Een sterke man door Renate Dorrestein

I. Beschrijving = De titel van het boek is “Een sterke man” = De auteur van het boek is Renate Dorrestein = De plaats van uitgave is Amsterdam. = Het is verschenen in 1994. = Het boek dat ik heb gelezen, was de vijfde druk. = Geef een motivatie van je boekkeuze: Ik heb dit boek gelezen omdat ik van een vriendin hoorde, dat Renate Dorrestein altijd wel leuke boeken heeft en ook op een leuke manier schrijft. De meeste van haar boeken hebben twee punten, maar een paar hadden er drie en omdat je gemiddeld twee en een halve punt moet lezen per boek, leek het me slimmer om een boek van drie punten te lezen dan er een van twee punten. Na het lezen van de achterkanten van een paar boeken, leek me “Een sterke man” het leukst, dus daarom heb ik dit boek gekozen. = Geef een korte weergave van de inhoud: “Een sterke man” bestaat uit vier delen, ieder deel door de ogen van iemand anders gezien. De ‘baas’ van de kunstenaarswerkplaats, een geïsoleerd landhuis in Ierland, vlak bij het plaatsje Monaghan (Noord-Oost Ierland), Stephen O’Shaugenessy, is plotseling overleden. Men vermoedt dat hij is vermoord. Omstebeurt worden alle kunstenaars en andere personen die, op het moment dat Stephen O’Shaugenessy overleed, op Kerrimagannagh aanwezig waren, verhoord. In het eerste deel vertelt Barbara Vrijman haar verhaal; dat ze werd uitgenodigd door Stephen O’Shaugenessy voor een verblijf van 6 weken op Kerrimagannagh. Ook vertelt ze over de andere gasten, die ze daar ontmoet. Net als zij, allemaal kunstenaars. Na Barbara vertellen ook nog (in het tweede deel) Hellen Ryan (kunstenares), (in het derde deel) Katie Kerrigan (kunstenares) en (in het vierde deel) Belle O’Shaugenessy (de vrouw van Stephen O’Shaugenessy), over het leven op Kerrimagannagh, voor de dood van Stephen. Geleidelijk aan kom je achter steeds meer dingen, het is namelijk pas aan het eind van het derde deel duidelijk dat Stephen dood is. Ook het feit dat ze in een verhoorkamer zitten, kom je pas halverwege het verhaal te weten. Aan het eind van het verhaal is nog steeds niet duidelijk wie Stephen heeft vermoord. Als lezer kom je er wel achter, na alle aanwijzingen en beschrijvingen goed geïnterpreteerd te hebben, maar het staat niet zwart op wit in het boek geschreven wie de dader is. Volgens mij, als ik de aanwijzingen goed heb geïnterpreteerd, is Beryl, Stephens negen jarige zoon, de schuldige. Hij deed het per ongeluk. Doordat hij verliefd is op een van de gasten, Barbara Vrijman, en hij haar wil beschermen, heeft hij een val gemaakt, boven aan de trap, vlak bij Barbara’s kamer. Stephen is daar in het donker door geraakt en is achterover van de trap af gevallen, wat tot zijn dood heeft geleid.
