Verhaalanalyse Tijd: Tijd waarin het verhaal zich afspeelt: In onze tijd, want er zijn geen jaartallen en historische kenmerken aangegeven die duiden op een andere tijd. Vertelde tijd: Van de vroege jeugd van Maarten tot en met zijn opname in het verpleegtehuis. Via flashbacks wordt de lezer geïnformeerd over de jeugd van Maarten. Het boek beschrijft nog het moment dat hij in het tehuis terecht komt, maar daarna niet veel verder meer, omdat de Maarten bijna niet meer kan nadenken. Hij is al zijn besef van de wereld en de werkelijkheid kwijt. Verteltijd: ongeveer 6 uur. Tekststructuur: niet-chronologisch. Maar in verhouding is er erg veel in “nu” geschreven. Dit is omdat het dementeren op zich heel langzaam gaat, het is dus belangrijk om alles te vertellen zodat de lezer dat langzame ervaart. Hoe is het verhaal begonnen: in medias res, je valt zomaar midden in de gedachten van Maarten en komt zo steeds meer te weten over zijn leven. Hoe is het verhaal geindigd: open einde, want Maarten is eigenlijk zijn bewustzijn kwijt, waardoor zijn gedachten niet meer opgeschreven kunnen worden, je weet dus niet precies hoe het verder met hem afloopt. Ruimte: Het verhaal speelt zich af in noord-oost Amerika in Gloucester. Dit is omdat iedereen daar Engels spreekt en dat kan Maarten op een gegeven moment niet meer, omdat hij dan zover is met dementeren, dat hij eigenlijk meer in zijn eigen verleden leeft. In zijn jeugd was hij gewend Nerderlands te praten, omdat hij altijd in Nerderland heeft gewoond. Als hij dan opeens geen Engels meer kan praten, roept dat veel verwarring bij hem op. Hij raakt dan helemaal zijn contact met de werkelijkheid kwijt. De gebeurtenissen spelen zich grotendeels af in het huis van Maarten en Vera, omdat Maarten het huis bijna niet meer uitgaat, want Vera vindt dat te gevaarlijk en sluit hem dus vaak op als ze even weg moet. Als Maarten uit zijn raam kijkt, ziet hij sneeuw, een grote witte deken die allesbedekt. Het is winter. Maar met die sneeuw laat de schrijver ook zien, dat Maarten zijn contact met de buitenwereld kwijt is. Maarten ziet namelijk alleen nog maar wit; tijd, plaats en ruimte zijn voor Maarten verdwenen.
De wijze van vertellen Het verhaal wordt door een ik-verteller vertelt, in dit geval Maarten. De schrijver heeft bewust hiervoor gekozen om de lezer te laten voelen en ervaren wat het is om ‘opgesloten’ te zitten in het hoofd, in de gedachten van iemand die langzaam aan gaat dementeren. Op deze manier kan de lezer beter begrijpen wat er in het hoofd van iemand omgaat als deze gaat dementeren. Je zit als lezer eigenlijk net zo opgesloten in het hoofd van Maarten, als Maarten zelf. Spanning In het verhaal komen een aantal spanningsmomenten voor waardoor je graag zou willen weten hoe het afloopt met Maarten, bijvoorbeeld: Maarten gaat met Robert, de hond, wandelen en loopt naar het strand toe. Hij is er van overtuigd dat hij naar een vergadering van zijn vroegere werk moet en is verbaast als hij de deur van een strandhuis, waarvan hij denkt dat het het kantoor is, niet open krijgt. De deur is gesloten, maar Maarten breekt de deur open zonder te weten dat het verboden is en gaat naar binnen. Het moment dat hij voor de deur staat en deze openbreekt is een groot spanningsmoment, omdat je niet weet wat er zich aachter die deur bevindt en hoe het zal aflopen met Maarten. Er zijn nog veel meer van dit soort spanningsmomenten zoals: Maarten gaat met Robert wandelen en verdwaalt, hij blijft uren lopen, maar komt gelukkig ongedeerd thuis. Ook het moment waarop Maarten beseft dat hij verdwaalt is, is zo’n spanningsmoment, omdat je als lezer weet dat iemand zoals Maarten eigenlijk niet meer allleen buiten kan lopen. Dat is te gevaarlijk. Deze momenten en nog vele anderen zorgen ervoor dat je wilt weten hoe het met Maarten afloopt. Het moment dat Maarten in het verzorgingstehuis beland is eigenlijk het ontknopingspunt, omdat Maarten daar zorgvuldig in de gaten zal worden gehouden en hem dus niet veel meer kan gebeuren. Thema en motieven Het thema: Een man wordt dement
