Spyeghel der salicheyt van Elckerlijc door Onbekend

Verslag van een Middeleeuwse roman
Zakelijke gegevens Titel: Elckerlijc
Vermoedelijke Auteur: Petrus van Driest
Samengesteld door: H. Adema
Jaar van 1e uitgave: 1983
Jaar van gelezen uitgave: 1983
Uitgever: Taal & Teken, Leeuwarden Inhoud Elckerlijc betekent iedereen, het symboliseert de mensheid. Elckerlijc krijgt een boodschap van de dood dat hij bij God een rekenschap moet afleggen. Hij moet een lange reis maken, maar dat durft hij niet alleen. Daarom vraagt hij aan zijn vrienden, familie & bezittingen of zij met hem mee willen. Tot zijn verbazing laat iedereen hem vallen. Ze hebben allemaal mooie beloftes afgelegd maar als het er op aan komt nemen ze het terug. Alleen zijn vriend Deugd, die hij veel te weinig aandacht heeft gegeven en daardoor heel ziek is, blijft hem trouw. Samen met de zuster van Deugd, Inkeer, gaan ze naar de biecht. Hij moet een boete doen en als hij dat heeft gedaan is Deugd weer helemaal beter. Nu kan hij zijn reis gaan maken, maar voordat hij dat doet moet hij eerst nog drie belangrijke personen meenemen. Ook de Vijf Zinnen moet hij meenemen. Maar als hij dan echt met ze wil vertrekken laten ook zij hem in de steek. Alleen Deugd en Inkeer blijven hem steunen totdat hij in de hemel is. Personages Elckerlijc Uiterlijk: Zoals iedereen; niet duidelijk

Innerlijk: Zoals iedereen; geeft alleen om bezittingen en om z’n eigen plezier. Als het erop aankomt legt hij rekenschap af aan God. Citaat waarbij het personage duidelijk naar voren komt: Oh, wat ben ik een rampzalige stakker! Ik weet me geen raad omdat ik rekenschap moet afleggen: de balans van mijn leven is zo verward en rommelig dat ik er geen mouw aan weet te passen. God Uiterlijk: nvt
Innerlijk: Oordeelt over de mens. Hij geeft de dood opdracht om Elckerlijc op te halen, zodat deze rekenschap kan afleggen. Citaat waarbij het personage duidelijk naar voren komt: Ga onmiddellijk naar Elckerlijc en zeg namens Mij dat hij een reis moet maken die niemand kan ontlopen en dat hij zonder uitstel rekenschap aan Mij moet afleggen. De dood Uiterlijk: Een skelet. Er wordt in het boek zelf niets over het uiterlijk van de Dood gezegd, maar afgaande op de voorkant heeft hij het uiterlijk van een skelet. Innerlijk: Bode van God. Hij haalt de mensen op, en draagt ze op om rekenschap af te leggen. Hij doet wat God zegt. Citaat waarbij het personage duidelijk naar voren komt: Ik ben de Dood, die niemand ontziet. Iedereen moet zich op Gods bevel bij mij verantwoorden. Deugd Uiterlijk: nvt
Innerlijk: Hij is het goede in de mens. Hij gaat met Elckerlijc mee na zijn dood. Citaat waarbij het personage duidelijk naar voren komt: Ik zal u nooit in de steek laten, bij leven, bij sterven noch bij foltering. Inkeer Uiterlijk: nvt
Innerlijk: Helpt Elckerlijc om tot betere inzichten te komen, maar zij kan hem alleen tijdens zijn leven helpen, na zijn dood gaat ze niet meer mee. Citaat waarbij het personage duidelijk naar voren komt: Gesel u niet langer, wees vol vertrouwen! God ziet vanuit de hemel hoe u leeft! Doe als beloning dit kleed aan; het is nat van uw tranen. Draag het ongehinderd, als uw eigendom, zodat u het aanhebt als u voor God verschijnt. Dit zijn de belangrijkste personages. Verder zijn er nog: • Vriendschap, Naaste en verre familie en het Bezit; zij laten Elckerlijc stikken als hij vraagt om met hem op pelgrimstocht te gaan. • De Biecht, Wijsheid, Kracht, Schoonheid en Vijf Zinnen; zij zijn het goede in het leven van Elckerlijc maar kunnen niet mee na zijn dood. Structuur Chronologie Er zijn geen vooruit- of terugverwijzingen in het boek te vinden. Je weet niet wat er gaat gebeuren of wat er al gebeurd is.
