Algemene gegevens
Titel: Elckerlijc
Auteur: Waarschijnlijk Petrus van Diest
Editie: Tweede druk, 1987
Uitgeverij: Taal & teken, Leeuwarden Titelbeschrijving De titel spreekt voor zich. Elckerlijc is de naam van de hoofdpersoon. De naam Elckerlijc betekent "ieder mens". Geschiedenis De moraliteit Elckerlijc is aan ons overgeleverd in drie oude drukken en een handschrift. De drukken dateren uit respectievelijk ca. 1495, 1501 en 1525; het handschrift is van ca. 1494. Over het auteurschap en de precieze tijd van ontstaan van het origineel bestaat geen zekerheid. In een Latijnse vertaling van de Elckerlijc (de homulus = kleine mens, 1536) wordt Petrus van Diest als Auteur van het Middelnederlandse voorbeeld genoemd. Over deze Petrus van Diest is echter niets bekend. De verondstelling dat met hem bedoeld zou worden de bij het Vlaamse Diest werkzame Karthuizer vicaris Petrus Dorlandus, kent zowel voor- als tegenstanders. Als deze Petrus Dorlandus de auteur is, moet de Elckerlijc na 1480 geschreven zijn. Bij een ander auteurschap zijn er argumenten om de tijd van ontstaan enkele tientallen jaren eerder te kiezen. De publieke belangstelling voor het Elckerlijc verhaal was erg groot. Het stuk is vele malen gespeeld en in diverse vertalingen en bewerkingen van 1536 een tweede Latijnse en een Duitse bewerking in 1539. Deze Duitse versie werd in 1608 weer in het Nederlands vertaald, maar nu aangepast aan het Noord-Nederlandse protestantisme. De oudste en meest intrigerende vertaling is die in het Engels. Lange tijd was het onzeker of deze 15e-eeuwse uitgave of onze Middelnederlandse tekst de oorspronkelijke was. Tegenwoordig neemt men aan dat deze Everyman een vertaling is van een oudere, niet overgeleverde versie van onze Elckerlijc. Voor deze uitgave diende de druk van 1525 als uitgangstekst. Hoewel het bewaard gebleven exemplaar van deze druk het meest volledige is, bevat ook de hierin gegeven tekst vele, door drukfouten veroorzaakte, onjuistheden. Voor het herstel van de tekst is gebruik gemaakt van de twee andere oude drukken en van het handschrift. Deze verbeteringen en aanvullingen zijn herkenbaar aan de cursieve druk. De interpunctie werd door de bewerker aangebracht. Inhoud God vindt dat de mens onverschillig en zorgeloos leeft. Volgens hem zijn de mensen verblindt door hun zonden en zien ze God niet meer staan. Daardoor roept God de Dood bij zich en zegt dat hij Elckerlijc moet halen om een rekenschap aan God af te leggen. De Dood gaat naar Elckerlijc en verteld hem dat God hem heeft gestuurd. Elckerlijc is geschokt omdat hij dit nooit had verwacht. Hij vraagt de Dood om uitstel, en krijgt uitstel tot het einde van de dag om iemand te zoeken die met hem mee wil gaan. Dan komt Elckerlijc Vriendschap tegen, hij zegt dat hij Elckerlijc altijd zal steunen en mee zal gaan tot in de hel maar als hij hoort dat er geen terugkeer is van de reis weigert hij mee te gaan en laat Elckerlijc staan. Ook naaste familie die eerst beweert om hem altijd bij te staan weigert mee te gaan en laat hem in de steek. Elckerlijc vraagt dan of Bezit met hem mee gaat. Deze zegt ook nee, en dat komt hard aan omdat Elckerlijc veel om Bezit gaf. Bezit zegt dat hij de dief van de ziel is, men valt voor veel Bezit maar hij is slechts een leen van God. Als Elckerlijc naar Deugd gaat ziet hij dat hij erg ziek is. Hij zegt dat Elckerlijc zelf hem heeft verzwakt en verwaarloosd. Hij zegt dat hij te zwak is om met hem mee te gaan maar dat Inkeer hem wel wil helpen. Inkeer verschijnt en wil hem inderdaad helpen en neemt Elckerlijc mee naar de kerk waar Biecht is. Elckerlijc doet zijn biecht bij hem en langzaam wordt Deugd weer beter. Deugd roept 4 anderen die met hem mee gaan: Wijsheid, Kracht, Schoonheid en zijn Vijf Zinnen. Elckerlijc gaat met de groep naar het graf. Op het laatst weigert Schoonheid in het graf te gaan. Ook Kracht, Wijsheid en Vijf Zinnen lopen weg. Deugd blijft wel en Inkeer zegt dat hij hem zal steunen tot in de dood. Dan komt er een engel die Elckerlijc en Deugd naar de hemel brengt.
