Zakelijke gegevens Auteur:Marga Minco Titel:Bittere kruid Uitgeverij: Bert Bakker; Amsterdam
Jaar van uitgave: mei 1957(eerste druk) Druk: drieëndertigste (1989) Pagina's: 90 Genre: een psychologische oorlogsroman. Eerste reactie Keuze: Ik hoorde van een aantal vrienden dat 'Het Bittere Kruid' wel een leuk en goed te lezen boek is. Inhoud: Ik vond dit een goed boek, het geeft goed weer hoe de situatie in de oorlog was. De opbouw vond ik goed, er wordt namelijk direct in het begin een beschrijving gegeven van een evacuatie. Omdat het een autobiografie is, beperk je jezelf met de mogelijkheden, je kunt niet zomaar iets verzinnen. Hierdoor werd het boek soms een beetje saai en langdradig. Het is natuurlijk wel een heel realistisch verhaal, ze beschrijft hoe de situatie vroeger was en hoe de Joden zich gevoeld moeten hebben. Verdieping Samenvatting: Marga komt met haar ouders terug in Breda, nadat ze waren gevlucht voor de Duitsers. Haar vader vindt het nog niet nodig om voor de Duitsers onder te duiken, omdat hij denkt dat het zo'n vaart niet zal lopen. Vroeger al was Marga lastig gevallen door kinderen omdat ze joods was, en ook kon ze herinneren dat er altijd afstandelijk en bang werd gedaan als ze bijvoorbeeld iemand uitnodigde om naar binnen te komen. Ze vindt het ook moeilijk dat alles onder de bezetting verboden was. Toen Marga het eerste jaar van de oorlog ziek werd, verhuisde de familie naar Amersfoort en trokken bij haar broer Dave en zijn vrouw Lotte gingen inwonen. Marga moest kuren ondergaan in het ziekenhuis. Op een dag komt vader thuis met de sterren die goed worden ontvangen door iedereen. Vader en Dave krijgen een oproep voor het werkkamp, maar worden beide afgekeurd, omdat vader huidaandoeningen heeft en Dave iets uit een flesje heeft genomen dat hem ziek maakte. Een niet-joods buurmeisje neemt, bij een bezoek om een tennisracket een heleboel van Marga's spullen mee, omdat zij ze mooi vindt en Marga zegt dat ze ze mee mag nemen, want zij zal er waarschijnlijk toch geen gebruik van maken als ze weggaat. Om hen heen duiken steeds meer mensen onder. Toch wil vader nog niet onderduiken, ondanks dat er wel razzia's worden gehouden. Ook Bettie wordt door de razzia's opgepakt. Als Marga, Dave en Lotte een oproep krijgen, komen ze daar onderuit door de dokter een attest achtergelaten had voor Marga en Dave. Lotte mocht blijven om Marga en Dave te verzorgen. Marga's ouders moesten in een ghetto in Amsterdam gaan wonen, omdat ze over de vijftig waren. Op een dag heeft Marga genoeg van het rondlopen in haar pyjama de hele dag. Ze gaat met de trein, wat zeer gevaarlijk was, naar Amsterdam om haar ouders op te zoeken. Veel mensen om hen heen duiken onder, maar de familie van Marga nog steeds niet omdat ze er het geld niet voor hebben en omdat vader optimistisch blijft en hoopt dat het misschien niet nodig zou zijn. Dave en Lotte wonen inmiddels ook in Amsterdam en naar hen gaat ze als haar ouders op een avond door de Duitsers worden opgepakt en zij nog net door de achterdeur kan ontglippen. Omdat haar identiteitspas in handen was gekomen van de Duitsers (hij zat nog in haar jas, die ze in het huis van haar ouders had moeten laten hangen) onderging Marga een metamorfose; haar haar werd gebleekt. Toch besluiten ze om naar Utrecht te gaan om daar onder te duiken, maar op het station worden Lotte en Dave opgepakt. Marga redt het naar Utrecht, maar kan niet bij het onderduikadres terecht. Ze gaat weer terug naar Amsterdam en wordt daar door een jongen, Wout, geholpen met een ander adres te zoeken. Omdat er of weinig plaats was, of omdat ze moest betalen en haar geld opraakte, moest Marga een aantal keren van onderduikadres wisselen. Tot na de oorlog verblijft ze in Heemstede. Na de oorlog gaat ze haar oom en tante opzoeken in Zeist. Zij zijn niet opgepakt omdat haar tante Nederlands was. Haar oom kon nog steeds niet begrijpen dat zijn familie allemaal dood was en ging ook elke dag naar de tramhalte om te kijken of ze niet toevallig