Het theater, de brief en de waarheid door Harry Mulisch

Titel: Het theater, de brief en de waarheid. Auteur: Harry Mulisch Keuzeverantwoording: Dit boek hebben wij ooit gekregen als Boekenweekgeschenk. Ik heb dit boek gekozen omdat de titel me aansprak. Ik las de 1e pagina en wilde graag verder gaan met lezen. Samenvatting: Dit verhaal bestaat uit 3 delen; In het eerste deel is Herbert de verteller op de crematie van Magda. Herbert is de echtgenoot van Magda. Het tweede deel is een tussenspel; een gesprek tussen Vera en Felix. Dit zijn vrienden van Magda en Herbert. In het derde deel is Magda de verteller op de begrafenis van Herbert. Het verhaal speelt zich gewoon af in deze tijd. De plaats waar het zich afspeelt is niet echt duidelijk. In deel een vertelt Herbert op Magda’s crematie dat hij op het moment dat hij bang was voor extreem-rechtse organisaties, hij een dreigbrief heeft gekregen. Toen hij hoorde dat “Het vuil, de stad en de dood” opgevoerd zou worden heeft hij zijn ontvoering in scène gezet omdat hij niet geloofd werd dat extreem-rechts bestond. Hierdoor zijn de spanningen in de familie toegenomen en krijgt Magda zelfmoordneigingen. Hierop geeft Herbert aan de politie toe dat de ontvoering nep was en dat hij de brief geschreven heeft. Dit wordt Magda te veel en zij pleegt zelfmoord. De brief blijkt dan echt te zijn. In deel twee spreekt Vera. Zij beschrijft de toespraak die Magda op Herberts begrafenis houdt. Hierin vertelt ze dat zij de brief geschreven heeft om hem te laten weten dat hij niet gek was. Helaas heeft alles anders aangepakt want wanneer Herbert aangifte gedaan heeft wordt de druk hem te hoog en pleegt hij nu zelfmoord. Eerste persoonlijke reactie: Ik vind het boek wel erg ingewikkeld om te lezen; Je moet telkens weer overschakelen en soms duurt het even voordat je begrijpt waar ze het over hebben. Het is wel een erg boeiend boek en je wordt haast gedwongen om het verder te lezen omdat je erg nieuwsgierig wordt.
Verdiepingsopdrachten: In dit boek komen best veel open plekken voor; In het begin van alle drie delen weet je niet wie er vertelt. Maar ze worden al na 1 of 2 pagina’s weer ingevuld. Op het einde van het boek worden er enkele vragen gesteld waardoor je weer gaat nadenken; Dus eigenlijk weet je het einde van het boek niet. In dit boek zit niet echt veel spanning, maar de schrijver geeft telkens kleine hoeveelheden informatie. Ikzelf werd erg nieuwsgierig naar de afloop. Dit is een manipulatietechniek die de schrijver erg goed gebruikt. Fictief interview met Herbert: Hoe heb je Magda leren kennen? Ik speelde in het toneelstuk De storm van Shakespeare. Opeens werden er uit het publiek tomaten naar mij gegooid. Zij was een van de werpers. Maar ik zag haar die avond niet vanwege de rookbommen. Een paar dagen later werd discussie over het Nederlandse toneelbestel gevoerd. Daar zag ik haar. Zij zat bij de opstandelingen. Ik zat op het podium bij een aantal collega’s. En God, wat was zij mooi. En zij heeft van mij een overloper gemaakt. Ik koos hun kant. We raakten in gesprek. Door wie werd die dreigbrief gestuurd? De brief was afkomstig van de Nederlandse Fascisten Jongeren Organisatie. Maar waarom was die brief dan aan jou gericht? Toen de voorstelling Het vuil, de stad en de dood in Nederland ook uit zou komen(De voorstelling is oorspronkelijk Duits) werd ik razend. En tijdens de opstand verscheen ik op tv en mijn uitspraak maakten veel mensen kwaad. Waarom was je dan tegen die voorstelling? Omdat ze joden slecht neerzetten. Ikzelf ben ook Jood en mijn vader is vergast tijdens de oorlog. Daardoor voelde ik me erg beledigd. Wat waren de gevolgen van deze brief? Mijn vrouw, Magda, werd depressief. De brief kreeg ook veel media-aandacht.
