Dubbelspel door Frank Martinus Arion

Dubbelspel
Zakelijke gegevens

Titel: Dubbelspel

Jaar van uitgave en uitgever : 1995, Wolters-Noordhoff

Auteur: Frank Martinus Arion

Boekbladijzen: 302

Mijn eerste indruk

De eerste paar bladzijdes waren voor mij het meest ingewikkeld. Dit komt doordat ik aan een totaal andere schrijfstijl moest wennen. De woordkeuze en zinsbouw waren anders. In ‘Dubbelspel’ komen veel Curaçaose woorden voor. Dat was soms ook lastig te begrijpen. De eerste bladzijdes zijn vooral kennismaking met de omgeving en de hoofdpersonen. Pas later in het boek komt het echte verhaal.

Het karaktereigenschap van een van de grote hoofdpersonen, Manchi Sanantonio, is al snel duidelijk. Hij is egoïstisch, materialistisch en vind zichzelf het belangrijkste en geeft niks om zijn vrouw en kinderen. Hij valt het meeste op. Omdat hij over een soort macht beschikte .

Ik had al snel door dat het spel dat de vier Curaçaose mannen speelden elke zondagmiddag, een en al om bedrog ging. De mannen gaan met elkaars vrouwen vreemd en er heerste een geheimzinnige sfeer.

Samenvatting van het boek

In Wakota, een dorpje in Curaçao, spelen vier mannen elke zondagmiddag domino. Dit zijn de vier vrienden Boeboe Fiel, Manchi Sanantonio, Chamon Nicholas en Janchi Pau.

Op een zondag in november komen de vrienden wederom bij elkaar voor het dominospel. Om de score bij te houden worden de punten geteld in damesschoenen. Degene die het eerste tien punten heeft en meer dan vijf punten voorligt op de tegenpartij, geeft de verliezers een paar schoenen. Eigenlijk komt dit gebruik uit de slaventijd, maar voor de grap wordt dit gebruik vandaag letterlijk uitgevoerd. Zoals altijd, wil Manchi laten zien dat hij dit kan regelen. Daarom neemt hij twintig paar schoenen van zijn vrouw Solema en verft ze zwart. Ze kunnen voor het spel gebruikt worden. Al vier jaar lang herinnert hij zijn vrouw aan haar overspel met een jonge man. Manchi betrapte hen en wilde dat de man vijf gulden aan hem betaalde; het gebruikelijke loon van een inlandse hoer. Daarna moet Solema hem elke dag vijf gulden betalen. Manchi is eigenlijk wel trots op zijn vrouw maar op deze manier probeert hij haar toch klein te houden. Solema is sinds enkele weken verliefd op de visser Janchi en na een vrijpartij vraagt hij of ze bij hem wil intrekken. Solema krijgt mede hierdoor haar zelfrespect weer terug.

De twee duo’s Manchi/Boeboe en Janchi/Chamon zijn goed tegen elkaar opgewassen. Maar de laatste keren dat ze het spel spelen, winnen Chamon en Janchi ronde na ronde. Eén ronde wordt zelfs gewonnen met vier dubbelspelen! Dit is een wereldrecord. Tijdens het spel wordt vooral gepraat over vrouwen en politiek. Boeboe merkt ondertussen niet dat Nora de aandacht van Chamon probeert te trekken. Chamon wilt eigenlijk zijn relatie met Nora stoppen, omdat hij bang is dat Boeboe, de man van Nora, erachter zal komen. Chamon en Janchi gaan steeds beter en sneller spelen. Boeboe en Manchi moeten accepteren dat ze steeds meer schoenen krijgen, dus dat ze telkens verliezen. Boeboe verdenkt de tegenpartij van verraad, omdat ze ook geen rum meer willen drinken. Intussen besluit Nora dat ze de vijf gulden aan Solema zal vragen. Solema neemt op haar beurt het besluit om bij Janchi in te trekken. Als Nora naar het huis van Solema vertrekt, beseft Boeboe opeens dat hij zijn vrouw niet kan missen. Solema geeft Nora de vijf gulden, die ze eerder die dag verzuimd had aan haar man te geven.

