Eilandgasten door Vonne van der Meer

Eerste zin: Het wordt hoog tijd dat ik afsluit. Als ze de middagboot hebben genomen kunnen ze binnen een halfuur hier zijn. 1 Externe gegevens
a) Biografische gegevens: Vonne van der Meer werd geboren op 15 december 1952 in Eindhoven. Haar jeugd bracht ze door in Laren. Na de middelbare school deed ze een jaar high-school in Amerika waar ze acteerlessen volgde en ze ging een jaar naar Parijs. Ze volgde aan de Amsterdamse Theaterschool de opleiding tot regisseur en ging in 1977 werken bij het RO theater als regie-assistente. Ze ontwikkelde zich tot regisseur van uiteenlopende stukken (van o.a. Plato, Goethe en Pinter), gespeeld door gezelschappen als Baal, Toneelgroep Centrum en het RO theater. Midden jaren negentig ‘bekeerde’ ze zich tot het rooms-katholicisme. Ze was toen al getrouwd met Willem Jan Otten. Ze woont nu in Naarden. b) Andere belangrijke werken: - Het limonadegevoel en andere verhalen (debuut in 1985; Geertjan Lubber prijs) - De reis naar het kind (1989; genomineerd voor de Minerva Prijs, “European Novel of the year; is vertaald in het Duits - Eilandgasten (gelezen werk; 1999) - De avondboot (laatste uitgekomen boek; 2001)
c) Eerste druk en de druk van de gelezen versie: De eerste druk van Eilandgasten is uitgekomen in 1999 en de uitgeverij was Contact. Ik heb deze eerste druk gelezen. d) Algemene thematiek: Vonne van der Meer schrijft in haar boeken vaak over normale of juist vreemde dingen die in het leven van een mens kunnen voorkomen. Ze gaat hierbij geen clichés uit de weg. e) Algemene kritiek: Toen Vonne van der Meer haar eerste boek uitbracht was er in de literaire journalistiek en kritiek veel aandacht voor debuterende vrouwen. De kritiek signaleerde dat haar werk qua stijl, techniek en thematiek onderscheiden moest worden van dat van andere schrijfsters op dat moment. 2 Interne gegevens
a) Samenvatting: Het verhaal gaat over een vakantiehuisje, Duinroos, waarin een seizoen verschillende bewoners zitten, met allemaal hun eigen verhaal, de enige in het verhaal die geen vakantieganger is, is de schoonmaakster. Het begint met de schoonmaakster die het huisje klaar voor de zomer aan het maken is. Dan komen Dana en Chiel die in een huwelijkscrisis zitten en met hun kind naar Vlieland op vakantie gaan in de hoop dichter tot elkaar te komen. Chiel was vreemd gegaan met een Duitse vrouw en probeert steeds door overdreven gedienstig te zijn, het goed te maken. Zij probeert hem niks te verwijten, maar dat is moeilijker dan ze dacht. Uiteindelijk lukt het haar aardig en heeft ze weer hoop voor hun toekomst. Dan komen Martine, een carrièrevrouw van 43, en Sanne een meisje van twintig, de dochter van Jetta, een vriendin van Martine. Martine zit met Bas in haar hoofd, de man die met haar naar het huisje zou gaan, maar haar heeft laten zitten voor zijn werk. Sanne is net zwanger en heeft dit aan niemand verteld. Ze wil het kind waarschijnlijk houden. Als ze het aan Martine vertelt, komt bij Martine haar abortus van twintig jaar geleden weer boven. Uiteindelijk vergeeft Martine zichzelf voor haar abortus en kan er zijn voor Sanne. Tussen hen en de volgende bezoeker komt de schoonmaakster even controleren of alles er goed uitziet. Daarna komt er een weduwnaar die hier zelfmoord wil plegen, omdat hij niet zonder zijn vrouw wil leven. Hoewel hij zijn dood al helemaal uitgestippeld had, begint hij op het eiland weer van zijn leven te houden en uiteindelijk kiest hij ervoor te blijven leven. Dan komen Nils en Simone en hun kinderen in het huisje. Ze zijn een gelukkig gezin, maar hoewel zijn werk voor Nils altijd op de tweede plaats kwam, komt hij in een flinke dip terecht als hij op vakantie hoort dat een belangrijke functie aan