= Geef een korte persoonlijke reactie: Ik vind het een heel mooi en goed boek. Het zit een beetje ingewikkeld in elkaar en pas halverwege het boek kom je te weten waar het boek eigenlijk om gaat; Stephens dood. Ook vind ik de personages in het boek heel erg leuk en ook goed gekozen, om zo het verhaal het best tot zijn recht te doen komen. In het begin vond ik het niet zo leuk, dat alle vier de delen door iemand anders ogen worden bekeken. Ik begon Barbara Vrijman net een beetje te kennen en toen was deel een opeens afgelopen en kwam Helen Ryan aan het woord. Maar halverwege zag ik eigenlijk wel in, dat dat juist goed is voor het boek. Het is makkelijk geschreven en het leest goed weg. Verder vond ik Beryl, de zoon van Stephen en Belle O’Shaugenessy een ongelofelijk leuk en lief personage. Hij is ziek en heeft kanker, waardoor hij snel moe is, maar toch leeft hij alsof hij kerngezond is. Hij trekt zich er niks van aan en doet allemaal gekke dingen. Hij heeft een enorm grote fantasie en haalt zich de meest rare dingen in z’n hoofd. Hij is een van de redenen waarom ik het een goed boek vond. II. 1. Tijd De volgorde is niet-chronologisch. De grote lijn wordt wel in chronologische volgorde verteld, maar daartussen door springt het soms naar achter in de tijd en een enkele keer naar voren. Het verschil tussen fabel en sujet is er wel, maar is niet zo heel erg groot. In het derde deel komen de meeste flashbacks voor. Daarin zie je de gebeurtenissen van Katie Kerrigan, in de tijd dat haar dochtertje overleed. In de andere drie delen, komen geen of nauwelijks flashbacks voor. Eigenlijk, nu ik er zo over nadenk, is het hele verhaal een grote flashback, want ze vertellen (in een verhoorkamer) wat er allemaal is gebeurd. Het verhaal wordt niet-continu verteld. Soms slaan ze een paar uur over, soms een paar dagen en soms opeens een hele week. De flashbacks die er in de grote flashback in voor komen, zijn niet echt belangrijk voor het verhaal. Je komt een beetje te weten wat de verschillende ik-figuren (en dan vooral Katie Kerrigan) vroeger (jaren geleden) hebben gedaan, maar die gebeurtenissen hebben niks te maken met de moord op Stephen O’Shaugenessy. Er zitten twee of drie vooruitwijzingen in. Die zijn wel belangrijk, want daarin staan dingen waaruit je kan afleiden dat Stephen overleden is. Door deze vooruitwijzingen krijgt het boek een soort spanning. Je weet als lezer, dat iets komen gaat, maar je weet niet precies wat en al helemaal niet hoe en wanneer dat komen gaat. De historische tijd waarin het verhaal zich afspeelt is deze tijd, dit wordt duidelijk omdat ze bijvoorbeeld over telefoons, auto’s en vibrators praten. De vertelde tijd is met de flashbacks erbij moeilijk te zeggen. De flashbacks die over het overleden dochtertje van Katie Kerrigan gaan, spelen zich een aantal jaar geleden af, maar je komt niet te weten hoeveel jaar geleden. Daarom kan ik niet zeggen wat de vertelde tijd is. De tijd dat ze op Kerrimagannagh zitten is ongeveer anderhalve maand. De verteltijd is 285 bladzijdes. 2. Personages De belangrijkste personages zijn Barbara Vrijman, Helen Ryan, Katie Kerrigan, Belle O’Shaugenessy, Beryl O’Shaugenessy en Stephen O’Shau-genessy. Barbara Vrijman is een 39 jarige Nederlandse beeldhouwster. Ze is vrij ingetogen en heel erg aardig. Over haar uiterlijk kom je eigenlijks niks te weten. Ze heeft een hele goede band met Beryl; het zieke zoontje van Stephen en Belle O’Shaugenessy. Ze is zelf ook ziek; ze heeft suikerziekte en hierdoor begrijpen zij en Beryl elkaar heel goed. Ze trekken veel met elkaar op. Met de andere hoofdpersonen heeft ze eigenlijk geen band. Ze kent ze pas een paar weken; ze is bij hen in hetzelfde huis gezet en ze schiet verder niet met hen op. Barbara speelt de rol van aardige stadsvrouw. Ze houdt van drukte en rommeligheid. Barbara is een type. Je komt maar een paar eigenschappen