De zesde mei door Tomas Ross

Titel: De zesde mei Auteur: Tomas Ross Uitgeverij: De bezige bij Plaats van uitgave: Amsterdam Jaar van uitgave: 2003 Aantal bladzijden: 295 Verwachting en eerste reactie: Mr. Caarls schreef op het bord een aantal titels van misdaadboeken. Eén daarvan was het boek ‘De hand van God’, geschreven door Tomas Ross. Hierbij vertelde hij dat Tomas Ross boeken schrijft over bekende personen en aan dit bestaande verhaal een fictieve draai geeft in zijn boek. Mr. Caarls noemde ook de titel van een ander boek van deze schrijver ‘De zesde mei’ en zei hierbij dat het over de moord op Pim Fortuyn ging. Het leek me een interessant verhaal en ik was ook heel benieuwd welke draai Ross aan dit boek zou geven. Daarom koos ik voor dit boek. Samenvatting: Het boek is verdeeld in drie verhaallijnen. Het eerste verhaal gaat over Anke Luyten. (In de andere hoofdstukken is Pim Fortuyn of een van zijn mede lijsttrekkers aan het woord, in de derde verhaallijn is fotograaf Jim de Booij aan het woord). Anke luyten is een jonge dame en heeft drie jaar vastgezeten vanwege medeplichtigheid bij een moord. Ze heeft ooit, met vrienden, een laboratorium gekraakt waar apen werden gebruikt als proefdieren. Toen de apen bevrijd werden kwam er een bewaker om het leven. De bewaker werd doodgeschoten door Peter Heemskerk, die toentertijd de vriend van Anke was. Peter heeft, terwijl Anke vastzat, nooit iets van zich laten horen. In de cel heeft Anke rechten gestudeerd. Eenmaal vrijgekomen vindt ze via Thera van de reclassering een huis in Den Haag. Daar leerde ze al gauw haar onderbuurman Erdogan Demir kennen. Het is een goed ingeburgerde turk, die werkzaam is bij een bank. Meteen de eerste avond hebben Anke en Erdogan al seks, maar Anke heeft haar relatie met Peter duidelijk nog niet helemaal verwerkt. In die zelfde tijd is Jim de Booy een befaamd fotograaf die op zijn motor het hele land doorkruist, voor zijn baan als pers fotograaf. Vooral Pim Fotuyn is een geliefd persoon, hoewel hij het niet eens is met zijn standpunt, als hij op een dag persoonlijke bestellingen moet afleveren stuit hij op de foto van Anke. Een vrouw waarvan hij zeker is dat hij haar de afgelopen week heeft gezien in een cafe in een Haagse wijk. Anke werkt intussen als secretaresse bij een advocatenbureau. Op een dag wordt ze aangesproken in een café waar ze elke dag zit. Ze wordt aangesproken door iemand van de politie, of ze misschien ene Peter Heemskerk kent. Natuurlijk kent ze die, maar uit angst rent ze zo hard als ze kan weg. Ze weet niet waarom ze haar volgen. Ongeveer een paar weken later wordt ze aangehouden door de politie in de auto terwijl ze niet eens te hard reed. Ze wordt meegenomen en onderweg maakt ze kennis met rechercheur van Dam, die haar enkele gruwelijke foto’s laat zien. Moord en andere dingen komen aan te pas. Het schijnt dat Peter hier de stichter van is. Van Dam heeft een afgetapt telefoongesprek op band, waarin de stem van Peter zegt: ‘Hij