Spanningsopbouw De spanning is opbouw is door het hele boek heen met als climax het einde. Je vraagt eerst af wie er mee gaan op pelgrimstocht. Op het einde heb je spanning; mag Elckerlijc naar de hemel? Hoofdstukken Dit verhaal is (in dit boek) niet onderverdeeld in hoofdstukken. Thematiek Het thema geldt voor iedereen, van alle tijden en alle plaatsen: ieder mens moet eens sterven en dan kan alleen de deugd hem kracht geven; alles verdwijnt een keer, behalve de deugd. Plaatsen in de tijd Hoofs of voorhoofs? Niet voorhoofs of hoofs. De kenmerken van beide sluiten niet aan op dit boek. Kenmerken voorhoofs: • Hoofdpersoon ruw en onbeschaafd • Hoofdpersonen zijn dapper, sterk, echte vechtersbazen die een tweegevecht niet uit de weg gaan, en de goede hoofdpersonen zijn trouw aan God en aan hun leenheer
Kenmerken hoofs: • Sprookjesachtig, fantastisch en fictief • Geen lage positie van de vrouw
Hoofs sluit er nog het meest op aan. Omdat deze roman fictief, fantastisch en sprookjesachtig is. Ik weet niet goed of dat hier ook van toepassing is.
Typisch middeleeuws van de structuur en het thema Typisch middeleeuws van het thema is de angst voor God. Hij ziet alles en op het laatst moet je je bij hem verantwoorden. Je moet vroom leven als je een plekje in de hemel wilt krijgen. Ook typisch middeleeuws is dat er geen vooruit- of terugblikken zijn. Deze vorm van spanning werd toen niet gebruikt. Genre Moralistische roman
Achter dit verhaal zit een duidelijk moraal: Wees voorbereid op de dood! Dit wordt aangehaald in de inleiding. De schrijver heeft bewust hiervoor gekozen, hij wilde zeer waarschijnlijk dat mensen na dit verhaal beter gingen leven. Symboliek De symboliek in deze roman, is dat ‘iedereen’ als één persoon wordt gezien, en abstracte begrippen zoals de Deugd, Vriendschap, de Dood enz. als een mensen worden gezien. Theologie De tekst is erg religieus. De theologie speelt een erg grote rol. Elckerlijc gaat namelijk de pelgrimstocht maken voor God, voor de hemel. De hele roman staat zo in teken van God. Beoordeling Makkelijk, omdat dit verhaal uit het Middelnederlands vertaald is, ontstaan er allemaal korte zinnetjes met weinig moeilijke woorden. De mensen uit die tijd waren niet zo slim, maar ze moesten het verhaal wel begrijpen. Dat is gelukt met dit makkelijke taalgebruik. Ook is het makkelijk omdat er niet diep op dingen ingegaan wordt. Saai, de spanning die er in zat was nauwelijks het woord ‘spanning’ waard. Je werd niet nieuwsgierig en het was zeer voorspelbaar. Interessant, om te lezen waar men vroeger bang mee werd gemaakt. Veel mensen geloofden in die tijd dat dit verhaal is geschreven in God, hierdoor kregen ze de angst dat ze niet goed leefden en de hemel niet inkwamen. Bespreking bijzonderheid Dit verhaal was naast een oroman ook een toneelstuk. Het is vele malen gespeeld. Ik had nooit eerder een roman gelezen wat ook het script was van een toneelstuk. Dat vind ik opvallend. Ook opvallend is dat deskundigen het er niet over eens zijn waarneer dit verhaal is ontstaan en wie de auteur is. In een Latijnse vertaling van de Elckerlijc wordt Petrus van Diest als auteur genoemd. Over van Diest is echter niets bekend. Deze veronderstelling dat hij de auteur is kent voor- en tegenstanders. Omdat men niet zeker weet of hij de auteur is, kan men ook weinig zeggen over wanneer het geschreven is. Misschien wordt er ooit meer bekend hierover!