Nora krijgt eindelijk de kans om, op het toilet in het washok, Chamon te spreken. Ze heeft geld nodig, omdat haar man het weer eens aan drank heeft verspilt. Chamon wilt haar geen geld lenen. Boeboe luistert het gesprek af en windt zich op over de manier waarop Chamon zijn vrouw laat vallen. Boeboe gaat in zijn opwinding Chamon met een pistool te lijf. Uit zelfverdediging steekt Chamon hem vervolgens met een mes in de borst. Boeboe is hierdoor op slag dood. Manchi vindt intussen thuis de afscheidsbrief van Solema. De dubbele nederlaag, bij het dominospel en het bedrog van zijn vrouw, is de aanleiding tot zijn zelfmoord. Hij schiet zich, zittende aan zijn piano, met een kogel door het hoofd.

In het laatste hoofdstuk duikt plotseling een verslaggever op. Deze verslaggever meldt dat hij, in opdracht van de rechtbank, de aanloop naar de gewelddadige moord op Boeboe moet onderzoeken. Daarnaast vertelt de hij dat Janchi en Solema samen een aantal coöperatieve bedrijven hebben opgezet.

Verhaaltechniek

Opvallend, en soms vermoeiend, waren de enorm lange zinnen. De schrijver gebruikt lange zinnen met veel zintuigen. Hij geeft veel details weer. Dat heeft een voordeel en een nadeel. Het voordeel is dat je je precies kan voorstellen hoe het verhaal zich afspeelt. Hij beschrijft de kleding, de vorm en kleur daarvan. Hij beschrijft op welke manieren er werd gedragen, hoe de omgeving eruit zag en wat er opvallend was. ‘Janchi’s verwaarlozing van zijn woning maakte echter dat ze bijna overwoekerd raakte door de zich snel vermenigvuldigende, langstelige palu di lechi, de wilde salie, de flaire en andere planten die – regen of geen regen – welig tierden in de opvallende vruchtbare grond achter de kerk van Wakota; zijn huis was op den duur nauwelijks van een afstand te zien.’ (blz. 36) Dit is een van de weinige voorbeelden. Je ziet aan deze zin dat het in details beschreven wordt en je er een duidelijke voorstelling bij kan maken. Het nadeel hiervan is dat het lastig en lang lezen is. Soms raakte ik ook in de war en moest ik het stukje weer terug lezen.

Het verhaal speelt zich voornamelijk af in het huis van Boeboe Fiel, waar het dominospel wordt gespeeld. Waar precies de vier mannen het spel spelen, is in een ‘ondergrondse’ kamer. Daar kunnen zij rustig hun gang gaan. Maar het huis van Manchi Sanantonio komt vaak in het boek voor. Dit komt omdat op deze manier het egoïsme van Manchi duidelijk wordt. Het huis heeft hij zelf gebouwd, en is zo duur, dat dat eigenlijk het enigste is waar hij van houdt. Ook het materialisme van Manchi wordt hiermee duidelijk. Het huis bevat dure dingen en is op een landschap gebouwd. Het is omringd door allerlei mooie bloemen en planten.

Ook het bordeel waar de Curaçaose mannen regelmatig heen gaan, komt vaak voor.

Het chronologische verhaal wordt afgewisseld door veel flashbacks. Er zijn veel vooruitzichten, waardoor het verhaal een spannend effect krijgt, maar soms ook niet meer in tijdsvolgorde staan. Het wordt soms door elkaar gegooid. Het verhaal begint bij de zondagochtend en eindigt bij de zondagavond. Door de politieke achtergronden en de verwijzing naar de volksoproer van 30 mei 1969, kun je concluderen dat het verhaal zich in de zeventiger jaren afspeelt.

Het verhaal is verteld in een ik-perspectief. Maar soms ik ook de alwetende verteller aan de beurt. Elk hoofdpersoon verteld zijn gedachten en daden. Maar in een situatie waar ze allen aanwezig zijn, verteld het de ‘alwetende’ persoon hoe het er aan toe gaat.

Belangrijke personages en beschrijving

Manchi Sanantonio

Manchi Sanantonio is een vijftigjarige zelfingenomen deurwaarder. Hij is zeer op zichzelf. Ik heb sterk het gevoel bij hem gekregen dat hij denkt superieur te zijn. Manchi weet alles altijd beter en heeft een bazig karakter. Hij is getrouwd met Solema en onderdrukt haar door haar elke dag vijf gulden te laten betalen.