zijn jongere, minder ervaren collega gegeven wordt. Hij brengt zijn vrouw tot wanhoop, niets lijkt hem uit zijn dip te kunnen halen. Maar langzaam beseft hij dat hij puur uit jaloezie die baan ook wil en dat hij zijn vele zegeningen moet tellen. Vervolgens komen er drie jongeren naar het eiland. Willemijn en Walter, die al twee jaar samenwonen en alles samen delen en elkaar perfect aanvoelen, maar geen passie voor elkaar voelen. Dit vinden zij allebei frustrerend. De derde is Tom een jonge leraar, die stapelverliefd is op Willemijn, maar denkt dat Walter haar vriend is. Willemijn valt echter ook op hem. Als Walter na een tijdje Tom duidelijk maakt dat Willemijn niet de zijne is, is hij onwijs blij. Walter functioneert, ondanks zijn heftige, tegenstrijdige gevoelens hierover, als cupido. Tom en Willemijn krijgen wat, Walter vertrekt met melancholische gevoelens van afscheid. Als laatste is er een vrouw die binnenkort geopereerd moet worden aan haar buik, met mogelijke dodelijke gevolgen. Je leest haar angsten, haar woede, haar onmacht, haar herinneringen aan haar dochter en vooral haar woede en liefde voor haar moeder. Als laatste is er weer de schoonmaakster die alles afsluit, ze bekijkt het huis, leest het gastenboek en overdenkt wat ze gezien heeft. Dan is het tijd om weer verder te gaan. b) Thematiek: Het thema van dit boek is verbondenheid. Alle bewoners van het vakantiehuisje zijn verbonden door dit huisje, het gastenboek, de schoonmaakster en verschillende voorwerpen die ze in het huis achterlaten, zoals het veertje. ‘All shall be well, alles zal goed komen, had ene Sanne in grote zwarte viltstiftletters geschreven, nog maar een paar dagen geleden, in ditzelfde huis.’ Blz. 102.
c) Titelverklaring: De titel “Eilandgasten” slaat op de bezoekers van het eiland Vlieland. Deze gasten verblijven in het vakantiehuisje Duinroos. d) Motto: ‘Soms zou ik willen dat mijn armen de muren waren, mijn ogen de ramen. Dan kon ik zien en horen wat Duinroos meemaakt.’ Dit is een gedachte van de schoonmaakster. Het geeft aan dat zij erg gehecht is aan dit vakantiehuisje en aan de mensen die erin komen. Het staat achter op het boek. e) Motieven: - Verschillende levensverhalen; bij elke nieuwe gast/ gasten komt weer een ander levensverhaal aan bod. - Samenbindend gastenboek; de meeste gasten schrijven er iets in en dit wordt gelezen door andere gasten en door de schoonmaakster. ‘All shall be well, alles zal goed komen, had ene Sanne in grote zwarte viltstiftletters geschreven, nog maar een paar dagen geleden, in ditzelfde huis - Het vakantiehuisje Duinroos; iedereen woont in dit huis. In dit huis is de deur met het opschrift “PRIVÉ” erop belangrijk. Veel bezoekers komen deze deur tegen. - Zorgzame schoonmaakster; de eilandgasten komen allemaal de schoonmaakster wel een keer tegen. Dit komt doordat ze altijd even langsfietst of even een praatje maakt. ‘”Fris windje, hè?” “Ja”. Martine wendde haar blik af, ze was niet in de stemming voor praatjes met vreemden. Blz. 44. De vreemde is waarschijnlijk de schoonmaakster. - Het veertje; het veertje zit in het gastenboek en daardoor komt iedereen het wel tegen. Sanne betrekt dat veertje heel erg tot zichzelf en haar kindje in haar buik: ‘… en streek met een veertje dat ze tussen de bladzijden van het gastenboek had gevonden langs haar buik. Een veertje was het, nog niet eens, dat daarbinnen.’…‘Veertje, zo moest ze het voorlopig maar noemen, want elke andere benaming was al zo echt,…’ blz. 45. ‘Ze haalde het veertje achter haar oor vandaan en streek ermee langs haar ruwe lippen.’ Blz. 146. f) Karakterbeschrijvingen: In dit boek komen heel veel personages voor, elk hoofdstuk heeft een eigen hoofdpersoon of eigen hoofdpersonen. Eigenlijk is ook het huis de hoofdpersoon van het boek. Je ziet als het ware alles via het huis. Alleen de schoonmaakster komt steeds terug als personage. Verder beschrijf ik twee personages die mij wel aanspreken, Willemijn en Dana. De schoonmaakster: De schoonmaakster is een wat oudere vrouw. Ze is weduwe en heeft een voorliefde voor Duinroos. Ze wil dat het huisje er perfect uitziet en gaat er ook elke dag wel even langs. Tussen de bewoners door gaat ze nog even kijken of alles er wel goed uitziet. Ze is erg gehecht aan het gastenboek. “Waar is het? Waar hebben ze het nu weer gelegd? Zo bang dat iemand het gastenboek nog eens aanziet voor een van zijn eigen boeken en het mee naar huis neemt.” Blz. 75. “Wat is dit nu, een heel stuk eruit! Wie scheurt er nou zomaar zes, zeven bladzijden uit een boek?” Willemijn: Willemijn is een studente. Ze leeft al 2,5 jaar samen met Walter, maar ze zijn alleen maar goede vrienden. Ze is heel onzeker over hun relatie; toen Walter twee maanden weg was miste ze hem heel erg en ze dacht dat zodra hij terug was hun relatie echt iets zou gaan worden. Maar toen hij terug was verdween haar verlangen naar hem helemaal. In het vakantiehuisje wordt ze nog verliefder op Tom, een vriend van haar en Walter, dan ze al was. Walter vertelt Tom op een avond dat Willemijn niet de zijne is en dan krijgen Willemijn en Tom een relatie. Ze geeft haar relatie met Walter dus op voor Tom. Dana: Dana is met haar man Chiel en zoontje Floris naar Duinroos gekomen. Ze heeft hier gemengde gevoelens over want Chiel was hier plotseling mee komen aanzetten. Dana ergert zich enorm aan Chiels onderdanigheid en uiteindelijk komt dit tot een uitbarsting: ‘”Hou op met die Wiedergutmachung,” riep ze op een ochtend uit.’ Blz. 39. Ze heeft heel veel moeite met het vergeven van haar man maar uiteindelijk lukt het haar voor het grootste deel toch. g) Opbouw: Vertelvorm: Het boek is wat vertelvorm op een aparte manier geschreven; als je leest vanuit het perspectief van de schoonmaakster wordt het verhaal verteld vanuit de ik-vorm. Maar als je leest vanuit het perspectief van de gasten wordt het verhaal verteld vanuit de verborgen ik-vorm en dan afwisselen degene die de 'ik' is ook nog, elke figuur 'komt aan het woord'. Dan is er nog een afwisseling in het perspectief, namelijk als gasten in het gastenboek dingen vertellen, dan staat het ook in de ik-vorm.
Tijdsverloop: Het verhaal opzich verloopt niet chronologisch, eerst komt de schoonmaakster, dan de eerste gasten, de tweede gasten, de schoonmaakster weer even en dan weer gasten. Dit wordt op chronologische volgorde verteld. Maar binnen de verhalen van de gasten zelf zitten flashbacks. Zoals bijvoorbeeld bij het verhaal van Chiel en Dana wordt steeds weer teruggekeken naar de korte tijd die Chiel in Duitsland was. Bij bijna alles moet vooral Chiel terugdenken aan Helga in Berlijn. Spanning/open plekken: Het boek is niet echt spannend te noemen. Wel vraag je je telkens weer af wat nu weer het “verhaal” is van de nieuwste bewoners van Duinroos. h) Stijl: Het taalgebruik in het boek is heel makkelijk te volgen, er worden geen moeilijke woorden of zinsstructuren gebruikt. Er komen veel gesprekken tussen mensen in voor, maar vooral de gedachten en gevoelens van de bewoners van Duinroos worden beschreven. Ook komen er af en toe woorden in een andere taal voor. Dana leest een stukje uit het gastenboek in het Duits, Sanne schrijft in het gastenboek ‘All shall be well’ blz. 102 en de laatste gaste gebruikt in haar ‘dagboek’ een paar keer woorden in het Engels en een keer in het Frans; ‘ça suffit’ blz. 188. 