van haar te weten en ze is daardoor vrij voorspelbaar in haar handelen. Met haar kan ik me wel een beetje identificeren. Ten eerste ben ik ook een Nederlandse vrouw, ik kan goed met kinderen omgaan en ik ben ook een beetje ingetogen. Helen Ryan is een vrouw van in de 57. Vroeger was ze heel mooi en dat zie je nu ook nog terug. Ze is een schilderes en werkt altijd samen met haar tweelingzus Jane. Ze zijn ook samen naar Kerrimagannagh gekomen, maar halverwege krijgen ze ruzie en vertrekt Jane. Helen mist haar zus ontzettend, ze kan niet meer werken en denkt de hele tijd aan haar. Ze heeft eigenlijk geen relaties met de andere belangrijkste personages. Eerst ging ze alleen maar om met haar zus en verder niemand anders en nu ze is gescheiden van haar zus, kent ze verder eigenlijk niemand in het huis. Het is moeilijk te zeggen wat voor rol zij speelt. Ik denk de ingetogen schilderes. Helen is een type. Ze is erg voorspelbaar. Met haar kan ik me niet echt identificeren. Ze is een heel vaag personage. Katie Kerrigan is een pottenbakster van in de 30. Ze is alcoholist. Met het drinken probeert ze haar verleden te vergeten. Vroeger had ze een dochtertje; Brenda, maar bij een aanslag van de Ulster Freedom Fighters op haar school is ze doodgeschoten. Na deze schietpartij is Katie diep in de put geraakt. Ze geeft nergens meer om. Ze hoort niet echt in de groep. Ze is het stille muisje; zegt nooit wat en zit altijd in een hoekje. Ze speelt de rol van een alcoholistische kunstenares. Ook Katie is een type. Ze is heel voorspelbaar. Met haar kan ik me niet echt identificeren. Geen enkele karaktereigenschap van haar komt overeen met die van mij en ook met wat zei allemaal heeft meegemaakt, kan ik me niet identificeren. Belle O’Shaugenessy is de vrouw van de oprichter van Kerrimagannagh; Stephen O’Shaugenessy. Ze is een aardige, altijd behulpzame vrouw. Ze doet er vooral alles aan om haar zieke zoontje te beschermen. Aan de ene kant is ze daardoor een hele goede moeder voor hem, maar aan de andere kant verbiedt ze veel dingen voor hem, die hij heel leuk vindt. Met Stephen heeft ze weinig. Ze is dan wel zijn vrouw, maar ze weet dat hij haar al jaren bedriegt met een andere vrouw; Julia (Julia werkt ook op Kerrimagannagh), maar daar doet ze verder niks mee. Ze is een soort slaafje op Kerrimagannagh. Ze kookt, maakt schoon, doet gedeeltelijk de administratie en daarnaast moet zo ook nog voor haar zoontje zorgen. Die rol speelt ze ook; de dienstmeid van Kerrimagannagh. De gasten zien haar ook zo. Wanneer het eten ook maar vijf minuten later op tafel staat dan normaal, worden ze al boos en verwijten haar dat ze een slechte gastvrouw is. Ook Belle is een type. Ze is voorspelbaar is haar handelen en doen en denken. Met haar kan ik me ook niet echt identificeren. Beryl O’Shaugenessy is het negenjarige zoontje van Belle en Stephen O’Shaugenessy. Hij heeft kanker en is daardoor snel moe. Hij heeft een enorme fantasie en verkleedt zich vaak als de meest rare dingen. Hij is verliefd op Barbara Vrijman. Elk uur van de dag zit hij bij haar op haar kamer. Met de andere gasten van Kerrimagannagh heeft hij verder geen relatie. Met zijn moeder wel. Hij vindt haar soms te veel moederen. Ze verbiedt hem veel en dat vindt hij helemaal niet leuk. Met zijn vader heeft hij nauwelijks een band. Hij ziet hem bijna nooit en Stephen kijkt nauwelijks naar hem om. Beryl speelt de rol van een ziek, lief jongetje, dat de sfeer op Kerrimagannagh een beetje levend houdt. Beryl is ook een type. Met hem kan ik me ook niet echt identificeren. Stephen O’Shaugenessy is de oprichter van Kerrimagannagh. Hij noemt zich de conciërge van het landhuis. Hij is degene die de kunstenaars kiest, die naar Kerrimagannagh mogen komen. Daarbij heeft hij een sluwe techniek. Hij kiest alleen maar goede kunstenaars, maar af en toe nodigt hij ook een kunstenaar uit die niet echt