moet dood…’. Hierop wordt Anke gevraagd om te infiltreren in de VMO waar Peter werkzaam is. Ze moet erachter proberen te komen wie Peters doelwit is. In eerste instantie wil ze dit eigenlijk niet, maar nu heeft ze een kans om wraak te nemen op Peter. Rond diezelfde tijd neemt Jim ontslag bij de Volkskrant. Tijdens een van zijn reportages voor zijn nieuwe werkgever wordt zijn fototoestel door een jongen in een zwart jack gestolen en even later kapot gegooid. Jim herkent hem als een van de jongens die samen met Anke de overvallen heeft gepleegd en besluit nog een keer naar de wijk te gaan waar hij haar het laatste heeft gezien. In de hoop het adres van die jongen te krijgen en hem zijn toestel te laten vergoeden. Anke verhuisd tijdelijk naar Wageningen waar Peter woont en komt al meteen in aanraking met hem als ze naar het café gaat waar Peter vaak komt. Ze mag bij de VMO gaan werken, voor enkele kleine klusjes. Anke leert ook de vriend van Peter, Volkert van der Graaf en zijn vrouw Petra kennen. Ze kan er echter maar niet achterkomen wie er dood moest, de opdracht lijkt niet te lukken. Jim de Booy heeft al een aantal keren iets op de voicemail van Anke achtergelaten. Erdogan neemt contact op met hem. Samen komen ze erachter dat Anke voor de BVD werkt en dat ze bij de VMO aan het infiltreren is. Op 5 mei vindt ze echter een rode map in het huis van Volkert. Daarin staat dat Volkert en Peter op 6 mei Pim Fortuyn willen vermoorden, op het mediapark waar Pim van 16.00 uur tot 18.00 uur aanwezig zou zijn voor een Interview. Ze probeert zo snel mogelijk de map naar de politie te brengen, maar opeens staat Peter voor haar. Ze rent snel naar haar huis toe, maar helaas weet ook Peter het huis binnen te dringen. Peter slaat Anke in elkaar en hangt haar op. Gelukkig is Erdogan al tijden bezig geweest om te achterhalen waar Anke is, hij is hartstikke verliefd op Anke. Erdogan ziet bij het huis van Anke Peter wegrennen en gaat achter Peter aan. Op het station belt Peter met Volkert en vertelt hem dat Anke de rode map in handen heeft gehad en dat hij haar niks heeft gedaan, maar alleen heeft opgesloten. Erdogan gelooft dit niet en gaat vliegensvlug naar het huis van Anke waar hij net op tijd is om Anke van de dood te redden. Anke verteld Erdogan dat ze de politie moet waarschuwen omdat Pim Fortuyn de volgende dag zou worden vermoord. De volgende dag wil ze perse naar de plak waar Pim Fortuyn vermoordt wordt, omdat ze wil zien hoe de politie Peter oppakt. Op de plek aangekomen ziet ze van Dam, maar ook Jim de Booy, die nog steeds bezig is met zijn reportage. Hij wil het mediapark op, maar mag dat om een onbekende reden niet. Wel mag een jongen zonder perskaart gewoon doorlopen van de politie. Anke herkent hem als Volkert. Een paar minuten later horen ze enkele schoten. Pim Fortuyn is doodgeschoten, terwijl de BVD wist dat het zou gebeuren. Maar ze hebben het toegelaten, omdat ze hem zagen als een bedreiging voor de Nederlandse samenleving.
