Het woud der verwachting door Hella S. Haasse

Titel; Het woud der verwachting
Schrijver; Hella Haasse
Jaar v uitgave; 1949
Aantal pagina’s; 798
Door Madelein van der Stouwe, V4B Motivatie De dag voordat we op vakantie zouden gaan stond ik in de studeerkamer. Dit is de plek waar het grootste gedeelte van onze boeken bewaard worden en ik stond er dan ook om te beslissen welke boeken ik mee wilde nemen. Mijn vader kwam binnen en toen hij zag waarmee ik bezig was wees hij me een aantal boeken aan en vertelde me er wat over. Hij raadde me onder andere Het woud der verwachting aan; hij zei dat het een mooi boek was en erg geschikt voor in de vakantie. Op mijn vaders mening vertrouwde ik, en ik nam het boek mee. Samenvatting Dit boek gaat over het leven van Charles d’Orleans. Het boek begint bij zijn geboorte en eindigt, jaren later, bij zijn dood. Als Charles geboren wordt is het er met het koninkrijk Frankrijk niet goed aan toe. Charles de koning, de oom van Charles, is zwakzinnig en heeft nog maar weinig heldere momenten. Op zijn slechte momenten neemt zijn vrouw Isabeau het regeren van hem over, daarbij trachten allerlei andere machthebbers haar te beïnvloeden: ze zijn allemaal uit op eigen macht en rijkdom, en er is niemand meer die om het belang van Frankrijk denkt. Behalve de vader van Charles, Louis d’Orleans. Hij probeert zijn broer zo goed mogelijk te helpen maar maakt daarbij veel vijanden. Uiteindelijk wordt hij dan ook vermoord door zijn vijanden: Charles heeft nu geen vader meer. Zijn moeder Valentine wordt helemaal gek van verdriet en ze is vast van plan de daders te straffen. Vooral Louis’ grootste tegenstander de hertog van Bourgogne. Door de vijanden van Orléans staat de vader van Charles bij het volk bekend als duivelskunstenaar, en het huis Orléans wordt ontzettend onpopulair. Door de dood van zijn vader is Charles het hoofd geworden van het huis van Orléans, hoewel hij eigenlijk nog maar een kind is. Op zijn schouders drukt nu een zware taak: zijn vader te wreken. Ook wordt er van hem verwacht dat hij zich voortaan gedraagt als hoofd van het huis. Charles erft niet alleen al het bezit van zijn vader en diens titel, maar ook zijn vijanden en zijn levensdoel: het verslaan van zijn vijanden en het goede doen voor Frankrijk en de zwakke koning. Chares’ grootste vijand wordt zo de hertog van Bourgogne, tegen wie hij voor de rest van zijn leven gedoemdis te strijden. Eigenlijk is dit maar niets voor Charles: als kind hield hij altijd erg van lezen, en van verhalen; voor zijn wapenlessen deed hij alleen dat wat echt nodig was. Zijn hart ligt niet bij dat soort dingen. Hij houdt helemaal niet van alle intriges aan het hof, en van de politiek. Charlestrouwt met Isabel. Gelukkig is hij niet met het huwelijk: Isabel is ouder dan hij en ze was al eens getrouwd met de koning van Engeland die nu dood is. Om hem rouwt ze nog steeds. Isabel is helemaal niet blij met Charles; en dat merkt hij. Hij voelt zich heel klein, onhandig en ongemakkelijk door haar en weet niet goed wat hij met haar moet beginnen. Isabel sterft bij de geboorte van hun eerste kind. Om een bondgenootschap te sluiten trouwt Charles later weer: hij verwacht er niets van maar Bonne blijkt de liefde van zijn leven te zijn. Voor het eerst in zijn leven voelt Charles zich nu compleet. Eindelijk kan hij zich een beetje ontspannen en wordt hij door Bonne wat afgeleid van al zijn taken en plichten. Dit is voor Charles een hele verlichting: voor het eerst in zijn leven is hij gelukkig. Lang goed gaat het niet: kort erop is er een grote veldslag, tussen de fransen en de engelsen. De fransen doen alles nog op de oude manier en voorschriften, die enorm onpraktisch zijn, en waarmee geen oorlog meer te winnen valt. Deze veldslag wordt dan ook jammerlijk verloren en Charrles wordt door de engelsen gevangen genomen en naar Engeland overgebracht. Daar zal hij 25 jaar in krijgsgevangenschap blijven. Hij houdt zich bezig met dichten en lezen en doet erg veel moeite om zich goed te houden. Hij krijgt af en toe stiekem nog berichtjes uit Frankrijk. Zo weet hij van de maagd van Orleans, Jeanne d’Arc. Zijn halfbroer vecht aan haar zijden, en maakt zo haar overwinningen en verliezen mee. Eindelijk wordt dan al het geld voor de vrijkoping van Charles en zijn broer, die ook gevangen was genomen, bij elkaar gesprokkeld. Orleans is ondertussen erg verarmd, dus het was een hele moeite om het geld bij elkaar te krijgen. Bovendien krijgt Charles nu de opdracht om als onafhankelijke vredesonderhandelaar tussen Engeland en Frankrijk op te treden. Als hij in Frankrijk aankomt wacht hem niet veel goeds: Charles is al erg oud geworden en zijn lieve Bonne is overleden. Ook hun kind is gestorven. De naam van Orleans wordt nu wel eindelijk gezuiverd. Eigenlijk wil Charles helemaal niet onderhandelen tussen de landen, maar hij moet toch. Hij weet dat hij helemaal niet goed is in dit soort dingen, maar hij doet zijn plicht.Hij blijft liever op zijn landgoed, waar hij bij de bevolking erg geliefd is en waar hij graag gasten ontvangt, liefst dichters. Er wordt een nieuw huwelijk voor hem gearrangeerd. Hij trouwt nu met Marie van Kleef. Marie is een jonge vrouw en eerst is ze verbitterd dat ze met Charles moet trouwen. Ze houdt zich zoveel mogelijk bezig met de feesten en ontmoetingen met anderen van haar eigen leeftijd. Charles laat haar rustig haar gang gaan: hij heeft medelijden met haar want hij begrijpt hoe ongelukkig ze zich moet voelen. Later pas gaan ze meer met elkaar praten en begrijpen ze elkaar beter. Dan wordt er ook een dochtertje geboren. Charles is er dolblij mee. Nog later komt er zelfs een zoontje, waarmee er ook een erfgenaam is. Kort daarop sterft Charles. Het laatste wat hij ziet is dat hij door een woud loopt, en mensen van zijn verleden terug ziet. Hij gaat terug in de tijd; hij wordt steeds jonger en ziet steeds andere mensen uit een eerder stadium van zijn leven. En uiteindelijk ziet hij het licht waar hij zijn hele leven naar zoekt, en werpt zich er dol van vreugde in.
Reactie Ik vond dit een prachtig verhaal en het sprak mij erg aan. Het gaat in dit boek erg om de gevoelswereld van Charles die worstelt met de vraag hoe vind ik een balans tussen mijn taken en plichten doen en zelf gelukkig worden. Want het lijkt wel alsof het een het ander onmogelijk maakt. Het verhaal is erg sfeervol, ondanks het feit dat het erg droevig is. Het leven van Charles is grotendeels een aan een schakeling van ellendige gebeurtenissen: de mensen van wie hij houdt overlijden, hij heeft een taak te volbrengen die eigenlijk te zwaar voor hem is, hij wordt tegengewerkt en als hij zijn geluk gevonden heeft wordt hij erbij vandaan gehaald tot het te laat is om naar het geluk terug te keren. Toch krijg ik het gevoel dat Charles ondanks alles niet compleet verwoest wordt maar zichzelf staande weet te houden; er spreekt veel levenskracht uit dit verhaal en het vertelt je de moed niet op te geven. Het gedeelte over de ballingschap in Engeland begint op den duur wat te vervelen, moet ik toegeven. Maar het einde was weer prachtig: Charles bereikt wat hij wil, zijn plichten vallen weg en het geluk is eindelijk gevonden. De symboliek van een donker woud vol vijanden en gevaren waarin je moet dwalen opzoek naar een openplek vond ik heel mooi gevonden en verwoord in dit verhaal. Het is de rode draad. Uiteindelijk komt Charles op de lang verwachtte openplek uit. Een heel ontroerend einde. Gevoelens Van dit boek kreeg ik een heel zwaarmoedig gevoel af en toe. Ik begreep heel goed dat Charles wanhopig werd van alles wat er van hem verwacht werd en van het feit dat hij nooit eens rustig kon doen wat hij zelf wilde. De taak die hij opgelegd krijgt is eigenlijk te zwaar voor hem, dat beseft hij ook. En dat besef geeft een heel zwaarmoedig gevoel: iets te doen dat te moeilijk voor je is maar waar je niet onderuit zal kunnen komen. Ik was erg blij dat Charles zich eindelijk iets vrolijker begon te gedragen toen hij Bonne had gevonden. Ik voelde het haast als een soort opluchting dat hij na al die moeilijkheden nu eindelijk eens kon genieten. Toen de veldslag naderde kreeg ik een heel angstig gevoel omdat ik verwachtte dat Charles Bonne hierna niet meer terug zou zien. Ontroering: ik was erg ontroerd bij het einde van het boek waar Charles na een leven lang dwalen eindelijk de openplek in het donkere woud vindt. Alle gespannen gevoelens die eerder in het boek waren opgekomen vervielen nu en ik was geroerd door de mooie symboliek. Toen ik de laatste regel gelezen had moest ik eens diep zuchten en daarna kwam de geestdrift over mij om anderen te vertellen wat ik gelezen had en hoe bijzonder mooi het boek geeindigd was. Ook gaf dit boek veel stof tot nadenken. Belangrijkste zin en woord Het belangrijkste woord vind ik uit dit boek