Herinneringen van een engelbewaarder door Willem Frederik Hermans

HERINNERINGEN VAN EEN ENGELBEWAARDER
I ZAKELIJKE GEGEVENS Schrijver: Willem Frederick Hermans; Titel: Herinneringen van een engelbewaarder; Ondertitel: de wolk van niet weten; Motto: 'Wij zijn in staat te denken dat wij zeer verre van God zijn, wegens deze wolk van niet weten tussen ons en hem, maar het zou stellig juister zijn te zeggen dat wij veel verder van hem zijn als er geen wolk van vergeten is tussen ons en de gehele schepping'. (The Cloud of Unknowing, anoniem +/- 1370); Uitgever: De Bezige Bij; De plaats van uitgave: Amsterdam; Druk: vierde druk; Jaar: 1977. II DE EERSTE REACTIES Leg uit waarom je dit boek gekozen hebt. Ik heb dit boek gekozen, omdat in dit boek de hoofdpersoon Alberegt heet en een van de hoofdpersonen in mijn favoriete film ('The Crow')heet Albrecht, en ik wou dus kijken of dit het zelfde verhaal was. Beschrijf je eerste persoonlijke reactie nadat je het werk gelezen hebt. Het is een leuk boek, af en toe iets te langdradig, maar daar lees je ook best wel snel weer overheen. En dit verhaal komt niet overeen met de film, misschien is de film wel geïnspireerd door dit boek ofzo maar dat weet ik niet.
III VERDIEPING a. Geef een ruime samenvatting van de gebeurtenissen in het verhaal. Nadat Alberegt (officier van justitie) zijn joodse vriendin, Sysy, heeft helpen vluchten naar Amerika haast hij zich naar de rechtbank. Omdat het vijf minuten scheelt rijdt hij een eenrichtingsweg aan de verkeerde kant in en rijdt daar per ongeluk een meisje aan. Hij heeft haast en verbergt het meisje in de bosjes, ondanks wat zijn beschermengel zegt. In de rechtbank klaagt hij een journalist aan die Hitler beledigd heeft, maar toch eist hij ontslag van rechtsvervolging, tegen alle verwachtingen in. Vlak voordat hij dit doet denkt hij aan Sysy en dat ze het onzin vond om zo iemand te vervolgen. Na de rechtzaak doet hij een zelfmoord poging, omdat hij het meisje doodgereden heeft en omdat hij in de veronderstelling leeft dat Sysy helemaal niet van hem gehouden heeft en hem alleen gebruikt zou hebben. Die poging mislukt en de volgende dag breekt de (Tweede Wereld) oorlog uit. In de vijf daarop volgende dagen probeert hij op verschillende manieren naar Engeland te reizen, o.a. om Sysy na te reizen, maar geen van die pogingen lukte. Van zijn substituut Otto Beumer hoort hij op een gegeven moment dat zijn broer gezocht wordt door de Gestapo, en Alberegt gaat dus naar zijn broer en waarschuwt hem. Maar zijn broer, hij is kunstschilder en tekenleraar, wil niet weg uit Nederland, ook al loopt hij gevaar. Aan het eind van het boek hoort Alberegt dat er een vergissing was gemaakt en dat zijn broer helemaal niet gezocht werd. Hij gaat het direct vertellen, maar hij is te laat, zijn broer heeft zich dan al opgehangen. b. verhaaltechniek Personages * Wie zijn de hoofdpersonen? De hoofdpersoon in dit boek is Simon Christiaan Hendrik Urbaen Bert Alberegt. Maar in dit boek wordt hij meestal Alberegt of Bert genoemd. Hij is officier van justitie. En de tweede hoofdpersoon is zijn beschermengel. * Wat houdt hen bezig? Hij probeert de hele tijd naar Engeland te vluchten om zijn vriendin Sysy achterna te reizen en hij heeft ook een meisje aangereden en daar denkt hij ook af en toe aan. * Hoe is hun relatie? Alberegt gelooft al heel lang niet meer in God en dus ook niet in een beschermengel, maar deze behoedt hem toch van een aantal dingen. * Beschrijf hun belangrijkste karaktertrekken en geef hierbij een voorbeeldsituatie ter verduidelijking. Hij heeft een grote wilskracht, dat merk je aan dat hij vol blijft houden om naar Engeland te gaan. Hij is ook gestopt met roken en drinken, of in elk geval heel erg