3 Persoonlijke leeservaring: Ik verwachtte niet zo heel veel van dit boek toen ik het ging lezen. Ik had al wat uittreksels over het boek gelezen, behalve dan de samenvattingen, en hierin stond dat het gastenboek of het huis de hoofdpersoon was. Dit vond ik wel vreemd maar het maakte me wel heel nieuwsgierig naar dit boek. Het boek begint met de schoonmaakster. Je merkt meteen hoe gehecht ze aan dit huisje is en hoe bijzonder ze het huisje vindt. Ik vind het een heel goed begin van het boek, het is het begin van het seizoen. Dan komen Dana, Chiel en Floris. Ze zitten in een huwelijkscrisis omdat Chiel is vreemdgegaan. Dit is opzich niet echt een bijzonder verhaal of een verhaal dat mij zou aantrekken om te gaan lezen, maar doordat voornamelijk de gedachten van Dana en Chiel wordt het toch wel een leuk verhaal. Als ze het huisje verlaten is de crisis ook opgelost. ‘Dat het wel goed kwam, ooit. Dat de tijd de rest moest doen, de tijd, de wind en het zout.’ Blz. 39. Het einde van dit verhaal is dus heel duidelijk gesloten. Dat vond ik wel weer jammer want dan kun je niet doorfantaseren hoe het verder zou kunnen gaan. Ik denk dat ik Chiel toch dat boek had laten terughalen… Na Dana, Chiel en Floris komen Sanne en Martine. Sanne is net zwanger en weet niet of ze de baby wel moet houden of niet. Martine denkt nog steeds aan haar abortus van twintig jaar geleden. Ik kan me de gevoelens van Sanne heel goed voorstellen. Ze is nog heel jong. Ik heb echt geen idee wat ik zelf zou doen, ik denk toch een abortus want een kind zorgt er wel voor dat je het grootste deel van de dag niet meer kan doen waar je zin in hebt en dat lijkt me toch ook niks als je twintig bent. Sanne besluit om de baby wel te houden. Als ik haar was geweest en de baby had willen houden had ik toch op zijn minst eerst goed met de vader overlegd. Want de vader is net zo verantwoordelijk voor de baby als de moeder. Hoe Martine zich voelt kan ik me niet zo goed voorstellen. Ik heb echt geen idee of ik me later schuldig zou voelen of dat ik spijt zou krijgen. Tussen Martine en Sanne en een weduwenaar komt de schoonmaakster even controleren of het huisje er wel goed uitziet. Dit blijkt niet zo te zijn. Hieruit blijkt ook hoe zorgzaam de schoonmaakster is. Ze ruimt alle troep op zodat de volgende bewoners het huisje weer goed zullen aantreffen. Ik vind het wel slecht van Sanne en Martine dat ze het huisje niet eens goed opruimen. Dat lijkt me nou niet echt veel moeite en al helemaal als je weet dat er eigenlijk tussen door niemand langskomt moet je het al helemaal goed schoonmaken voor de volgende bewoners. Zou nergens op slaan als die jou troep moeten opruimen. Dan komt een weduwenaar naar het eiland om zelfmoord te plegen. Vanaf het begin had ik al het idee dat dat niet zou gebeuren. Beetje voorspelbaar. Dit verhaal vond ik het minste. Ik kon me niet echt inleven in de weduwenaar en dat vond ik wel jammer. Daar had ik met de andere personages helemaal geen moeite mee. Na hem komen Nils, Simone en hum kinderen. Nils is enorm jaloers op een collega die zijn baan heeft gekregen. In de gedachten van Nils komt die jaloezie heel duidelijk naar voren, het is bijna het enige waar hij aan denkt. Ik kan me wel voorstellen hoe het voelt als iemand anders de baan krijgt die jij had verwacht, erg frustrerend… Simone vindt het erg vervelend dat Nils zo jaloers doet en kan het zich eigenlijk niet goed voorstellen. Ook in Simone kon ik me erg goed inleven, ga je gezellig met zijn allen op vakantie loopt je man de hele dag met een pesthumeur rond, lekker gezellig. Ook dit verhaal loopt weer goed af, Nils kan ermee leven dat zijn jongere collega de baan heeft gekregen. Hier vond ik het boek best voorspelbaar worden, alles liep precies zo af als ik verwachtte. Iedereen krijgt op dat eiland zijn gedachten op orde en iedereen verlaat het eiland “tevreden” voor zover dat voor hen