Thema: Het thema van dit boek is ‘politieke moord’. Het boek draait om de bekende waargebeurde moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2001. In dit boek heeft Tomas Ross een fictieve verklaring voor de moord gegeven, namelijk een op touw gezette actie door de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Motieven: Haat Haat vond ik het belangrijkste motief in het boek. Ten eerste is er de haat naar de politicus Pim Fortuyn vanuit allerlei kanten uit het land, bijvoorbeeld groeperingen als milieuactivisten, islamieten en links denkende mensen. Dit is uiteindelijk datgene wat tot de moord heeft geleid. Haat van Peter en Volkert voor Pim Fortuyn. Het ging zelfs zover dat de BVD toeliet dat Fortuyn werd vermoord, omdat hij een zogenaamde bedreiging voor het land was. Ten tweede is er haat vanuit Anke naar Peter toe. Ze vindt het verschrikkelijk dat hij geen contact met haar heeft opgenomen in de tijd dat ze in de gevangenis heeft gezeten, zeker omdat ze hem niet heeft verraden tegenover de politie. Liefde: De liefde komt in veel verhaallijnen terug in het boek. Dit motief heeft ook betrekking op verschillende personen. Ten eerste de liefde tussen Peter en Anke. Via deze liefde is Anke betrokken geraakt bij de moord op de bewaker tijdens de bevrijdingsactie op het laboratorium. Hierdoor is ze veroordeeld tot een gevangenisstraf van twintig maanden, mede omdat ze (ook weer uit liefde) niets over haar medeverdachte heeft gezegd. Later is er opnieuw liefde, nu vooral van Peters kant. Anke wil niets meer van hem weten. Ook komt het motief liefde terug tussen Anke en Erdogan. Erdogan is verliefd op Anke, dit is ook de reden dat hij probeert haar achtergrond te achterhalen en dat hij haar blijft volgen. Dit is uiteindelijk de reden dat hij haar kan redden van de dood. Wraak Anke probeert wraak te kunnen te nemen op Peter door hem en de gehele VMO te infiltreren. Peter die haar nooit heeft opgezocht in de gevangenis, en nooit gevraagd heeft hoe het nou werkelijk was in de gevangenis. Ze wil Peter vergeten en door hem te verraden hoopt ze een hoofdstuk in haar leven af te sluiten. Moord Natuurlijk draait alles uiteindelijk om de moord, de climax van het verhaal. Maar ik denk dat dit motief niet het belangrijkste is. De ontwikkelingen vooraf, te maken hebbend met liefde, haat en wraak zijn de aanleiding tot deze moord. Personages: Anke Anke is opgegroeid in een streng gereformeerd gezin, waar ze zelf niet achterstond. Door deze strenge opvoeding had ze weinig contact met andere jongeren. Als ze via haar beste vriendin Peter en Volkert ontmoet loopt het fout. Direct na haar eindexamen trekt ze bij hem in bij zijn kraakpand. Ze helpt hem ook met zijn acties tegen dierenleed. Bij een overval op een laboratorium wordt ze opgepakt en veroordeelt voor medeplichtigheid van moord. Ze zit 20 maanden in de gevangenis, wegens goed gedrag wordt ze eerder ontslagen. Als ze vrijkomt is ze 26 jaar oud. Anke is een echt karakter en komt zo ook realistisch op je over. Ze denkt en handelt als andere, en gewone mensen. Wel kan ze goed liegen en is ze erg gevoelig. In dit verhaal is ze een hoofdpersoon, het draait voornamelijk om haar gevoelens en haar leven. Ze heeft een goede relatie met Erdogan, waar ze stiekem ook wel een beetje verliefd op is. Een goede vriendschappelijke relatie heeft ze ook met Thera, haar maatschappelijk werkster. Een angstige en haatdragende relatie heeft ze van Dam en Jim de Booy, omdat deze mensen steeds haar verleden proberen op te halen. Terwijl zij het liefst met een schone lei was begonnen. Anke maakt ze een duidelijke ontwikkeling door, tegen het eind van het verhaal is ze veel zelfstandiger geworden en heeft ze meer een eigen uitgesproken mening ontwikkeld. Anke heeft een normaal uiterlijk, geen opvallende uiterlijke kenmerken. Toch is ze niet lelijk, eerder knap zelfs.