goed is om op die manier de groep dichter bij elkaar te brengen. De andere kunstenaars zouden zich dan samen afzetten tegen de ‘slechte’ kunstenaar en zo beter werk produceren doordat ze een groepsgevoel krijgen. Hij nodigde Barbara Vrijman uit om als ‘slechte’ kunstenaar te fungeren, alleen mislukte zijn plannetje. Stephen heeft niet echt relaties met de andere belangrijke personages. Belle ziet hij nauwelijks staan en ziet haar, net zoals de gasten haar zien, als de dienstmeid. Met Beryl heeft hij nauwelijks contact. Sinds ze er achter zijn gekomen dat hij kanker heeft, accepteert hij hem niet meer en wil het liefst niets met hem te maken hebben. Hij speelt de rol van man waar iedereen naar op moet kijken, tot het Goddelijke toe bijna. Alle kunstenaars/gasten bewonderen hem dan ook. Ook Stephen is een type. Je komt maar een paar karaktereigenschappen van hem te weten en hij is voorspelbaar in zijn handelen. Met Stephen kan ik me helemaal niet identificeren; in heen enkel opzicht. 3. Opbouw Het verhaal begint ermee dat Barbara zich voorstelt aan de recherche. Ze vertelt wat er is gebeurd op Kerrimagannagh. Na een tijdje komt Helen aan het woord en vertelt het verhaal verder (zoals zij het meemaakte), daarna is Katie aan de beurt en vertelt nog een stukje verder en als laatst vertelt Belle over de gebeurtenissen op Kerrimagannagh. Het heeft dus eigenlijk een cyclische opbouw. Ze beginnen waar ze in het boek mee eindigen. Er zijn vier verhaallijnen in het boek. Van iedere ik-figuur één. Ook al sluiten de verhalen qua tijdsvolgorde op elkaar aan, waardoor daardoor het één verhaallijn lijkt, alle vier de vrouwen zien het leven op Kerrimagannagh toch anders. Daarom zijn het eigenlijk vier verhaallijnen in één. Het boek heeft een open eind. Je wil weten hoe Stephen nou precies is doodgegaan. Je komt er als lezer wel achter, door kleine aanwijzingen goed te interpreteren, maar dan weet je niet de precieze doodsoorzaak en die wil je toch wel graag weten. De functie van deze structuur past heel goed bij het verhaal. Na de dood van Stephen worden alle mensen verhoord en van vier van die verhoren lees je een stukje. Je komt er eigenlijk pas halverwege het verhaal achter dat ze verhoord worden, dus dat is ook wel leuk. 4. Vertelsituatie Het verhaal is geschreven vanuit de ik-figuur. Elke deel is vanuit iemand anders gezien. Het zou daarom ook een alwetende verteller kunnen zijn, want die kan zoiets doen, maar ik denk toch dat de vertelsituatie de ik-figuur is. Vooral omdat het helemaal gescheiden is. Per deel iemand anders. Het wisselt niet steeds in het verhaal. Deze vertelsituatie is niet betrouwbaar, want je komt niet te weten hoe andere mensen er over denken. Door vier mensen aan het woord te laten, wordt al wat betrouwbaarder, maar van die vier mensen kom je niet het hele verhaal te weten. Steeds maar ene kwart ongeveer. Maar deze vertelsituatie past wel heel goed bij het boek. Zo komt het feit dat ze verhoord worden heel goed over, maar je hebt niet het hele tijd het gevoel dat je het voor een verhoor vertellen. Het is gewoon een verhaal dat ze vertellen; gebeurtenissen die ze meemaken
5. Thematiek Ik denk dat de thematiek van het boek eenzaamheid is. Ieder belangrijk personage is op het moment eenzaam of was ooit eenzaam. Zo is Barbara door haar man in de steek gelaten, Helen door haar zus, Katie is de enige van wie ze hield, haar dochtertje Branda verloren en Belle is zo’n beetje alles en iedereen verloren. Ze is haar man verloren en binnenkort verliest ze haar zoon voorgoed wanneer de kanker sterker wordt dat hij zelf. Ook de gasten van Kerrimagannagh begrijpen haar niet en temidden van hun voelt ze ook heel eenzaam. Ook op Kerrimagannagh is iedereen eenzaam. Ze lijken wel een groep, maar eigenlijk weet niemand wat van elkaar. Iedereen is een vreemde voor elkaar. Misschien alleen Barbara en Beryl niet. Maar Beryl voelt zich bij zijn moeder wel alleen. Zij begrijpt hem niet. Ze verbiedt hem bijna alles wat hij leuk vindt. Voor in het boek staat een motto, dit motto slaat niet duidelijk terug op eenzaamheid, maar wel een beetje: ‘We do
