Het Beschrijven: Korte Samenvatting: Het verhaal gaat over de 71-jarige Maarten Klein. Hij is getrouwd met Vera en woont in Gloucester, aan de kust boven Boston. Het boek bestaat vooral uit de gedachten van Maarten. Steeds vaker krijgt hij herinneringen, maar heeft niet door dat het herinneringen zijn. Hij wordt dement ook al heeft hij het zelf niet door. Zijn vrouw Vera wordt steeds ongeruster. In het begin van het boek zijn de gedachten van Maarten goed te volgen, maar hoe verder het boek vordert hoe slechter je het gaat begrijpen omdat je alleen maar de gedachten van Maarten kan lezen en niet wat de omgeving vindt. Het Perspectief: Het verhaal wordt verteld vanuit Maarten, de ikroman. ‘Robert krabbelt aan de keukendeur. Vera hoort dat niet. Met twee handen moet ik de kruk tegen de wind vasthouden. De hond duwt direct zijn koude neus in mijn uitgestrekte handen. Ik streel zijn tabaksbruine gevlekte vacht waar hier en daar nog sneeuwkristallen op liggen na te glinsteren. Robert weet de weg, regelrecht naar de knetterende haard.‘ (hersenschimmen blz. 15)
De Tijd: De tijd waarin dit verhaal speelt is niet duidelijk, maar uit de herinneringen van Maarten kun je opvatten dat het na de Tweede Wereldoorlog is geweest. In het hele verhaal is niet duidelijk hoe lang alles duurt, in het begin gaat het nog wel maar naarmate de dementie van Maarten erger word gaat dat ook niet meer. Wel kun je uit het verhaal opmaken dat het winter is. Het verhaal begint direct in een handeling, direct in een overdenking van Maarten. Plaats van Handeling: De plaats van handeling is vooral thuis in Gloucester, Amerika, maar de laatste pagina’s gebeuren de handelingen in een kliniek. Karakters: De hoofdpersoon is Maarten, hij is 71 jaar en word dement, dat is in het boek beschreven. Maarten was graag op tijd op zijn werk, dat blijkt uit het verhaal als hij in een bui een keer naar de plek van zijn werk gaat, hij denkt dat de vergadering om tien uur is en hij staat al om half tien voor de deur. Maarten werkt niet meer en hij komt uit Nederland maar hij woont in Amerika. Zijn vrouw Vera komt ook in het boek voor, van haar is niet bekend waar ze vandaan komt. Zij maakt zich ongerust over Maarten omdat hij zo raar doet. Ook hoort ze niet zo goed. Motieven: Maarten krijgt alleen herinneringen en die vervagen, worden dus schimmen, en herinneringen komen uit je hersenen, vandaar hersenschimmen. Hij voelt ook frustratie omdat hij zich bepaalde dingen die net tegen hem gezegd zijn niet meer herinnerd en hij weet niet wat hij heeft. Vera weet op een gegeven moment dat het dementie is maar Maarten heeft daar niks van in de gaten, hij leeft alleen nog in zijn eigen wereld. De Vorm: Het boek heeft geen inhoudsopgave, dat zou ook niet leuk zijn bij dit boek. Dit boek moet in feite voor je gaan leven, alsof je zelf de persoon bent die de dingen meemaakt en denkt. Je moet dus je fantasie laten werken met dit boek.
