waarschijnlijk helemaal geen geheim, maar leuk was het boek wel, erg anders als anders. VIII Bronvermelding. Breedt Bruyn, Martje, “Ze begonnen terug te praten”, Vrij Nederland, 31-08-2002
Bats, Truska, “Ga jij maar naar de naaischool”, Het Parool, 08-11-2001