doodley do, doodley do, doodley do, what we must, muddily must, muddily must, muddily must, muddily do, muddily do, muddily do, muddily do, until we bust, bodily bust, bodily bust, bodily bust.” Kurt Vonnegut jr. Wampeters Forma & Granfalloons
Iedereen doet wat ie moet doen, en zijn in dat doen eenzaam. De kunstenaars maken hun kunst, Belle onderhoudt Kerrimagannagh en Stephen doet ook wat ie moet doen; hij probeert een groep te vormen van de kunstenaars door ‘slechte’ kunstenaars uit te nodigen, die dan het pispaaltje van de groep worden. Dit wordt ook zijn einde, want hij nodigt Barbara Vrijman uit om als pispaaltje te fungeren, maar dit mislukt. Beryl wordt verliefd op Barbara en wanneer Stephen Barbara weer naar huis wil sturen omdat zijn plannetje met haar is mislukt, wordt Beryl heel boos. Hij zet een val boven aan de trap, vlak bij Barbara’s kamer. Wanneer Stephen naar Barbara toe gaat, wordt hij geraakt door de val en valt achterover de trap af. En daar wordt hij dood gevonden. Dus dat geen wat ie moet doen, wordt uiteindelijk zijn ondergang. 6. Ruimte Het verhaal speelt zich eigenlijk in een verhoorkamer af, maar daarvan kom je niks te weten. De gebeurtenissen die worden verteld in de verhoorkamer spelen zich voornamelijk op Kerrimagannagh af. Dit geïsoleerd gelegen landhuis heeft ook alles te maken met de thematiek. Het huis straalt gewoon eenzaamheid uit. Enorm groot, heel veel kamers, ateliers; heel onpersoonlijk allemaal. Ook dat het zo geïsoleerd ligt, staat voor eenzaamheid. 7. Taalgebruik Er is eigenlijk helemaal niks opmerkelijks aan het taalgebruik. Ik vond het niet moeilijk ofzo en het las vlot weg. Een enkele keer zit er wel een rare uitspraak tussen, waarvan ik niet weet wat hij betekent, maar dat is dan ook wel het enige. De uitspraken worden dan door die kunstenaars gezegd, dus dat is dan niet echt opmerkelijk taalgebruik, maar gewoon typerend taalgebruik van zo’n personage. Maar verder valt er niks opmerkelijks op te merken. 8. Literaire kritiek Ik heb een recensie van LiteRom gehaald. Deze heeft als titel: “Iedereen moet sterk zijn” en is geschreven door Jessica Durlacher. De publicatiedatum is 29-10-1994. Jessica Durlacher is over het geheel gezien best positief over “Een sterke man”, al heeft ze wel een paar op- en aanmerkingen. Zo vindt ze de personages die aan het woord komen erg oninteressant. Ook is het Renate Dorrestein, in haar ogen, niet gelukt om Stephen O’Shaugenessy goed neer te zetten: “Zo magisch als hij geacht wordt te zijn, weet Dorrestein hem toch niet echt te maken en dat is jammer.”. Maar verder is ze zeek positief over het boek: “Pas op de laatste pagina vallen alle stukjes op hun plaats. En pas dan leg je het boek koortsig uitgelezen weg, en begin je je af te vragen hoe de schrijfster je toch in deze maalstroom heeft weten mee te sleuren.” Ook merkt ze op dat Dorrestein haar eigen leven op een goede, maar ook niet te rechtstreekse manier in het boek geweven heeft, wat van “Een sterke man”, alles samenvattend, een meeslepende roman met inhoud maakt. Over het algemeen ben ik het eens met Durlacher. Alleen het puntje van kritiek dat zei levert op de gekozen personages die aan het woord komen, ben ik het niet eens. Ik vind ze niet saai en oninteressant; ik vind ze goed bij het verhaal passen en ieder hun eigen deel leveren. Maar verder ben ik het geheel met haar eens.
III. Evaluatie Het boek vond ik totaal niet onduidelijk of verwarrend. Ook al kwam ik er pas na een tijdje achter dat ze verhoord werden, heeft die onwetendheid mij tijdens de eerste 100 bladzijdes niet gehinderd in het begrijpen van het verhaal. Ik vond het een erg leuk boek.