geminderd, dat houdt hij ook wel redelijk vol. Hij heeft echter weinig schuldgevoel, dat merk je aan de manier dat hij het meisje 'wegwerkt'. * Maken ze een ontwikkeling door? Waaruit blijkt dat? Nee niet echt, hij is een beetje wanhopig maar dat blijft hij het hele boek door wel. Ik denk alleen dat hij het op het laatst wel iets minder geworden is. * Wie vind je het meest sympathiek? Waarom? De beschermengel, want die heeft alleen het beste met iedereen voor. * Wie vind je het minst sympathiek? Waarom? Erik, omdat hij schaamteloos vreemd gaat en omdat hij de personen waar hij mee vreemd gaat alleen maar gebruikt. * Hoe beoordeel je hun gedrag? Je ziet het meestal van de kant van 'het goede', dus als ze iets verkeerds doen ervaar je het direct als heel fout. Ruimte * Waar speelt het verhaal zich af? In een stad in het westen, maar er staat niet bij welke, volgens mij is het of in Amsterdam of in Utrecht, want ze zien Rotterdam aan de horizon branden en Alberegt moet naar Den Haag rijden voor het ministerie. * Zijn ruimtelijke beschrijvingen belangrijk voor gebeurtenissen/ personages in het verhaal? Geef hiervan een duidelijk voorbeeld. Ja af en toe wel, bijvoorbeeld als hij in de schuilkelder zit en hij ziet zijn kantoor in elkaar storten en dat wordt erg goed beschreven. Tijd * In welke historische tijd speelt het verhaal zich af? Is dat belangrijk voor het verhaal? Dit speelt zich af in het begin van de Tweede Wereld Oorlog, dat is inderdaad belangrijk voor het verhaal, want anders was het een heel ander verhaal geworden: Sysy zou niet gevlucht zijn en de rest ook waarschijnlijk niet gebeurt. * Beschrijf de tijdsopbouw van het verhaal. Het begint met een flashback waarin hij Sysy op de boot zet, daarna gaat het verhaal voornamelijk weer gewoon chronologisch door, er zijn dan nog wel terugwijzingen maar niet echt belangrijke flashbacks. * Is er sprake van een gesloten of een open einde? Leg uit waarom. Het niet echt gesloten, maar het is ook niet echt een open einde. Hij vertelt zijn moeder dat zijn broer zich opgehangen heeft, dat zat er het hele boek al wel een beetje aan te komen, dus dat is wel gesloten. Maar je weet niet hoe zij reageerde op het slechte nieuws en je weet ook niet hoe het verder gaat, of Alberegt zichzelf aangeeft ja of nee, of hij nog in Engeland aankomt etc. * Geef voorbeelden van flash backs, vooruitwijzingen, opvallende tijdsvertragingen en –versnellingen. Het begint met een flashback waarin hij Sysy op de boot zet. Dat is de belangrijkste in het hele boek. Als Alberegt in de schuilkelder zit, is er ook nog een tijdsvertraging. Perspectief * Door wiens ogen volg je het verhaal? Geef een tekst fragment waaruit dat blijkt. Je volgt het verhaal door de ogen van Alberegts beschermengel. 'Hij riep mij aan zonder het te weten en ik kwam- na zoveel jaren. Zijn bloed leek korrelig te zijn geworden van verdriet. Hij was in grote nood geraakt zonder ik het kon helpen, zonder dat ik hem kon helpen. Hij geloofde al lang niet meer in God en mij kende hij niet meer. Toch had ik hem al die jaren niet uit het oog verloren. Zijn hele leven niet. Ik was zijn beschermengel.' (blz. 7) * Is het perspectief (on)betrouwbaar? Leg uit. Volgens mij is dit wel een betrouwbaar perspectief, want hij ziet het 'van boven af' en hij vertelt zo goed als alles wat hij ziet. * In hoeverre word je beïnvloed door het perspectief? Je wordt zo beïnvloed dat de dingen die de duivel zegt direct slecht zijn, en dat Alberegt daar absoluut niet naar zou moeten luisteren. Stijl * Is er sprake van opvallend taalgebruik? (woordgebruik, zinsbouw dialogen, beeldspraak). Geef voorbeelden ter illustratie. Er is niet speciaal taalgebruik gebruikt, af en toe was het een beetje veroudert