Het Interpreteren: Centrale Thema: Het centrale thema is dementie. Dementie is een soort van hersenschimmen, je vergeet steeds meer allerlei dingen. Voor in het boek staat een citaat: A touching dream to which we all are lulled, But wake from separately. Philip Larkin. Een ontroerende droom die ons allen in slaap sust, Maar blijf wakker voor scheiding. (zelf vertaald dus ik weet niet of het helemaal goed is) Dit gaat denk ik over de verbintenis tussen Vera en Maarten die hun hele leven bijna gedeeld hebben, maar nu de dementie van Maarten komt een scheiding komt die ze niet gewild hebben. Titel: De titel voor dit boek vind ik zeer juist, omdat dementie best zo weergegeven kan worden. De namen voor de hoofdpersonen zijn heel dagelijks, dat heeft de betekenis dat dementie bij ouderen ook best dagelijks is. Het is geen verborgen ziekte. Plaats van Handeling: De plaats van handeling is gewoon thuis. Daar begint op de meeste plaatsen ook de ziekte. Dus is dat een heel begrijpelijke plaats om het verhaal te laten spelen. Karakters: De schrijver beschrijft de warrige gedachtegang van Maarten, ik kan niet echt zeggen of hij dan met Maarten meeleeft ja of nee omdat je dat dus alleen maar leest, ik vind dat heel moeilijk. Vorm: De indeling van het boek vind ik goed. Er is gewoon overal rekening mee gehouden, er zijn geen hoofdstukken want dat is in je gedachten ook niet zo. De Morele Achtergrond: De schrijver geeft een duidelijk beeld van de geestelijke toestand van de hoofdpersoon, daar draait het verhaal immers om. Je vindt dat ook zeker terug in de karakterbeschrijving, want Maarten zijn gedachten zijn heel warrig. De Literaire Achtergrond: De schrijver: Pseudoniem van: Henk J. Marsman

Geboren: 14 januari 1937
Debuut: Kokkels (1960, poëzie) Genres: Poëzie, roman, kort verhaal, toneel, essay
Bijzonderheid: Koos als pseudoniem de naam van een blinde Friese dichter uit de achtste eeuw, een zanger van wie alleen de naam en een paar titels zijn teruggevonden. Citaat: 'Gedichten worden in het onderwijs gebruikt om te testen of kinderen wel slim kunnen lezen, in plaats van ze eerst te confronteren met het leuke en aardige ervan. Dus gaan ze poëzie zien als een soort cryptogrammen!' (Het Parool, 10-10-1992) Recent werk: Verloren zoon (1997, roman), Schijngestalten (1997, bevat tevens Hersenschimmen, Vallende ster en Eclips), De losse pols (1998, essays), Aambeeld (1998, poëzie), Meneer Toto-tolk (1999) (bron: http://www.schrijversnet.nl/bernlef.htm) Bespreking recensie: Ik bespreek een recensie uit Kunst en Kultuur, hij is door T. van Deel geschreven en heet Het lekraken van de geest. Ik deze recensie wordt het boek Hersenschimmen besproken van J. Bernlef. Het is een zeer positieve recensie. De recensent vindt het boek zeer knap geschreven, omdat J. Bernlef in feite in het hoofd van een bejaarde moet gaan leven. Mensen die dement zijn weten haast niets meer van zichzelf en omdat te beschrijven vindt de recensent heel bewonderenswaardig. De andere recensie heet ‘De aftakeling van een aardig mens’ en is geschreven door Hans Vervoort. Deze recensent is zeer positief. Hij vindt dat J. Bernlef meer respect moet krijgen dan dat hij nu heeft. Hij vindt ook dat J. Bernlef zichzelf bijzondere taken oplegt om over zoiets te schrijven als dementie. Hij vindt het heel knap dat J. Bernlef een boek zo kan schrijven dat de lezer zich rechtstreeks verbonden voelt met de ikpersoon. Het beoordelen: De Inhoud: De schrijver is er zeker in geslaagd om zijn thema, dementie, door te laten klinken in het verhaal. Het hele verhaal is zo duidelijk geschreven dat je het goed snapt als je je fantasie maar gebruikt. Met fantasie kom je meestal een heel eind in een verhaal als je het moeilijk vindt. De Vorm: De vorm van het boek vind ik heel erg goed, niet alleen de buitenkant, lay-out, maar ook de binnenkant. Hoe het boek is opgedeeld, geen inhoudsopgave, het lijkt zo logisch dat er een inhoudsopgave in een boek zit. Maar bij dit boek past het niet omdat het boek de gedachten van een persoon weergeeft. Je gedachten heb je zelf ook niet netjes in vakjes zitten, ze komen en ze gaan. De Achtergrond: De schrijver heeft vaker dingen geschreven met het onderwerp sneeuw. Ook nu is dat het geval ook al is het niet het onderwerp. Ik denk dat de schrijver wil laten zien dat mensen die dement worden en nog een echtgenoot hebben, dat de echtgenoot het dan heel zwaar krijgt. Dit is niet het hoofdthema, want dat is dementie zelf. Voor de mensen die het krijgen is het heel erg omdat ze op den duur niet meer weten wat ze doen. Ze herkennen geen familie.
De Idee: In dit boek komen eigenlijk geen idealen voor. Maar ik vind dit persoonlijk een heel goed boek. De vorm van het boek vind ik schitterend, het lijkt simpel, alleen de gedachten opschrijven, maar je moet als je zo een boek gaat schrijven gewoon in het hoofd van de persoon zelf zitten. Alsof je zelf dement word, en als je dat kunt beschrijven vind ik dat heel erg knap. Het boek is ook aan één stuk door geschreven, geen hoofdstukken. Dat hoort bij dit boek, want als het wel zo zou zijn dat is het verhaal niet echt meer. Want mensen met dementie hebben geen besef meer van tijd.