Jim de Booy Hij is een man van jaar of 50. Van beroep is hij persfotograaf, maar hij verlangt erg terug naar vroeger. De nieuwe ontwikkelingen in zijn vak staan hem niet aan. Dit is ook de reden waarom hij ontslag neemt bij de Volkskrant. Jim heeft is getrouwd met Trude, dat is zijn tweede vrouw. Met zijn eerste vrouw heeft hij een zwaar gehandicapt dochtertje. Zij zit in een heel duur en sjiek opvangthuis. Jim is een echt karakter in dit verhaal, zijn gevoelens en meningen komen goed naar voren. Hij heeft een vriendschappelijke relatie met Erdogan, met hem gaat hij op zoek naar het verleden en heden van Anke. Vijandig staat hij tegenover Peter, omdat die zijn fototoestel kapot heeft gemaakt. Het is een actieve man die passie heeft voor zijn vak. En is ook een beetje dwars, dat is de reden waarom hij vaak onenigheden met zijn omstanders heeft. Erdogan Demir Erdogan is een Turkse jongen van ongeveer 30 jaar oud. Hij is geboren in Turkije op jonge leeftijd naar Nederland verhuist. Hij vindt dat buitenlanders zich moeten inzetten voor de inburgering en is daarom erg begaan met het verleden en heden van Nederland. Vroeger woonde hij in arme wijk in Den Haag, nu is hij bankmedewerker en verdient hij goed geld. Hij heeft een liefdevolle relatie met Anke. Maar twijfelt of zij hetzelfde voelt. De vriendschap die hij opbouwt met Jim is meer van persoonlijke aard. Het is een zeer belangrijk persoon in het boek, maar over zijn gevoelens en gedachten kom je net wat minder te weten dan over die van Anke en Jim. Ook maakt Erdogan geen ontwikkeling door in het boek. Pim Fortuyn Hij is ook een van de belangrijkere personen in dit boek. In het boek is hij gewoon zo als hij in het echt zich ook voordeed, hij nam geen blad voor de mond. Het is heel gek om een persoon die in de werkelijkheid ook bestaat in boek te zien. Omdat je dan alle dingen die hij zegt opvat als werkelijkheid, terwijl het eigenlijk allemaal verzinsels van de auteur zouden kunnen zijn. Ook Fortuyn is een karakter in dit boek. Een aantal hoofdstukken is hij aan het woord. Hij vertelt dan wat zijn visie is op bijvoorbeeld andere lijsttrekkers, op bedreigingen en op de verkiezing in het algemeen. Fortuyn zie je wel een ontwikkeling doormaken. In het begin is hij heel zelfverzekerd over wat hij heeft gezegd en gedaan, later gaat hij twijfelen over zichzelf. Hij vraagt zich af of dit nu wel is wat hij werkelijk wil, en hoe hij al zijn uitgesproken plannen waar moet maken. Peter Heemskerk Hij is de ex-vriend van Anke en hij bereid het plan met Volkert voor om Fortuyn te vermoorden. Hij heeft duidelijk geen schuldgevoel, evenals geen respect voor Anke. Hij heeft haar niet gevraagd hoe het in de gevangenis was, kwam haar niet opzoeken, en heeft haar zelfs opgehangen. Dit zegt wel iets over zijn persoonlijkheid. Buiten dat kom je weinig over hem te weten. Hij is dan ook een type. Volkert van der Graaf Volkert is de uiteindelijke moordenaar van Pim Fortuyn. Hij is een milieuactivist en doet blijkbaar alles om zijn idealen en doelen te bereiken. Hij is dus in zekere zin wel belangrijk omdat hij de oorzaak is van de moord waar het boek om draait, maar van de andere kant is hij niet meer dan een type waarover je vrijwel niets te weten komt.