langs kwamen. Toen haar oom gestorven was en Marga haar tante nog eens op ging zoeken zag ze ook de tramhalte waar hij altijd had gezeten. Alleen zij beseft wel dat noch haar ouders noch Bettie, Dave of Lotte terug zouden komen. Schrijfstijl: Er wordt in het verhaal geen erg moeilijk taalgebruik gebruikt. Sommige (joodse) woorden, die niet helemaal te begrijpen zijn, kun je terugvinden in de verklarende woordenlijst. Ik vond wel, dat er veel dialogen gebruikt werden, dit komt ook omdat het verhaal in de ik-vorm wordt verteld. De hoofdpersoon treedt dus als verteller op. Dan lijkt het erop of alles echt lijkt. Ruimte: Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af. Als eerste in het huis in Breda, dan in het huis van Dave en Lotte in Amersfoort. Als Marga naar haar ouders in Amsterdam gaat speelt het zich in Amsterdam af. Dan zijn er dan nog de verschillende onderduikadressen zoals in Utrecht, net buiten Amsterdam en Heemstede en tenslotte in Zeist bij Marga's oom en tante. Sommige van de huizen, bijvoorbeeld in Amsterdam, worden beschreven. De ruimte is vooral ondersteunend gebruikt. Alles wordt sober en triest beschreven en dat was het ook in de oorlog. Ook het huis, dat symbool staat voor veiligheid, verliest haar functie, omdat er in de oorlog voor Joden niets veilig was. Ze konden elk moment opgepakt worden door de Duitsers. Verhaalfiguren:
Marga: Marga is een hoofdpersoon. Je kan je in haar situatie inleven en ze heeft namelijk rechtstreeks te maken met het probleem van de Jodenvervolging. Doordat het een autobiografie is, is het dus door Marga geschreven en gaat het hele boek over haar en krijgt zij de meeste aandacht. Daarbij is Marga een karakter, omdat ze in het boek ouder en wijzer wordt. Ze leert namelijk dat de Duitsers wel gevaarlijk zijn, terwijl ze aan het begin van het boek, net als haar vader, er vrij optimistisch was en niet bang. Ook is Marga angstig voor de Duitsers en voelt ze zich schuldig als ze haar ouders heeft achtergelaten. Vader: achtergrondpersoon, hij geeft diepte aan de hoofdpersoon door haar te beïnvloeden met zijn positieve kijk op de oorlog, verder is hij een type, want je weet alleen maar van hem dat hij optimistisch is. Hij is ook niet uitgebreid beschreven. Moeder: zij is een achtergrondpersoon, je kan namelijk niet met haar gevoelens meelezen en ze krijgt niet zoveel aandacht. Doordat je maar een eigenschap van haar te weten komt, dat ze zorgzaam en bezorgd is, is de moeder een type. Dave: dit is de broer van Marga. Hij is een achtergrondfiguur. Ook zijn gevoelens zie je niet echt en je weet eigenlijk alleen dat hij een dappere jongen was, omdat hij dat drankje nam voordat hij naar de keuring voor het werkkamp moest, en dus is hij daarbij een type. Lotte: Marga kan het goed met Lotte vinden. Lotte is de vrouw van Dave. Ze wordt niet uitgebreid beschreven en ze is dan ook een type. De enige karaktereigenschap die je van haar te weten komt is dat ze net als de moeder van Marga een zorgzaam type is. Ze is ook een achtergrondfiguur. Ze krijgt namelijk haast geen aandacht, je kan je niet in haar inleven en ze heeft niet rechtstreeks te maken met het probleem. Bettie: Bettie is de een jaar oudere zus van Marga en een type. Je weet namelijk alleen dat ze dapper was. Als voorbeeld kan ik daar de Kloosterlaan van geven. Bettie liep altijd gewoon door als er kinderen stonden die hun eventueel konden gaan pesten. Ook is zij een achtergrondfiguur, want ze geeft diepte aan de persoon, je ziet dat Marga vroeger niet zo sterk was (o.a. Ook de Kloosterlaan) Ieder achtergrond figuur is ook nog eens belangrijk voor de handeling, omdat Marga door het verdwijnen van haar familie ongelukkig en verdrietig wordt. Vertelwijze: Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de verteller als ik-figuur. In dit geval vanuit Marga. Zij vertelt haar belevenissen van de oorlog en wat zij allemaal moest meemaken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op zoek naar de thematiek: Het thema van het boek