Personages
God: God komt in het begin van het verhaal voor. God geeft De Dood de opdracht om Elckerlijc op te halen, zodat deze rekenschap kan afleggen.
De Dood: De bode van God, die de mens opdraagt rekenschap af te leggen van de wijze waarop hij zijn leven op aarde heeft besteed.
Elckerlijc: Elckerlijc betekent ieder mens. Elckerlijc is de hoofdpersoon, die rekenschap moet afleggen aan God.
De verdere personages zijn Vriendschap, Naaste en verre familie, Het Bezit, Inkeer, Deugd, De Biecht , De Wijsheid, Kracht, Schoonheid en de Vijf Zinnen. Aan al deze 'personen' vraagt Elckerlijc om mee te gaan naar God. Niemand gaat met hem mee, behalve De Deugd.
De verdiepingsopdracht
- De politieke, sociaal-economische en culturele achtergrond
Elckerlijc is een sinnespel. Er komen alleen maar personificaties in voor en alles heeft een morele strekking. Dit soort toneelstukken waren vooral geliefd bij rederijkers. Voor de schrijver was het moeilijk om de personificaties ook goed om te zetten in personen. Als dit niet gebeurt mislukt het kijkspel. Bij Elckerlijc is dit wel goed gelukt door de snelle afwisselingen van sprekers en dialogen in normale spreektaal. In Elckerlijc is geen sprake van standentheorie. Wel is er sprake van eercultuur. Elckerlijc wordt in de steek gelaten door alles. Dit betekent dat hij zijn eer verloren is. In het verhaal van Elckerlijc is een heel duidelijk voorbeeld van symboliek. Elckerlijc moet op een gegeven moment zijn zonden zuiveren bij de Biecht, in de kerk. Dit is een van de vele symbolische dingen in het verhaal. Het is een heel godsdienstig verhaal, en er komt dus veel symboliek in voor. - Geestelijke letterkunde
Een belangrijk religieus aspect wat in Elckerlijc voorkomt is de rekenschap die Elckerlijc aan God moet afleggen door een reis te maken. Hij moet een reis maken waar geen terugkeer mogelijk is. God heeft dit bedacht omdat hij vindt dat de mens met veel zonden leeft en niet meer aan God denkt. Als Elckerlijc mensen vraagt om mee te gaan weigeren de mensen als Vrienden en Familie. Ook de dingen waar hij veel van hield als Bezit, Schoonheid en Kracht, Wijsheid en zijn Vijf Zinnen gaan niet met hem mee. Deugd en Inkeer die hij het meest heeft verwaarloosd en heeft verzwakt gaan ondanks de verwaarlozing toch mee met Elckerlijc. Als Elckerlijc biecht gaat Elckerlijc toch naar de hemel omdat God hem heeft vergeven. Het betekent dus dat als je slecht hebt geleefd maar je biecht alles op en legt rekenschap aan God dat je toch in de hemel komt. Er zitten niet echt niet - religieuze aspecten in Elckerlijc, het verhaal gaat over zonde, God en geloof. Het verhaal van Elckerlijc is een Exempel: een korte vertelling waarbij een religieus idee aan de hand van een concreet gegeven wordt verduidelijkt. Een les die erin zit is dat de dood altijd wel een keer komt, als je God respecteert en je zonden biecht kun je toch in de hemel komen, ook al leef je slecht. Bezit, Schoonheid, Kracht, Wijsheid, Vijf Zinnen, vrienden en Familie helpen je wel in je leven maar als het erop aan komt kunnen ze je keihard laten vallen. Deugd en Inkeer staat wel voor je klaar dus die moet je niet verwaarlozen.