taalgebruik, tenminste ik zou het niet gebruiken, maar dat komt gewoon doordat het boek in 1977 geschreven is en het speelt zich in 1939 af, dus het is niet zo vreemd. ' Stamelend betoogde hij dat hij het helemaal eens was met wat Filleckers betoogde, helemaal eens.' (blz. 290) * Past het taalgebruik bij de personages? Ja het taalgebruik paste wel bij de personages, want als officier van justitie praat je meestal formeler dan bij veel andere beroepen. c. Thematiek * Wat is de hoofdgedachte van het verhaal? Hoe is deze uitgewerkt? Wat vind je van deze uitwerking? De hoofdgedachte is: hoe het geloof (goed/ kwaad), de liefde en een oorlog iemands doen en laten kan beïnvloeden. Dit is uitgewerkt door Alberegts verhaal te laten vertellen door iemand die 'gelovig is', zijn beschermengel, en Alberegt verschillende problemen voor te leggen over de liefde (Sysy) en de oorlog (vluchten, de Duitsers zien landen). * Geef enkele tekstfragmenten en motieven die typerend zijn voor deze hoofdgedachte. 'Hij riep mij aan zonder het te weten en ik kwam- na zoveel jaren. Zijn bloed leek korrelig te zijn geworden van verdriet. Hij was in grote nood geraakt zonder ik het kon helpen, zonder dat ik hem kon helpen. Hij geloofde al lang niet meer in God en mij kende hij niet meer. Toch had ik hem al die jaren niet uit het oog verloren. Zijn hele leven niet. Ik was zijn beschermengel.' (blz. 7) het geloof. 'De vliegtuigen, in formatie als trekvogels, vlogen verder, een wolk van oranje schilfers achterlatend in het hemelsblauw. ...' (blz. 126) de oorlog. '... Als er van haar kant geen enkele spontane behoefte bestaat aan jouw liefde... Als zij je verlaat met niet veel meer dan een trieste glimlach...' (blz. 25) de liefde. *Ken je een boek of film met dezelfde hoofdgedachte? Welke vind je het beste? Niet echt, de film 'the Crow' lijkt er wel wat op, maar ik weet niet of je nou kunt zeggen of ze dezelfde hoofdgedachte hebben. Als dat zo is vind ik ze allebei erg leuk, want bij het boek kan je lekker zelf de beelden verzinnen, maar de film/ de serie is ook gewoon heel erg leuk. d. Plaats in de literatuurgeschiedenis. * Wat weet je van de schrijver? (bekende werken, opvattingen). Willem Frederick Hermans is een hele goede schrijver en heeft een aparte manier van schrijven. Ik ken die manier nog niet zo goed want dit was het eerste boek dat ik van hem gelezen heb. Een ander heel bekent boek van hem is 'de Donkere Kamer van Damocles', die schijnt erg goed te zijn. * Wat weet je van de tijd waarin het verhaal is geschreven? Het was een tijd met veel veranderingen in denkbeelden en daar heeft Hermans ook gebruik van gemaakt. * Is het verhaal typerend voor de schrijver of voor de tijd waarin het is geschreven? Leg uit waarom. Volgens mij is het wel typerend voor de schrijver, want hij schrijft allemaal vreemde, maar erg goede boeken. IV Beoordeling * Zou je nog eens een verhaal lezen van dezelfde schrijver? Waarom wel/ niet? Ja hoor, maar dan zou ik wel wat meer tijd willen hebben. Ik zou nog wel een boek/ verhaal van hem willen lezen, omdat dit een goede schrijver is. * Welke passage spreekt jou het meeste aan? Waarom? Het stuk waar Alberegt het meisje doodrijdt, en dumpt in de berm. Omdat dat een onmenselijk ding is om te doen. * Welke verhaalelementen hebben voor jou een negatieve werking? (vervelend, saai, zinloos, te ver gezocht, choquerend, enz.). Het dumpen van het meisje was wel choquerend, maar het was niet negatief, het was juist boeiend, omdat de hele tijd nog de hoop had dat hij haar uit de bosjes zou halen. Het enige wat negatieve was dat ik me moest haasten met lezen. * Zou je een ander aanraden om dit boek te lezen? Waarom wel/ niet? Ja wel hoor, het is een leuk verhaal, dus waarom niet?