mogelijk is. Dat vond ik best jammer maarja. Toen kwam het volgende verhaal over Walter, Willemijn en Tom. Ik dacht meteen van “jahoor, aan het eind van de vakantie hebben Walter en Willemijn dus een serieuze relatie”. Maar tot mijn grote verbazing bleek dit niet zo te zijn. Als je een stuk van het verhaal gelezen hebt denk je al wel dat je misschien geen gelijk krijgt, maar ik had niet verwacht dat Walter zo weg zou gaan. De eerste “eilandgast” die het eiland ontevreden verlaat. Dat vond ik wel zielig voor hem. Dit verhaal is ook meteen het leukste stuk van het boek voor mij. Ik denk dat dat ook zo is omdat de personages vrij jong zijn vergeleken met de anderen. Ik kan me erg goed voorstellen hoe ze zich voelen. Ik vind het erg goed van Walter dat hij Tom vertelt dat Willemijn niet de zijne is. Moet echt heel moeilijk zijn geweest als je zelf eigenlijk ook gek op haar bent alleen op een andere manier. Ik vind het wel een beetje zielig voor hem. Het laatste verhaal gaat over een vrouw die geopereerd moet worden. Het grootste deel van dit hoofdstuk is zeg maar door de vrouw zelf geschreven in het gastenboek. Ze schrijft al haar gevoelens en angsten op. Zo kun je je heel goed inleven in haar gedachten. Ik kan me heel goed voorstellen dat je bang bent voor zo’n operatie, lijkt me heel moeilijk om mee om te gaan. Ik zou echt iets hebben van: ik kan er na die operatie nog zijn, maar misschien ook niet, misschien zie ik mijn familie nooit meer. Lijkt me een hele moeilijke situatie. Het enige verhaal met een open einde, je zult nooit weten of de vrouw de operatie nou overleefd heeft of niet. Als ik het verhaal af zou maken zou ik het haar wel laten overleven. Dan komt de schoonmaakster weer en ze sluit het huisje af voor dat seizoen. Een heel duidelijk gesloten einde. Ik denk niet dat het boek anders afgesloten had kunnen worden. Ik vind het heel knap van Vonne van der Meer hoe ze alle eilandgasten met elkaar verbindt. Alle gasten zijn met elkaar verbonden door de verschillende voorwerpen en natuurlijk het huisje. Echt knap om zulke verschillende verhalen zo met elkaar te verbinden. Heel opvallend aan dit boek vind ik de vertelvorm. In de hoofdstukken van de schoonmaakster en in het laatste hoofdstuk is de ikpersoon het meest gebruikt en in de rest van het boek de verborgen ikpersoon. Ik weet zelf nooit wat ik nou beter vind aan een boek en dit vond ik echt dé oplossing. Het tijdsverloop in dit boek is best logisch. Elk hoofdstuk komt weer iemand anders het huis inlopen en dan begint een nieuw verhaal met flashbacks zodat je je kan voorstellen hoe die persoon zich voelt. Dit is gewoon logisch ik denk niet dat het anders kan. Het fijnste aan dit boek is toch wel de stijl… Het boek is zo heerlijk simpel geschreven. Geen moeilijke zinnen, geen ingewikkelde woorden, geen gezeur, gewoon normaal dagelijks Nederlands. Heerlijk. De paar keer dat woorden in een andere taal worden gebruikt voegen niet zo heel veel toe naar mijn idee maar het maakt het verhaal er wel realistischer op, ik gebruik ook wel eens woorden in andere talen. Toen ik dit boek had gelezen zat ik er aan te denken om een keer naar Vlieland te gaan en eens te kijken hoe dit er allemaal in het echt uitziet. Blijkt dat een kennis van mij er is geweest en dat het niet klopt… het is natuurlijk fictie maar ik had echt verwacht dat het er zo uit zou zien, ik kon het me al helemaal voorstellen. Grappig. Ik denk dat ik Avondboot, het vervolg op dit boek, ook ga lezen. 4 Bronnen: - Het boek: Eilandgasten - Kritische literatuur lexicon -
www.scholieren.com - www.scholieren.samenvattingen.nl - De literom Laatste zin: Dat steeds andere handen dezelfde dingen aanraken, bewonderen, een plaats geven. Dat niets ooit verloren gaat.