Andere (minder belangrijke) bijpersonen: Thera (de maatschappelijk werkster waaraan Anke veel vertrouwen geeft) Wim Kok (een klein deel van het verhaal wordt vanuit zijn visie vertelt) Ad Melkert (ook hij vertelt een deel van het verhaal) Rechercheur Van Dam (hij vraagt Anke te infiltreren bij VMO) Perpectief en verteller: In het verhaal is er voor het grootste deel sprake van de ik-perspectief, het verhaal wordt door de ikpersoon verteld. De ‘ik’ in het verhaal wisselt de hele tijd. Je ziet het verhaal door de ogen van Anke, Erdogan, Jim, Pim Fortuyn, Wim Kok en Ad Melkert. Toch voegt de verteller af en toe informatie toe. Bijvoorbeeld: Hij schakelt uit, zet de helm op en start de Harley terwijl hij zich afvraagt waar zijn vriendin en zijn dochtertje zijn (bladzijde 20, +/- 10e regel) Ik denk dat dit het verhaal een extra verdieping geeft, omdat je het verhaal van zoveel kanten bekijkt. Ook is er een hoofdstuk waarin je als het ware als toeschouwer bij de vergadering van de BVD zit. Dit wordt is het hij/zijperspectief en een verborgen verteller. Ruimte: Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af. Zo speelt het in het begin in Den Haag waar Anke haar leven opnieuw op probeert te bouwen. Het speelt zich vooral af in Anke’s kamer en het buurtcafé. Ook speelt een gedeelte zich op haar werk af. Het tweede gedeelte van Anke’s verhaal speelt zich in Amsterdam en in Doetinchem af. En dan vooral op Anke’s appartement en op het werk. Het verhaal van Jim speelt zich vooral af op alle plaatsen waar Pim Fortuyn ook was en zijn souterrain, waar hij zijn fotoarchief heeft. Tijd: De verteltijd is 295 pagina´s en de vertelde tijd -van de vrijlating van Anke tot aan de moord op Pim Fortuyn- is ongeveer 6 maanden, namelijk van januari tot 6 mei. Het verhaal speelt zich over het algemeen chronologisch af. Wel worden er enkele flash-backs gemaakt, maar deze staan duidelijk aangegeven omdat daarboven het kopje ‘tijdmachine’ staat. Deze gebeurtenissen gaan meestal over de jeugd van de hoofdfiguren. Het boek bevat ook enkele tijdsprongen van enkele weken. Zo wordt de maand dat ze werkt op het advocatenbureau in een paar regels vertelt en worden sommige weken, die niet van belang zijn, gewoon weggelaten. Maar de tijdspringen zijn nooit groter als een paar weken. Het verhaal speelt zich af in 2001. Dit is immers het jaar waarin Pim Fortuyn werd vermoord. Stijl: De stijl van Tomas Ross is niet speciaal. Hij gebruikt geen lange zinnen, niet veel bijvoeglijke naamwoorden en ook geen ouderwetse woorden. Kortom niets opvallends. Het taalgebruik is over het algemeen vrij makkelijk, alleen in de hoofdstukken over politici vond ik het soms wat moeilijk te volgen. Er kwamen zoveel verschillende lijsttrekkers aan het woord die allen spraken over politieke kwesties. Ross laat de hoofdstukken steeds door anderen vertellen, dit lijkt verwarrend maar tijdens het lezen had ik er geen problemen mee, het was steeds duidelijk wie er sprak. Wat me wel opviel is dat de ruimtebeschrijvingen van Tomas Ross erg minimaal zijn. Dit komt alleen voor als het noodzakelijk is in het verhaal.