Hierom draait het hele verhaal eigenijk helemaal, want het verhaal vertelt wat Maarten denkt en doet terwijl hij langzaam aan gaat dementeren. motieven: liefde, verwarring, werkelijkheid, verleden, gedachten, ouderdom - Maarten voelt zich verwart als hij merkt dat er iets met hem aan de hand is, maar niet precies weet wat het is en waarom. Vera probeert hem te helpen door hem zoveel mogelijk liefde te geven. - Maarten weet aan het einde het verschil tussen werkelijkheid en verleden maar moeilijk meer te vinden. - Het boek beschrijft bijna alleen de gevoelens en gedachten van Maarten. - Het dementeren komt vooral door het ouder worden, door de ouderdom. Personages Hoofdpersonen: -Maarten Klein
Hij is een oude man, getrouwd met Vera. hij woontt samen met haar en hun hond Robert in Amerika. Ze hebben twee kinderen, Kitty en Fred. Hij heeft vroeger in Nederland gewoond, vandaar die Nerderlandse naam, en is secretaris bij de IMCO geweest. Hij speelde vroeger veel piano. Maarten zit met zichzelf in de knoop, omdat hij niet weet wat er met hem gebeurt. Hij weet soms het verschil tussen werkelijkheid en zijn verleden niet meer. Ook begint hij veel dingen te vergeten en voelt zich heel erg verdrietig, omdat hij niet weet wat er met hem gebeurt en omdat hij Vera er zoveel verdriet mee doet. -Vera Klein
Zij is de vrouw van Maarten en vindt het moeilijk om te accepteren dat haar man aan het dementeren is. Zij probeert Maarten te helpen door hem foto’s te laten zien, waardoor hij zijn herinneringen kan terug krijgen. daarbij geeft ze hem alle liefde die ze ka geven. Zij zoekt steun bij haar vriendin en huurt later zelfs een hulp, Phil taylor, in om even weg te kunnen van huis. Als zij Maarten later niet meer zelf aankan, laat ze hem opnemen in een verzorgingstehuis. Bijpersonen: - Phil Taylor

Een jonge vrouw, die Vera komt helpen en Maarten af en toe even overneemt, zodat Vera even weg kan. -Dokter eardly
De dokter die Maarten onderzoekt en hem zo nodig probeert te kalmeren m.b.v. medicijnen. Hij komt vaak langs om alles te controleren. -Karen
Maartens eerste liefde.Zij is nu erg belangrijk voor Maarten, omdat hij in het verleden leeft. Hij denkt weer aan haar via zijn herinneringen. -Simic
Maartens oude collega. Hij had een methode voor lastige vragen: ja zeggen en de vraag herhalen. Die methode past Maarten nu toe als hij iets niet weet. Titel, ondertitel en motto De titel Hersenschimmen is door de schrijver gekozen, omdat die verwijst naar al die verwarring in Maarten zijn hoofd. Die schimmen staan voor de gedachten in het hoofd van Maarten, omdat dat geen echte duidelijk gedachten meer zijn, maar onduidelijke schimmen. Het boek bevat geen ondertitel, maar wel een motto: A touching dream to which we all are lulled
But wake from separately. dream moet je in dit geval lezen als leven wake als doodgaan
Philip Larkin Relatie tussen tekst en auteur Bernlef’s verhalen gaan meestal over verdwijnen en vergeten. Dat is wat er gebeurt in hersenschimmen, want Maarten vergeet en zijn gedachten en herinneringen verdwijnen langzaam. Ook staat Bernlef bekend om het gebruik van lege ruimtes. Hij vult de omgeving nauwelijks in. Ook dit is terug te vinden in hersenschimmen, want als lezer kom je bijna niets te weten over de omgeving, je weet alleen dat alles wit is als Maarten naar buiten kijkt. Relatie tussen verschillende teksten. Bernlef gebruikt in bijna al zijn boeken ‘lege’ ruimtes en meestal gaan zijn boeken over verdwijnen en vergeten. In zijn boeken komt ook altijd de verhouding tussen taal en werkelijkheid voor. Zijn hoofdpersonen zijn meestal mannen. Meestal gaan confronteerd hij zijn hoofdpersonen met allemaal ziekten en aandoeningen. Hij past en soort klinische benadering toe. Hij schrijft romans, poezie, proza,essays en toneelstukken.