Solema Sanantonio

Solema is onderwijzeres en heeft vele studies in Europa gevolgd. Ze is een mooie vrouw en heel veel mannen respecteren haar, omdat ze in de kerk de orgel bespeelt. Ze heeft samen met Manchi drie kinderen. Ze heeft een verhouding met Janchi en begint later met hem een nieuw leven en een meubelfabriek.

Boeboe Fiel

Boeboe Fiel is een sterke taxichauffeur. Hij is getrouwd met Nora en heeft in totaal zestien kinderen gehad. Zeven van hen wonen nog thuis, drie zijn al uit huis en de overige zes kinderen zijn al overleden. Hij is lui, zorgeloos en mist elk verantwoordelijkheidsgevoel. Doordat hij veel geld verkwist, moet Nora zich regelmatig aan mannen verkopen om aan geld te kunnen komen. Boeboe heeft veel respect voor de succesvolle Manchi, die een mooi huis en een intelligente vrouw heeft.

Nora Fiel

Nora Fiel is een moedige en zelfstandige vrouw. Ondanks alle vernederingen en misverstanden van haar man, blijft ze bij hem. Sinds vier jaar heeft ze zelf een buitenechtelijke verhouding met Chamon. Om geld te verdienen (geld dat Boeboe opmaakt aan drank en hoeren) moet ze zelf ook prostitueren. Nora bevindt zich in een afhankelijke positie: ze wil haar man niet verlaten, maar ook Chamon wil ze niet opgeven. Financieel gezien is ze afhankelijk van de prostitutie.

Janchi Pau

De rustigste en liefste van alle vier de mannen. Als ex-zeeman staat Janchi Pau bekend als een vrouwenjager. Sinds kort heeft hij een relatie met Manchi’s vrouw Solema. Samen maken ze plannen voor de toekomst. Hij had, na het overleden van zijn moeder, niet veel doelen meer voor ogen. Totdat hij een verhouding met Solema kreeg. Zijn Venezolaanse vader heeft hij nooit leren kennen. Dat doet hem tot de dag van vandaag veel pijn.

Chamon Nicolas

Chamon Nicolas is geboren op het bovenwindse eiland, Saba. Hij woont sinds twintig jaar op Curaçao en is de vaste dominopartner van Janchi.

Thematiek

Het begrip ‘dubbelspel’ staat voor het winnen van het dominospel door een steen aan te leggen die aan beide uiteinden van de reeks stenen aansluit.

Daarnaast strijden de mannen in het verhaal onderling om de persoonlijke overwinning met betrekking tot politiek en vrouwen. Hierbij behaalt de speler Janchi een dubbele overwinning.

De vrouwen Nora en Solema spelen dubbel spel, omdat ze beiden een buitenechtelijke verhouding hebben.

De centrale gedachte achter het boek is dat niet iedereen valt te vertrouwen. Ook al zijn het je vrienden die je jarenlang kent (in dit boek, waarmee je jaren domino speelt), alsnog kunnen zij je de gekste dingen aandoen. Ze gaan vreemd met je eigen vrouw. Nadat het speel gespeeld is, heeft iedereen zijn eigen gedachten over elkaar, die pas op het eind duidelijk worden. Er is dan ook het Curaçaose spreekwoord : ‘Het zijn diegene die het dichtst bij je zijn, die je het ergste aandoen.’

Motieven in Dubbelspel (het verhaal draait om)

- Vrouwen; De vrouwen in het verhaal worden beschreven als sterk en moedig. Ze hebben veel geduld met hun mannen en kiezen uiteindelijk voor hun eigen geluk.

- Politiek; Tijdens het dominospel komen veel politieke onderwerpen aan bod. Ze praten over de blanken en slavenhandel.

- Macht; De mannen hebben duidelijk de macht over de vrouwen, omdat deze alles voor hun mannen doen. Behalve Janchi, hij is juist heel lief tegenover Solema, waarmee hij later in het verhaal een verhouding kreeg.

- Overspel; De vrouwen stappen over naar andere mannen, omdat ze geen rust vinden met hun eigen man. Uiteindelijk vindt Solema de geschikte man.