Auteur: Waarschijnlijk Petrus van Diest
Editie: Tweede druk, 1987
Uitgeverij: Taal & teken, Leeuwarden Titelbeschrijving De titel spreekt voor zich. Elckerlijc is de naam van de hoofdpersoon. De naam Elckerlijc betekent "ieder mens". Geschiedenis De moraliteit Elckerlijc is aan ons overgeleverd in drie oude drukken en een handschrift. De drukken dateren uit respectievelijk ca. 1495, 1501 en 1525; het handschrift is van ca. 1494. Over het auteurschap en de precieze tijd van ontstaan van het origineel bestaat geen zekerheid. In een Latijnse vertaling van de Elckerlijc (de homulus = kleine mens, 1536) wordt Petrus van Diest als Auteur van het Middelnederlandse voorbeeld genoemd. Over deze Petrus van Diest is echter niets bekend. De verondstelling dat met hem bedoeld zou worden de bij het Vlaamse Diest werkzame Karthuizer vicaris Petrus Dorlandus, kent zowel voor- als tegenstanders. Als deze Petrus Dorlandus de auteur is, moet de Elckerlijc na 1480 geschreven zijn. Bij een ander auteurschap zijn er argumenten om de tijd van ontstaan enkele tientallen jaren eerder te kiezen. De publieke belangstelling voor het Elckerlijc verhaal was erg groot. Het stuk is vele malen gespeeld en in diverse vertalingen en bewerkingen van 1536 een tweede Latijnse en een Duitse bewerking in 1539. Deze Duitse versie werd in 1608 weer in het Nederlands vertaald, maar nu aangepast aan het Noord-Nederlandse protestantisme. De oudste en meest intrigerende vertaling is die in het Engels. Lange tijd was het onzeker of deze 15e-eeuwse uitgave of onze Middelnederlandse tekst de oorspronkelijke was. Tegenwoordig neemt men aan dat deze Everyman een vertaling is van een oudere, niet overgeleverde versie van onze Elckerlijc. Voor deze uitgave diende de druk van 1525 als uitgangstekst. Hoewel het bewaard gebleven exemplaar van deze druk het meest volledige is, bevat ook de hierin gegeven tekst vele, door drukfouten veroorzaakte, onjuistheden. Voor het herstel van de tekst is gebruik gemaakt van de twee andere oude drukken en van het handschrift. Deze verbeteringen en aanvullingen zijn herkenbaar aan de cursieve druk. De interpunctie werd door de bewerker aangebracht. Inhoud God vindt dat de mens onverschillig en zorgeloos leeft. Volgens hem zijn de mensen verblindt door hun zonden en zien ze God niet meer staan. Daardoor roept God de Dood bij zich en zegt dat hij Elckerlijc moet halen om een rekenschap aan God af te leggen. De Dood gaat naar Elckerlijc en verteld hem dat God hem heeft gestuurd. Elckerlijc is geschokt omdat hij dit nooit had verwacht. Hij vraagt de Dood om uitstel, en krijgt uitstel tot het einde van de dag om iemand te zoeken die met hem mee wil gaan. Dan komt Elckerlijc Vriendschap tegen, hij zegt dat hij Elckerlijc altijd zal steunen en mee zal gaan tot in de hel maar als hij hoort dat er geen terugkeer is van de reis weigert hij mee te gaan en laat Elckerlijc staan. Ook naaste familie die eerst beweert om hem altijd bij te staan weigert mee te gaan en laat hem in de steek. Elckerlijc vraagt dan of Bezit met hem mee gaat. Deze zegt ook nee, en dat komt hard aan omdat Elckerlijc veel om Bezit gaf. Bezit zegt dat hij de dief van de ziel is, men valt voor veel Bezit maar hij is slechts een leen van