Mijn persoonlijke beoordeling Ik heb dit boek gelezen, omdat wij besloten hadden om met onze klas dit boek voor een voorbeeldboekverslag te gebruiken. De gebeurtenissen in het boek zijn heel realistisch beschreven, waardoor ik me er erg bij betrokken voelde. De hoofdpersoon Maarten verliest steeds verder het contact met de werkelijkheid, waardoor soms komische situaties ontstaan. Zelf heb ik de meeste gebeurtenissen als heel erg ontroerend beschouwd. Wat de personages betreft, voelde ik mij vooral betrokken bij maarten, maar dat komt natuurlijk omdat het verhaal vanuit zijn gevoelens en gedachten geschreven is. Dat maakte het voor mij nog realistischer. Verder voelde ik mij heel erg betrokken bij Maarten, omdat ik een paar jaar geleden zo’n geval heb meegemaakt in mijn familiekring. Ik beleefde met dit boek eigenlijk alles weer een beetje op nieuw. Dat was voor mij het teken dat dit een van de beste boeken is die ik ooit gelezen heb, want beschrijving van de ‘ziekte’ van de hoofdpersoon berust op de werkelijkheid. Dat een boek zoiets zo goed kon beschrijven en dan vanuit diegene die aan het dementeren is heb ik nog nooit gezien. Het is dus zeker een origineel boek. Ook de opbouw van het boek komt overeen met de gedachten van de hoofdpersoon. Eerst zijn de herinneringen en de beschrijvingen van de gebeurtenissen nog heel erg uitgebreid, maar langzamerhand worden de gedachten van de hoofdpersoon steeds beperkter, wat ook erg goed te zien is aan de opbouw van het verhaal. De stukken worden korter, rommeliger en op het laatst zelfs niet meer te volgen. Dit komt precies overeen met de gedachten van de hoofdpersoon, want op het laatst denkt hij alleen nog maar in losse woorden en is er geen verband meer tussen die losse ‘hersenschimmen’ te vinden. Verder is het verhaal vertelt in makkelijke zinnen, zonder moeilijke woorden. het leest lekker ’weg’. In het begin van het verhaal wordt nog veel met dialogen gewerkt, maar ook dit ‘brokkelt’ langzamerhand af. Net zoals de geest van maarten brokkelt de taal af. Aan alle kanten is niet alleen aan de tekst en aan de gebeurtenissen te zien dat de geest van de hoofdpersoon langzaam afbrokkelt. Dit is terug te vinden in bijvoorbeeld het gebruik van de lege omgeving met de sneeuw. Alles is wit, tijdloos en plaatsloos. Wat mij betreft is dit een echte aanrader voor iedereen die ook eens een keer een goed boek wilt lezen. het is erg realistisch geschreven en bovendien heel erg origineel. Een echte aanrader dus. Samenvatting recensie : De Wellust van het dagelijkse leven Bernlef is er voortreffelijk in geslaagd om het geheugenverlies te beschrijven tot in de kleine details. Boek heeft zijn komische kanten en ontroerende. Grote tegenstelling tussen de zelfverzekerdheid en de stuurloosheid van Maarten. Bernlef gaat tot het uiterste in het slot. Het slot is aangrijpend, zo als het nog nooit in Nederlandse literatuur geschreven is. cyrille Offermans
De groene Amsterdammer
21 november 1984