- Verborgen vijandschap; Het feit dat de mannen elke zondagmiddag samen domino spelen, wilt niet zeggen dat we het hebben over echte vriendschap. In tegendeel, de duo’s hebben haatgevoelens tegenover elkaar. Iedereen wilt de macht overnemen, dit is de reden waarom ze nooit overeenkomen.

De twee opvallendste onderdelen uit de verhaaltechniek

De titel heeft drie perspectieven. Je kan het namelijk oppervlakkig zien ; dat houdt in dat je alleen kijkt naar de definitie van dubbelspel. De wat diepere opvattingen is de kijk op het leven van de hoofdrolspelers. Hierin wordt een onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. Janchi heeft een dubbele overwinning, omdat hij ten eerste als enigste man overblijft. Bovendien is hij de enigste winnaar van het spel, die het heeft overleeft en die Solema gekregen heeft.

Als we kijken naar de vrouwen. Zij zijn vaak onderdrukt, en hebben dingen gedaan die ze eigenlijk niet wilde. Zoals de prostitutie ingaan, om geld te verdienen. Zij deden dus eigenlijk ook aan dubbelspel, vanwege twee relaties. De ene relatie was echtelijk, en de ander was om geld te verdienen of serieus. Met serieus bedoel ik de relatie tussen Janchi en Solema.

De centrale gedachte is iets wat men met de tijd meemaakt. Met genoeg ervaring kun je uiteindelijk tot deze conclusie komen. De waarheid komt altijd boven water, wat ook het geval was in het boek Dubbelspel.

Mijn mening

Geheimzinnig. Tijdens het spelen worden de gedachten over elkaar niet openbaar gemaakt. Maar als de ik-perspectief aan het vertellen is, komen alle geheimen en gedachten naar boven. Dit zie ik vooral terug bij Manchi. Hij leek mij in het begin nogal ontwetend van wat zijn vrouw deed. Ze deed zich voor als een gerespecteerde vrouw, maar eigenlijk deed zij ook aan overspel. Net als alle andere vrouwen in Wakota. Maar nadat hij aan de beurt was zijn kijk op Solema te verhullen, wist hij van alles dat ze deed. Ook de stiekeme verhoudingen. ‘Manchi had haar met zijn sadistische behandeling sinds hij haar met Feliciano had betrapt, toch niet volledig gebroken en de ontmoeting met Janchi gaf haar een duw in een nieuwe richting.’ (blz. 50)

Onvoorspelbaar. Ik kon moeilijk vooruit kijken op wat er ging gebeuren. Alles kwam zo plotseling. Ik kon niet van te voren inschatten wat er zou gaan gebeuren. Bijvoorbeeld toen ik erachter kwam dat de vrouwen vreemd gingen. Dat had ik echt niet verwacht. Toen kwam ik ook op de centrale gedachte dat je niemand kunt vertrouwen. Ook dat Boeboe Fiel op het eind, toch voor zijn vrouw opkwam, was onvoorspelbaar. Hieruit blijkt dus toch wel dat hij wel wat voor zijn vrouw overhad ; zijn dood. ‘Ze vielen beiden op de grond en Chamon werd nu door de vallende jack aan zijn knie verwond. Maar Boeboe Fiel was onmiddellijk dood.’ (blz. 284)

Origineel. Ik vond dit boek eigenlijk heel apart. Vanwege de Curaçaose taal erin gemengd, maar ook het onderwerp. Ik heb nooit een boek gelezen over een dominospel dat levensgevaarlijk is. Niet alleen een spel om te spelen, maar dat ook speelt met je gedachten en bezit. Het onderwerp sprak mij eigenlijk wel aan. Het leek me een spannend en geheimzinnig, maar tegelijkertijd ook levensgevaarlijk. Ik zal een citaat geven waarin ook de gemengde talen worden gebruikt: ‘Janchi’s verwaarlozing van zijn woning maakte echter dat ze bijna overwoekerd raakte door de zich snel vermenigvuldigende, langstelige palu di lechi, de wilde salie, de flaire en andere planten die – regen of geen regen – welig tierden in de opvallende vruchtbare grond achter de kerk van Wakota; zijn huis was op den duur nauwelijks van een afstand te zien.’ (blz. 36)