Eilandgasten door Vonne van der Meer

Over Eilandgasten van Vonne van der Meer

“Soms zou ik willen dat mijn armen de muren waren, mijn ogen de ramen. Dat ik kon zien en horen wat Duinroos meemaakt.” In Duinroos, een eenvoudig maar gastvrij huurhuis op Vlieland, volgen de vakantiegangers elkaar op. De zes met elkaar samenhangende verhalen van de achtereenvolgende bewoners vormen het boek Eilandgasten. Maar wat houdt deze samenhang in en is deze in het werk gebracht met een diepere gedachte?

Inhoud
Deze bewoners merken niets van elkaars aanwezigheid, behalve de achtergelaten spulletjes en wat zij hebben geschreven in het gastenboek. Een stel jonge ouders komt naar het eiland in een poging hun huwelijk te redden; een weduwnaar met het voornemen een einde aan zijn leven te maken; een twintigjarig meisje dat net heeft ontdekt dat ze zwanger is; een man in identiteitscrisis die op zijn werk wordt ingehaald door een jongere collega; drie studenten die twijfelen wie voor wie bestemd is.

Er is één persoon die van een afstand het komen en gaan beziet, de werkster. Zij maakt het huis aan het begin van de zomer schoon en sluit het aan het einde van het seizoen winterklaar af. De lezer is als enige getuige van alle dromen en geheimen die schuilgaan achter de zinnetjes in het gastenboek.

Thematiek
Alle bewoners van Duinroos maken in zekere zin een crisis mee, lijden onder bepaalde omstandigheden. Duinroos zou hen gelegenheid bieden tot zelfanalyse, het verhelderen van hun situatie. Dit leidt echter in elk geval tot een moment van eenzaamheid en persoonlijke overgave, wat zich uit in een verworven inzicht. Zo komt het dat de gasten Vlieland anders verlaten dan zij er gekomen zijn. Deze verhalen kan men zien als het aardse leven, het realisme.

Toch valt er aan iedere bewoner afzonderlijk ook een stroming toe te kennen. Alle bewoners van Duinroos komen voor een reden op Vlieland. Denk aan de vlucht van het zwangere meisje voor de waarheid; romantiek. Dana, wiens man vreemdging, probeert de situatie een plekje te geven; realisme. Simone probeert de identiteitscrisis van haar man juist geen plekje te geven; naturalisme. 

Hoewel dit boek dus op het eerste gezicht realistisch lijkt, valt er ook een diepere, laag te bekennen. Een zeker gelovig motief komt naar boven. De schrijver van een verhaal heeft altijd een positie die vergelijkbaar is met die van God. Vonne van der Meer speelt met dit niveauverschil. De schrijver, half en half gepersonifieerd in de vrouw die het huis verzorgt, zoekt het goede voor haar personages. Het niveauverschil wordt niet gebruikt om aan de touwtjes te trekken, maar om te zorgen. Aan het eind van het seizoen stuurt de vrouw – ‘werkster’ – het gastenboek, met alle aardse verhalen van de bewoners, op naar de eigenaar van Duinroos, die overigens niets van zich laat horen. De vrouw is in vertrouwen dat er ooit iets mee gedaan wordt door de ‘hogere macht’. Deze passage maakt van de vrouw een soort engel, een boodschapper van beneden naar boven en vice versa.   

Een belangrijk symbool dat samenhangt met dit thema is het veertje. Deze komt het hele boek bij verschillende bewoners terug. Vonne heeft deze in het verhaal gebracht als inspiratie, troost, bemoediging, verheldering. Letterlijk genomen zou dit veertje ook kunnen verwijzen naar een duif. In middeleeuwse voorstellingen van de Annunciatie bevindt zich altijd ergens een duif, denk aan de bezwangering van Maria. Het veertje komt van de vogel van God.

Oeuvre
Vonne van der Meer is in 1952 geboren. Ze volgde een opleiding tot regisseur aan de Amsterdamse Theaterschool. In 1985 verscheen haar eerste verhalenbundel, Het limonadegevoel en andere verhalen, waarna ze ongeveer elke twee jaar een boek uitbracht. Als haar doorbraak wordt gezien de roman Eilandgasten. Het werd het eerste deel van een succesvolle trilogie met dit basisgegeven; later volgden De avondboot en Laatste seizoen.

Eigen mening
Zelf vind ik dit boek erg bijzonder. Op het eerste gezicht vond ik het een goed te lezen, inspirerend boek, maar niet al te diepzinnig. Ik begreep niet precies waarom dit verhaal zo vernieuwend was voor de Nederlandse Literatuur. Maar als je er goed over nadenkt zitten er wel degelijk meerdere lagen in en met alle thema’s en symbolen heeft Vonne van der Meer zich voor mij echt bewezen en vind ook ik dit verhaal een waar kunstwerk.