trouw: trouw aan je gestorven vader en diens wens, trouw daardoor aan je plichten, trouw aan je land dat je probeert te beschermen, trouw aan je vrouw terwijl je in ballingschap bent maar ook trouw aan jezelf; aan je eigen gedachtes en gevoelens aan je eigen identiteit. De belangrijkste zin vind ik: met een schreeuw van vreugde en verlossing stortte hij zich vooruit, het licht tegemoet. Dit is het moment waarop Charles na al die jaren het licht ziet en wordt verlost van zijn taak. Gedrag Eigenlijk is er in dit verhaal maar een hoofdpersoon, alle andere personen komen alleen zijdelings langs en zijn voor het verhaal alleen van belang door de uiterwerking die zij op Charles hebben: het gaat namelijk echt om het gevoel en de belevingswereld van Charles en hoe hij omgaat met het leven. Charles: hij is anders dan de meeste edelmannen. Hij houdt niet van de machtsworstelingen die voortdurend plaatsvinden. Hij weet ook dat hij daar niet thuis hoort, en dat hij niet handig is met dat soort zaken. Toch moet hij het proberen: zijn taak is zwaar. Eigenlijk verlangt hij voortdurend naar een beetje rust. Hij houdt dan ook van lezen, muziek en vooral van dichten. Vaak filosofeert hij over wie hij is, wat hij is, wat hij betekent ook omdat hij zo anders is dan de anderen. Hij is erg serieus en maakt het zichzelf niet makkelijk; dat doet hij niet met opzet zo is zijn aard gewoon. Hij denkt niet licht over allerlei dingen. Ik vind dat hij zich onder deze moeilijke omstandigheden heel goed gedraagt: hij heeft zelfkennis, weet waar de grenzen van zijn vermogen liggen, hij houdt zijn hoofd erbij en raakt niet compleet wanhopig, kortom: hij houdt vol. Door dit gedrag heb ik veel respect voor hem. Structuur Het allermooiste aan de structuur van dit boek vind ik de symbolische rode draad die door het boek leidt. De titel, Woud der Verwachting, heeft hier ook mee te maken. Dit was namelijk de titel van een lied dat de vader van Charles schreef. Het lied vertelt over een woud waarin vijanden (bijvoorbeeld zijn tegenstander de hertog van Bourgogne) op de loer liggen en dat helemaal donker is (donker van zwaarmoedigheid door de last die op Charles schouders drukt) waarin eindeloos gedwaald moet worden (Charles moet blijven proberen zijn taak te volbrengen) totdat eindelijk een openplek (het geluk) wordt gevonden. Dit vertelt heel beknopt maar precies in de juiste sfeer het verhaal van Charles d' Orleans. De manier waarop dit boek vertelt is, is niet modern maar dat past juist erg goed bij de sfeer en de inhoud van het boek en het stoorde mij ook helemaal niet. Af en toe worden in het boek gedichten gebruikt; wat zwaardere, ouderwetse gedichten. En hoewel ik daar (nog) niet zo van houdt, ik moet daar nog even aan wennen, vond ik dat er een paar hele mooie tussen zaten die echt iets meegaven aan het verhaal. Iets anders wat ik heel erg aan de structuur waardeer is de manier waarop er met het leven van Charles is omgesprongen: dit had een spannend boek vol actie kunnen zijn over alle gebeurtenissen in het leven van Charles maar dat is niet zo. Het is een boek over Charles als persoon en hoe hij worstelt met levensvragen en met de eisen die aan hem worden gesteld door anderen en zichzelf. Het gaat in de eerste plaats om Charles en zijn ontwikkeling en gevoel en niet om de gebeurtenissen.
Slotevaluatie Wat me na het lezen van het boek het meest zal bij blijven is de manier waarop Charles omging met alles wat er op zijn pad kwam. Wat mij bij het lezen van dit boek het meest is opgevallen bij de verwerking is de symbolische rode draad van 'het woud van lang verwachten'. Wat het leesproces betreft: dit was niet een luchtig boek wat lekker weghapt, af en toe vond ik het prettig om het boek even aan de kant te leggen en eens na te denken en te filosoferen over de inhoud. Het was ook weer niet moeilijk om te lezen, ik denk gemiddeld. Het enige stuk dat mij op een gegeven moment niet meer zo boeide was het gedeelte over de engelse ballingschap: het was een droevig, triest stuk, op zich heel mooi maar de ellende duurde gewoon wat te lang en toen begon het boek mijn aandacht wat te verliezen. Het was een mooie ervaring om dit boek te lezen. Het heeft me nog lang bezig gehouden en ik heb er diep over nagedacht. Ik denk dat dat ook is wat ik door dit boek geleerd heb: ik heb wat getraind in het nadenken over en het evalueren van een mooi boek met veel betekenis.