Hersenschimmen                        Nina Lorenz, 4hC

Dit leesverslag gaat over het boek ‘Hersenschimmen’, dat is geschreven door Bernlef. Dit boek is uitgegeven in het jaar 1984 en in 1984 werd het boek ook voor het eerst gedrukt. De laatste en 56e druk was in 2013.

1. Verhaal
Dit verhaal gaat over Maarten die lijdt aan dementie. Hoe verder je leest in het boek, hoe vergeetachtiger hij wordt. Zijn vrouw Vera probeert er voor hem te zijn, maar dat lukt en kan niet altijd. Aan het einde van het boek is Maarten enorm in de war en dan overlijdt hij.

2. Genre
Het genre van dit verhaal is ‘psychologische roman’.

3. Auteur

Het boek ‘Hersenschimmen’ is één van de beste boeken van Bernlef. Het is erg geliefd onder de lezende Nederlander en staat daarom dus ook op nummer 4 in de top 10 van beste Nederlandse boeken. Het boek is daarnaast maar liefst 56 keer gedrukt, dus dat zegt ook al veel over hoeveel mensen van het boek houden en het zouden willen lezen. Het boek heeft dus best een hoge status in het oeuvre van Bernlef. En Bernlef zelf heeft ook een hoge status onder andere door dit boek, ‘Hersenschimmen’. Ik lees zelf niet heel erg veel en zeker boeken uit dit genre zijn nieuw voor mij. Ik vind het lastig Bernlef te kunnen vergelijken met andere schrijvers, omdat ik dus geen boeken gelezen heb van die schrijvers. Ik heb mezelf voorgesteld meer te gaan lezen, maar dat kost tijd. Misschien over enkele jaren, kan ik goed zelf mijn mening geven over statussen van schrijvers.

4. Ruimte

Een belangrijke ruimte in het verhaal en voor Maarten is het huis van Maarten en Vera. Maartens huis is de plek waar hij zich thuis en op zijn gemak voelt. Maarten speelt hier piano en ook is dit een plek waar hij veel herinneringen heeft. Zijn bureau staat bijvoorbeeld nog in zijn kantoor met al zijn bladen en papieren van vroeger van zijn werk. Zijn werkplaats is erg belangrijk, omdat hij daar grip heeft op alles. Maarten vergeet op een gegeven moment dat hij al lang gepensioneerd is en gaat op een dag opeens naar zijn werk, omdat hij denkt een vergadering te hebben.

Het strand is ook een belangrijke plek voor Maarten. Dit is namelijk een plek waarvan Maarten alle kanten op kan. Hij kan vanaf het strand naar Huis, naar zijn werk en naar het standaard van de ‘stenen man’. De ‘stenen man’ is een herkenningspunt voor Maarten.

5.Tijd

Gedurende het verhaal gaan er acht dagen verstreken. In deze acht dagen gebeurt er heel veel. En ook in deze acht dagen verdwijnen Maartens gedachten en herinneringen heel erg snel en sterft hij aan het einde.

Het boek is geschreven in 1984, maar ik denk niet dat dat per se de tijd is dat het verhaal zich zou moeten afspelen. Dit is een verhaal zonder tijdlimiet. Het verhaal gaat over dementie en hoe je daarmee moet omgaan. Dat was in 1984 en voor 1984, maar ook nu en over 10 jaar is dat nog aan de gang.

Het verhaal is in chronologische volgorde verteld. Acht dagen lopen in elkaar door. Maarten heeft wel flashbacks naar zijn verleden en ook bespreken Maarten en Vera wat ze op foto’s zien van vroeger. Zo weet je dus ook veel van hun verleden.

6. Personages

Maarten is de hoofdpersoon van het verhaal. Je leest het verhaal vanuit zijn ogen en je weet daarom heel erg veel over hem. Maarten is een man die zijn leven baseert op gewoontes. Hij probeert zijn leven op de rit te houden door zich elke dag aan die gewoontes te houden. Hij merkt op een gegeven moment dat hij dingen begint te vergeten. Daar raakt hij gefrustreerd en verdrietig van. Naarmate je verder leest in het boek wordt Maarten als maar vergeetachtiger. Wanneer hij op het punt komt dat hij echt bijna niets meer kan herinneren, heeft vooral Vera het daar erg moeilijk mee. Vera is de vrouw van Maarten en is een bijfiguur. Vera probeert er altijd voor Maarten te zijn. Het probleem is alleen dat ze niet goed weet hoe. Als ik me bedenk dat mijn eigen geliefde mij niet meer zou herkennen, zou ik ook niet goed weten wat ik zou doen. Vera probeert in het begin nog zo goed mogelijk met haar man te communiceren, maar als ze merkt dat ook dat niet meer werkt, schakelt ze hulp in. Hoewel er niet veel over de gedachtegang van Vera wordt verteld, zou ik me wel kunnen voorstellen hoe het is om haar te zijn, doordat Maarten vaak beschrijft hoe Vera reageert op zijn acties.

Een ander bijfiguur is toch wel de vader van Maarten. Zijn naam wordt niet genoemd in het boek. De vader van Maarten is eigenlijk al dood, maar toch is hij voor Maarten erg belangrijk en aanwezig. Steeds denkt Maarten terug aan vroeger over het bureau van zijn vader, over de thermometer van zijn vader enz. Ik denk dat Maarten zijn vader ziet als een soort houvast, omdat deze herinneringen aan zijn vader feiten zijn.

7. Perspectief
Dit verhaal is geschreven vanuit het ik-perspectief. Dat is goed te merken doordat je leest vanuit de ogen van de hoofdpersoon, Maarten. Je leest op wat voor manier hij naar dingen kijkt, hoe hij over dingen denkt en waarom hij dingen zegt. Dit zorgt er voor mij voor dat ik me heel goed kan inleven in Maarten. Hij overtuigt mij tijdens het lezen steeds maar weer van zijn keuzes en gedachtegang, waardoor ik soms zelfs veel begrip kan tonen. Door dit boek heb ik een soort beeld gekregen van hoe het zou zijn als je dementie hebt, terwijl dat eigenlijk niet voor te stellen is.

8.Titelverklaring

Ik vind de titel ‘Hersenschimmen’ uitstekend gekozen voor dit boek. Ik zou zelf geen betere titel kunnen bedenken. Als ik bij de titel en het verhaal een band zou moeten leggen dan is dat dat je gedachten schimmen worden, hersenschimmen. Wanneer je dementie hebt, wordt alles in je hoofd alsmaar vager. Dat lees je ook in het boek. Hoe meer Maarten vergeet, hoe vager alles wordt en hoe meer schimmen er dus zijn.