Had het ook effect op jouw kinderen; Albert en Paula? Nee, ze waren natuurlijk te jong om het te bevatten. Maar we hebben ze wel laten onderduiken bij hun opa en oma. Was je geschokt door deze brief? Ja, ik vond dat ik helemaal gelijk had. En niemand had het recht om dit mij, mijn vrouw en mijn kinderen aan te doen. Wist je je leven weer op te pakken naar deze brief? Ja, ik ging gewoon weer door met mijn dagelijkse dingen; Ik repeteerde op dat moment voor het toneelstuk Hendrik IV. Maar ik dacht telkens aan Magda, zij leefde in grote angst. En ik wist niet wat ik moest doen. Waarom heb je dan gezegd dat jíj die brief hebt geschreven? Omdat ik dit als mijn enige redding zag. Ik wist niks anders. Ik dacht dat ik haar zo kon helpen. Ik deed het uit liefde voor mijn vrouw. Had je deze gevolgen verwacht? Nee, ik had verwacht dat het beter met Magda zou gaan. Natuurlijk wist ik dat heel de wereld me zou zien als ‘die gozer waarbij de stoppen zijn doorgeslagen’, maar daarop was ik wel voorbereid. Persoonlijke beoordeling: In dit boek komt de onderwerpen ‘acteren’ en ‘liefde’ naar voren. Het vertelt dat elk mens zijn eigen leven acteert. “Zijn zware, geoefende stem, waarin nu en dan een merkwaardig, hoog snikje in meespeelde, vulde meteen alle uithoeken van de aula.” Dit boek heeft me wel aan het denken gezet, ik ben me steeds meer gaan realiseren dat het de waarheid is. Er zat veel diepgang in het onderwerp. Het werd vanuit verschillende aspecten bekeken. Aan dit boek zou ik niet veel veranderen. Misschien zou ik de overgang van verschillende tijden en vertelperspectieven wat duidelijker maken. Het onderwerp van dit boek is niet voorgekomen in een ander boek dat ik heb gelezen. Ook niet in een film. In dit verhaal spelen de gevoelens en gedachten van de personen een grote rol. Natuurlijk zijn de gebeurtenissen als de zelfmoord en de ontvoering ook belangrijk. Maar de dingen die de personen doen worden aangespoord door hun gevoelens en gedachten. In dit verhaal waren er genoeg gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen waren vooral vreemd en somber. “Dat ik zelf ook met de dood was bedreigd, speelde intussen geen rol meer voor mij, ik nam geen enkele voorzorg, als ik naar de repetitie van Hendrik IV moest dan deed ik dat, - het enige waar ik mij ongerust over maakte, was of ik haar wel alleen kon laten; ik was met mijn gedachten alleen nog bij haar en bij de vraag, hoe ik haar van haar angst kon bevrijden. Op een dag zei zij, dat zij op deze manier niet verder kon leven, dat zij er liever een eind aan maakte. Toen drong het tot me door, dat ik haar maar op één manier kon helpen: als ik kon bewijzen, dat die brief niet echt was geweest. Maar hoe? Ook dat kon maar op één manier: door te bekennen, dat ik hem zelf had geschreven.” Ik verwachtte de dingen die gebeurden niet echt. Ze waren wel erg geloofwaardig doordat de motivatie tot die gebeurtenis erg goed werd uitgelegd. Ook waren er schokkende gebeurtenissen zoals de zelfmoord van Herbert en Magda en dat Herbert zichzelf ontvoerde. De afloop van het boek wekte allemaal vragen op. Dit kwam omdat 2 personen dan napraten over de toespraak. Ze vragen zich af wie nou de brief heeft geschreven en daardoor weet je het eigenlijk niet zeker. De hoofdpersonen uit dit boek leken echt te bestaan. Dit kwam doordat de gevoelens goed werden weergeven. Je kon je niet echt helemaal inleven in de hoofdpersonen maar dat kwam vooral omdat dit soort dingen niet echt vaak voorkomen. In de hoofdpersonen herkende ik mezelf of anderen niet. Herbert en Magda probeerden, hoewel het slecht uitpakte, elkaar gerust te stellen. “Maak van je hart geen moordkuil, hoor je wel eens. Onze liefde en zelfopoffering waren veranderd in zo’n moordkuil, maar zonder dat het daardoor minder liefde was. Misschien was het wel de grootste liefde die ooit tussen twee mensen bestaan heeft…’ ” Ze lieten zien dat ze erg veel om elkaar gaven. Dat komt ook goed naar voren in het verhaal. De manier van handelen in het verhaal vind ik erg goed, want het hoort bij de gebeurtenissen. Het verhaal was erg ingewikkeld opgebouwd; De overgangen tussen tijden en vertelperspectieven waren erg moeilijk te herkennen. Er waren ook delen in het boek die ik een paar keer opnieuw heb gelezen. Dit kwam omdat het onbegrijpelijk was. Dan wist ik bijvoorbeeld niet wie er aan het woord was en moest ik even terugbladeren. De wisselingen van de drie delen zaten precies op de goede plek. Dit maakte het boek wat interessanter. Ook maakte het me erg nieuwsgierig naar wat er komen zou. De afloop van het boek riep weer vragen op, net nadat je dacht dat je alles wist. Maar ik vond het een verrassend eind. Het taalgebruik was op sommige momenten wel moeilijk. Maar het was wel makkelijk leesbaar. Met een beetje fantasie kon ik me de gebeurtenissen wel voorstellen. Het boek bestond vooral uit de toespraken van Herbert en Magda. Zij vertelden de gebeurtenissen. Een deel van het boek vind ik erg mooi, het komt uit de toespraak van Herbert; “Nee, ik geloof niet dat dat overschot kan horen wat ik nog zeg. Ik geloof ook niet, Magda, dat je ziel nog ergens bestaat en mij nu kan horen. Geloofde ik het maar! En toch spreek ik je toe – niet de dode Magda in een kist, maar de levende Magda in mijzelf. Die hoort wat ik zeg. Net als al die andere Magda’s hier, in jullie, in onze familie en vrienden en collega’s. Dt hoef ik niet te geloven, want dat weet ik. Er leven op dit ogenblik hier in deze aula even veel Magda’s als er aanwezigen zijn, en al die Magda’s zullen even lang leven als wij. Pas wanneer de laatste van ons is gestorven, zal Magda dood zijn.”