God. Als Elckerlijc naar Deugd gaat ziet hij dat hij erg ziek is. Hij zegt dat Elckerlijc zelf hem heeft verzwakt en verwaarloosd. Hij zegt dat hij te zwak is om met hem mee te gaan maar dat Inkeer hem wel wil helpen. Inkeer verschijnt en wil hem inderdaad helpen en neemt Elckerlijc mee naar de kerk waar Biecht is. Elckerlijc doet zijn biecht bij hem en langzaam wordt Deugd weer beter. Deugd roept 4 anderen die met hem mee gaan: Wijsheid, Kracht, Schoonheid en zijn Vijf Zinnen. Elckerlijc gaat met de groep naar het graf. Op het laatst weigert Schoonheid in het graf te gaan. Ook Kracht, Wijsheid en Vijf Zinnen lopen weg. Deugd blijft wel en Inkeer zegt dat hij hem zal steunen tot in de dood. Dan komt er een engel die Elckerlijc en Deugd naar de hemel brengt.
Elckerlijc is een sinnespel. Er komen alleen maar personificaties in voor en alles heeft een morele strekking. Dit soort toneelstukken waren vooral geliefd bij rederijkers. Voor de schrijver was het moeilijk om de personificaties ook goed om te zetten in personen. Als dit niet gebeurt mislukt het kijkspel. Bij Elckerlijc is dit wel goed gelukt door de snelle afwisselingen van sprekers en dialogen in normale spreektaal. In Elckerlijc is geen sprake van standentheorie. Wel is er sprake van eercultuur. Elckerlijc wordt in de steek gelaten door alles. Dit betekent dat hij zijn eer verloren is. In het verhaal van Elckerlijc is een heel duidelijk voorbeeld van symboliek. Elckerlijc moet op een gegeven moment zijn zonden zuiveren bij de Biecht, in de kerk. Dit is een van de vele symbolische dingen in het verhaal. Het is een heel godsdienstig verhaal, en er komt dus veel symboliek in voor. - Geestelijke letterkunde
Een belangrijk religieus aspect wat in Elckerlijc voorkomt is de rekenschap die Elckerlijc aan God moet afleggen door een reis te maken. Hij moet een reis maken waar geen terugkeer mogelijk is. God heeft dit bedacht omdat hij vindt dat de mens met veel zonden leeft en niet meer aan God denkt. Als Elckerlijc mensen vraagt om mee te gaan weigeren de mensen als Vrienden en Familie. Ook de dingen waar hij veel van hield als Bezit, Schoonheid en Kracht, Wijsheid en zijn Vijf Zinnen gaan niet met hem mee. Deugd en Inkeer die hij het meest heeft verwaarloosd en heeft verzwakt gaan ondanks de verwaarlozing toch mee met Elckerlijc. Als Elckerlijc biecht gaat Elckerlijc toch naar de hemel omdat God hem heeft vergeven. Het betekent dus dat als je slecht hebt geleefd maar je biecht alles op en legt rekenschap aan God dat je toch in de hemel komt. Er zitten niet echt niet - religieuze aspecten in Elckerlijc, het verhaal gaat over zonde, God en geloof. Het verhaal van Elckerlijc is een Exempel: een korte vertelling waarbij een religieus idee aan de hand van een concreet gegeven wordt verduidelijkt. Een les die erin zit is dat de dood altijd wel een keer komt, als je God respecteert en je zonden biecht kun je toch in de hemel komen, ook al leef je slecht. Bezit, Schoonheid, Kracht, Wijsheid, Vijf Zinnen, vrienden en Familie helpen je wel in je leven maar als het erop aan komt kunnen ze je keihard laten vallen. Deugd en Inkeer staat wel voor je klaar dus die moet je niet verwaarlozen.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden