Dooi door Rascha Peper

Boekbeschrijving:

Auteur : Rascha Peper
Titel : Dooi
Druk : 1e druk, 1999
Uitgeverij : L.J. Veen Amsterdam/Antwerpen
Eerste druk : 1999
Pagina’s : 158 bladzijden
Indeling : Het boek is ingedeeld in tien titelloze hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt
aangegeven met een Romeinscijfer.
Motto : Dit boek heeft geen motto.

Samenvatting:

Aan het begin van het boek ligt Ruben Saarloos, een 58-jarige vertaler, met zijn boot inmiddels al vier weken ingevroren in het IJsselmeer aan de kust van een klein onbewoond eiland. Tijdens een tochtje met zijn vrouw op tweede kerstdag werden ze overvallen door de vorst. Na twee weken verliet zijn vrouw de boot, omdat ze niet langer verlof kon krijgen. Ruben blijft alleen achter met zijn gedachten over de dood zijn en zijn vader. De eenzaamheid valt hem zwaar. Het enige contact dat hij heeft met de buitenwereld heeft, heeft hij via zijn mobiele telefoon. Zijn dagen bestaan uit het vertalen van een engels boek over vissen, het maken van wandelingen en het tellen van konijnen.
Tijdens zijn verblijf op het IJsselmeer werd hij geconfronteerd met een aantal bizarre gebeurtenissen. Zo meent hij een keer een Chinese jonk aan de horizon te zien opdoemen, hij krijgt een keer een mysterieus telefoontje voor ene Omsof die op zijn mobiele nummer bereikbaar zou zijn. En hij ziet een schaatster, geheel gekleed in het zwart, op het ijs, terwijl het al begonnen was met dooien.

Op een zeker moment schaatst ze hem tegemoet en raken ze aan de praat. In haar schaatsen leest hij dat ze Bente Nerwanen heet en hij schat haar tussen de twintig en dertig jaar. Hij ontmoet haar in totaal drie keer en iedere keer neemt ze iets voor hem mee. Hij vertelt haar over zijn vader, de grote afwezigheid in zijn jeugd,die op zoek ging naar de coelacanth. Zij vertelde hem dat ze een onderzoek verrichte naar pupilverwijding aan de VU. Tijdens de derde ontmoeting bedrijven ze de liefde. Ook deze derde keer zegt ze hem weer dat ze de volgende dag weer langs zal komen. Een volgende ontmoeting volgt echter niet de dooi is volledig ingetreden. De volgende dag wordt Ruben tegen zijn zin in bevrijdt door een ijsbreker.
Terug in de bewoonde wereld beseft hij dat hij zijn leven niet meer kan lijden zoals hij dit voorheen gedaan had. Ook kan hij Bente Nerwanen niet uit zijn hoofd zetten en start een zelfde zoektocht als zijn vader, alleen niet naar de coelacanth maar naar Bente. Als hij naar de VU belt en naar haar vraagt, wordt hem verteld dat zij het jaar er voor overleden is. Heeft hij zich dan alles verbeeld, was zij net zoals de Chinese jonk verbeelding geweest of had ze hem bedrogen en hete ze helemaal niet Bente Nerwanen? Ze had zich tenslotte niet voorgesteld. Hij zei tegen haar dat hij haar naam al wist en noemde de naam die hij in haar schaats gelezen had.
Aan het einde van het boek wordt Ruben bezocht door de dood. De dood laat hem de keuze: “Maar kom je nu of niet?” Ruben gaat echter niet mee, want op de laatste bladzijde is hij met zijn vrouw op een veiling van scheepsattributen.
Het verhaal draaide echter niet alleeen om deze mysterieuze schaatster en Ruben’s hartsochtelijke liefde voor haar, maar ook om Ruben’s onverwerkte jeugdleed. Ruben’s vader had zijn gezin verlaten om de coelancanth te zoeken. Tijdens Ruben’s verblijf op de boot ziet hij voor het eerst de grootheid van zijn vaders obsessie voor de coelancanth in en kan hij hier zich enigszins bij neerleggen.

Thema:

In dit boek worden diverse thema’s behandelt, zoals onmogelijke liefde, eenzaamheid en de dood. Maar ook jeugdleed wordt in dit boek behandelt.
Onmogelijke liefde: Ruben Saarloos is getrouwd met Ina. Hij is 58 jaar en verwacht nietdat hij nog een keer echte hartsocht en verliefdheid zou voelen. Als hij echter Bente Nerwanen ontmoet, wekt zij gevoelens bij hem op waarvan hij dacht ze niet meer te hebben. Ze wekt een gevoel van gemis en verlangen bij hem op. Hij wordt hopeloos verliefd op haar, terwijl hij al getrouwd was. “hij hield toch van Ina? Wat gebeurde er dan nu met hem? Wat sloeg hem zo uit het lood? Was hij verliefd? Het woord alleen alwekte een hevige irritatie. Misschien was het maar beter als dat meisje morgen niet meer kwam” (blz.95).Tijdens de derde ontmoeting bedrijven ze de liefde. Na die dag verdwijnt ze uit zijn leven. Terug in de bewoonde wereld denkt hij nog vaak aan haar en gaat hij naar haar opzoek. Ze is echter in het niets verdwenen, maar wat wilde hij nu eigenlijk als hij haar wel gevonden had, zijn vrouw bedriegen? Hij beseft dat het een onmogelijke liefde geweest zou zijn.
Eenzaamheid: Tijdens zijn verblijf op de boot heeft Ruben het erg moeilijk met de eenzaamheid. Na het vertrek van zijn vrouw had hij zelfs even een inzinking. Het isolement heeft een afstompende werking, hij verliest zijn concentratie en zijn vertaalwerk lijdt er onder. Hij beschrijft zichzelf als een mensenhater, maar na zes weken isolement verlangt hij toch weer naar mensen. “Hij zette de radio aan: het was wel geen tijd voor nieuws of weerbericht, maar je wilde wel weleens een menselijke stem horen” (blz.18). Nadat Bente op een dag naar hem toe schaatst en een praatje met hem maakt is “de onafzienbare monotonie van de dagen doorbroken” (blz.65). Ze belooft hem de volgende dag weer langs te komen, maar “ook dagen met een belofte kunnen traag verlopen” (blz.73).
De dood speelt ook een belangrijke rol in het boek. Ruben heeft angst voor de dood, maar nadat hij terug komt in de bewoonde wereld is deze angst verdwenen. Als hij een bezoek van de dood krijgt, gebeurt het volgende: “Ja ik kom, zei hij zonder zich om te draaien. Nou, je werkt sportief mee, zei de dood. Dat is prettig” (blz.155). Op dat moment vraagt hij de dood: “Kan het zijn dat je een halfjaar geleden op het IJsselmeer was?Toen heb je me bang gemaakt. ’t Is mogelijk. Maar nu ben ik niet wanhopig en ook niet bang”.

Ruben heeft het vertrek van zijn vader nooit verwerkt. Tijdens zijn verblijf op de boot op het IJsselmeer ziet hij de grootsheid van zijn vader’s obsessie voor de coelecanth in en kan hij zich hier enigszins bij neerleggen.
Ik denk dat de onachterhaalbaarheid van de waarheid ook een rol speelt in dit boek, want Ruben begint te twijfelen of de schaatster net zoals de Chinese jonk misschien ook wel een zinsbegoocheling was. Als lezer ga je hier ook aan twijfelen, maar er zijn bewijzen dat ze wel degelijk bij hem langsgekomen is.

Titelverklaring:

De titel Dooi heeft niet alleen betrekking op het dooien van het ijs, maar ook op het dooien van de norse ijsige ziel van de hoofdpersoon.

Analyse:

De hoofdpersoon van het boek is Ruben Saarloos. Hij is 58 jaar en vertaler engels van beroep. Hij heeft een afkeer ontwikkelt voor het vertalen van literatuur en vertaalt daarom allen nog maar non-fictie. Bij de uitgeverij, waar hij werkt, staat hij bekend als iezegrim. Hij beschrijft zichzelf als een misantroop, maar na 6 weken isolement verlangt hij toch wel weer naar mensen.Ruben is getrouwd met Ina, een kleine vrouw met blond haar en eind vijftig is. Ruben is een round character, in de loop van het verhaal kom je steeds meer over hem te weten. Ina is een flat character, je komt maar weinig over haar te weten, ze is ook slechts een bijpersoon.
Een andere belangrijke bijpersoon in het boek is de mysterieuze schaatster, die zich voordoet als Bente Nerwanen. Ze is een jonge vrouw tussen de twintig en dertig jaar. Bij iedere ontmoeting is ze gekleed in het zwart, ze heeft rood golvend haar, een bleek gezicht met een smalle benige neus die iets scheef staat. Ze is lang en dun en niet bijzonder mooi. Ook zij is een flat-character. Ze is erg zwijgzaam en vertelt weinig over haarzelf.
Het boek is in de hij- perspectief geschreven. De hij-persoon is Ruben Saarloos. Je komt alles over hem te weten, de gevoelens en ideeen van de andere personen kom je niet te weten.
Het boek is in chronolochische volgorde geschreven, afgezien van een herinnering aan zijn jeugd.
Het verhaal speelt zich grotendeels op Rubens’ boot en op het eiland af.
Ruben voelt zich tijdens zijn verblijf op de boot eenzaam en dat is ook niet zo gek, want hij is afgezonderd van de buitenwereld. Pas als hij de schaatster ontmoet, wordt hij weer wat levenslustiger.

Beoordeling:


Het boek is niet moeilijk geschreven en er werden ook niet veel moeilijke woorden gebruikt.
De manier waarop Rascha Peper schrijft sprak me erg aan, gedetailleerd maar niet te gedetailleerd waardoor het langdradig zou kunnen worden, integendeel zelfs ik las het boek vlot uit en had niet het gevoel dat bepaalde delen overbodig waren of het verhaal ophielden.
Haar stijl sprak me erg aan: nuchter, zakelijk beschrijvend en bondig. Ik vond het erg prettige lezen. Het boek bevat ook humor en ik vind dat het erg goed in elkaar zit. Mooie formuleringen.
Ik kon me goed inleven in de hoofdpersoon, omdat je zoveel over hem te weten te komt naarmate je verder in het boek komt. De passage dat Ruben in de trein zit en plotseling huilen vond ik erg ontroerend. Ik denk dat hij met het oude gestolde verdriet het verdriet om zijn vaders vertrek bedoeld. In zijn jeugd had zijn vader het gezin verlaten en dat heeft hij als kind, maar ook later als volwassene nooit kunnen verwerken. Hij had een harnas dat hem beschermde tegen zijn jeugdherinneringen, maar toen Bente in zijn leven werd dit pantser gebroken en kon hij langzaam zijn jeugd verwerken en zijn vader vergeven.
Ik ben wel van mening dat de schrijfster teveel symboliek gebruikt. Zoals de “Harnasman” (de boot) symbool staat voor Rubens geslotenheid/ontoegankelijkheid, de coelecanth, het ijs dat langzaam aan begint te dooien net als Rubens ijzige ziel , de kraaien die aangeven dat hij Bente nooit meer zal zien en de vorst die symbool stond voor zijn norsheid. Ook de namen zijn erg betekenisvol, Ruben Saarloos, als Bente in zijn leven komt is hij Saar loos, want zijn vrouw is een maand geleden al van de boot vertrokken, dus zijn achternaan staat waarschijnlijk symbool voor zijn eenzaamheid. en Bente Nerwanen. Haar naam deed me denken aan het woord nirwana: het niets. Bente is een mysterieuze schaatser die plotseling uit het niets in zijn leven verschijnt en ook weer in het niets verdwijnt.
Sommige deze symbolische betekenissen vond ik erg moeilijk te interpreteren, zoals bijvoorbeeld de symbolische betekenis van de kraaien, het viel me wel op dat ze steeds terug kwamen in het verhaal, maar ik begreep niet zoals de recensent dat hiermee werd bedoeld dat Ruben Bente nooit meer zou zien.
Wat me ook nog opviel, was dat Bente iedere keer in het zwart verschijnt, de kleur van de dood.
Op den duur begon ik me wel enigszins aan de symboliek te ergeren. Ik vond het leuk om over de symbolische betekenis na te denken, maar af en toe vond ik het teveel. Na het lezen van het boek en het herlezen van een aantal delen werd alles me pas echt duidelijk en natuurlijk ook na het lezen van de recensies.
Ik vond de plotselinge wending van het boek erg verrassend. Ik vond het leuk dat de schrijfster de schaatster zo mysterieus liet.
Wel was het boek ook erg voorspelbaar. Bij de eerste ontmoeting van Ruben en Bente zag ik het al aankomen dat ze samen in het bed zouden belanden en het werd ook snel al duidelijk dat ze elkaar maar drie keer zouden ontmoeten en dat het dan zou gebeuren (want je kent het gezegde: drie maal is scheepsrecht, een beetje cliché).

Het einde was daarentegen erg verrassend. Ik had verwacht dat hij mee zou gaan met de dood, maar gelukkig ging hij niet mee. Het echte is een stuk bevredigender.
De titel van het boek sprak me erg aan vanwege de simpelheid. Ik vind het altijd erg knap dat schrijfster zo een passende titel bij een boek kunnen bedenken, want ook bij dit boek past de titel “Dooi” weer perfect.
Dooi was een heel andere boek als de andere boeken die ik voor dit jaar heb gelezen. Hoewel het me een beetje aan “De Donkere kamers van Damocles” deed denken, omdat in dit boek de onachterhaalbaarheid van de waarheid ook een rol speelde. Ook bij dat boek twijfel je aan het bestaan van Dorbeck net zoals je twijfelt aan het bestaan van Bente. Een groot verschil echter, Ruben heeft bewijzen dat zij ook werkelijk is langsgekomen, namelijk de sigaren, de lucifers en de krant, die zijn toch echt?
Het boek deed me ook denken aan, “Noorderzon” een boek dat ik vorig jaar heb gelezen, omdat hierin ook symboliek gebruikt werd. “Dooi” is echter gewoner en werkelijker, omdat Topaas aan het einde vleugels krijgt. Ik denk dat het boek me daarom ook meer aansprak.