is: de problemen en angsten die de joden in de Tweede Wereldoorlog hebben gehad en hoe lang deze tijd nog zal nawerken in de periode die erna komt. Marga mag zich dan wel goed hebben gered uit de oorlog, ondanks de spanning en angst die ze heeft gehad en de gevaarlijke momenten dat ze bijna werd opgepakt, is de titel niet voor niets 'Het Bittere Kruid'. De dingen die ze heeft meegemaakt zullen nog lang een rol blijven spelen in haar leven. Ze zou nog lang pijn en verdriet kennen omdat ze eigenlijk zonder reden haar hele familie is kwijtgeraakt. Het thema in één zin: "De problematiek van de Joden in de oorlog en hoe met name Marga Minco zelf, zich eruit heeft gered." Een verhaalvoorbeeld:
` Ik bleef staan om te kijken naar de mensen die uitstapten, alsof ik op iemand wachtte. Iemand met een vertrouwd gezicht, vlak voor het mijne. Maar ik miste het geloof van mijn oom. Zij zouden nooit terugkomen, mijn vader niet, mijn moeder niet, Bettie niet, noch Dave en Lotte.' (p. 55, de Halte). De motieven die typerend zijn voor het thema zijn: Dood , Jodenvervolging , oorlog en angst. De titel heeft betrekking op het eten van bittere kruiden wat een Joods gebruik is. Het wordt gegeten op Pesach, de Israëlische paasdagen. Hiermee herdenken zij de bevrijding uit Egypte van de Joden. En daarmee ook de bittere tijden die de joden meemaakten. Nu beleeft Marga Minco deze zelf. Ook heeft het kruid een lange nasmaak. Hiermee wordt bedoeld dat een lange nasmaak hebben van de oorlog. Plaats in de literatuurgeschiedenis: Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1957. De auteur van het boek is Marga Minco. Zij is geboren op 31 maart 1920 en heet officieel Sara Menco. Ze was getrouwd met Bert Voeten, een schrijver/dichter. Veel van haar boeken gaan over oorlogservaringen en als ze niet direct met de oorlog te maken hebben, gaat het veelal over eenzaamheid en isolement. Het boek is geschreven na de 2e Wereldoorlog maar voor de rest weet ik vrij weinig van die tijd. Het werk van Marga Minco valt in zoverre te vergelijken met anderen dat er meer boeken zijn verschenen over de 2e Wereldoorlog. Maar er zijn maar weinig boeken die in dit perspectief geschreven zijn. In hoeverre dit werk typerend is voor de tijd waarin het ontstaan is kan ik weinig over zeggen omdat ik weinig weet van de tijd waarin het ontstaan is. Beoordeling: Het onderwerp is duidelijk. Je krijgt een goed en duidelijk beeld over het leven van een Joods kind in de Tweede Wereldoorlog. Het onderwerp zou best op de waarheid kunnen berusten, ik zie geen reden waarom het niet waar gebeurd kan zijn. Toch vond ik het onderwerp niet zo heel erg goed want het is er een uit de duizend. Ik vond hem ook niet echt spannend. De gebeurtenissen zijn goed weergegeven. De gebeurtenissen van een Joods kind in de Tweede Wereldoorlog zijn goed en interessant weergegeven. De gebeurtenissen zijn best wel spannend weergegeven maar het kan beter. Ze zijn wel geloofwaardig. Ik vond het ook wel goed aan het boek dat elk hoofdstuk niet echt een direct verband heeft met het vorige hoofdstuk, dat maakte het boek niet voorspelbaar. Ik vind het wel treurig dat aan het eind zij alleen overblijft. Het verhaal is erg makkelijk geschreven, weinig moeilijke worden. De opbouw van het verhaal is ook begrijpelijk. Het is namelijk in een sobere stijl geschreven wat goed samenvalt met het sobere leven van een Joods kind in de Tweede Wereldoorlog. De personages zijn goed weergegeven. Ik krijg door de beschrijvingen van de personen toch een andere kijk op de oorlog. De personen reageren niet voorspelbaar: zo kiest Marga in de scène waar de Duitsers binnenvallen ervoor om te vluchten en dus haar ouders in de steek te laten. Dat had ik toch niet verwacht. Het taalgebruik was niet moeilijk (korte zinnen). Dat maakte het voor mij prettig om te lezen. Er is vind ik genoeg aandacht geschonken aan de gedachten en de gevoelens van de personen. Al met al was het wel een goed boek en ik zou het ook andere mensen aanraden om te lezen.