Titelverklaring: Het boek heet ‘de zesde mei’, dat slaat op de dag waarop Pim Fortuyn vermoord is, namelijk op 6 Mei 2001. Deze gebeurtenis staat centraal in het boek, er wordt naar deze dag toegewerkt. Zo krijg je een beeld over de redenen en motieven van zijn moord. Schrijf een gedeelte van het dagboek van een persoon uit het boek. Ik heb gekozen voor een deel van het dagboek van Pim Fortuyn. Best Dagboek, Vandaag was een heerlijke lentedag, maar ik voelde me toch niet helemaal lekker. Waar doe ik het allemaal voor? Dit vroeg ik Jan ook laatst, toen ik met hem naar mijn huis in Provesano was geweest. Ik moest even bijtanken daar, ik was geestelijk en lichamelijk helemaal op. Soms, zoals nu, mis ik dingen uit mijn oude rustige leventje. De mannen, het uitgaan en de rust. Zelfs het feit dat we nu op 20 zetels staan doet me vrij weinig. Integendeel, het beangstigd me meer, en dat is eigenlijk ook de reden van mijn depressiviteit. Ik begin me te realiseren wat ik al die tijd heb proberen te verstoppen. Alles wat ik de bevolking heb beloofd, alles wat ik heb gezegd moet ik waar gaan maken!.. Maar hoe? Wat moet ik gaan doen? Ik heb nog nooit aan mezelf getwijfeld, en was altijd heel zeker van mijn zaak. Ik vond en wist dat ik op de meeste punten gelijk had. Maar nu, sinds enkele weken vraag ik me af of ik dat gelijk ook zal kunnen waarmaken. Ik heb altijd geroepen dat ik voor niets minder dan het premierschap zou gaan, maar nu beangstigd me dit idee, meer dan ooit tevoren. Het is zelfs beangstigender dan alle bedreigingen die ik moet doorstaan, haatmails, de meest afschuwelijke kinderporno, zogeheten poederbrieven en allerlei dreigtelefoontjes. Beangstigender dan de idiote milieufreaks die me vieze taarten in me gezicht gooiden, en van alle dreigingen vanuit de fanatieke islamitische jongerengroepen. Zou ik kunnen stoppen nu? Stoppen op mijn hoogtepunt? Als een soort gebaar zegmaar? Maar dan zal de hele pers over me heen vallen. En bovendien, wat is de LPF zonder mij? Ik weet ook wel dat mijn kandidatenlijst niet veel kennis en inhoud heeft. Ik zal door moeten zetten, ik ben er bijna. Voor geen goud wil ik het gezicht van Melkert missen als ik mijn torentje aan het inrichten ben! Pim Eindoordeel: Ik vond het boek makkelijk om te lezen. Het taalgebruik was eenvoudig, de zinnen niet te lang en het woordgebruik was niet ouderwets of juist heel modern. Er zaten ook niet veel figuurlijke uitspraken en diepzinnige gedachten in het boek. Dit vereenvoudigd alles wel natuurlijk, waardoor het lezen sneller gaat. Het verhaal kwam heel realistisch over, tot het moment dat bleek dat de BVD op de hoogte was van het moordplan maar het gewoon toeliet. Dit was natuurlijk wel een verrassende wending aan het verhaal, maar ik vond het er niet realistischer op worden. Verder kwamen de personages heel echt op me over. Ze maakten keuzes die ik zelf ook zou kunnen maken en ze deden ook dingen fout. Ik vond het wel heel vreemd om in één verhaal zowel te lezen over bekende mensen zoals bijvoorbeeld Ad Melkert en Volkert van der Graaf, als over fictieve personages als Erdogan en Anke. Het boek is een boek uit het genre misdaad/thriller. Ik had dan ook verwacht dat het een heel spannend boek zou zijn, maar vond dit erg tegenvallen. Ik was in een zekere zin wel benieuwd naar het einde, maar spannend vond ik het verhaal zeker niet. Dat de BVD iets te maken had met de moord was het enige wat me echt verraste in het verhaal, maar deze wending vond ik het boek niet leuker maken. Dat Tomas Ross heeft gewerkt met wisselende perspectieven vond ik erg leuk. Je zag het verhaal zo van meerdere kanten en wist dingen die de personen in het boek niet konden weten. Ook vond ik de stukken waarin Pim Fortuyn aan het woord was wel leuk om te lezen. Je zag zo ook echt zijn onzekere kanten, terwijl hij aan de buitenkant zo zeker leek. Maar als hij dan over andere politici begon te vertellen, zoals Ad Melkert en Wim Kok vond ik het niet altijd even interessant. Kortom: ik vond het boek niet onaardig, maar ik had er meer van verwacht. Ross is op een creatieve manier omgegaan met de moord op Pim Fortuyn, maar het verhaal verraste me niet echt, en ik vond de spanning vaak ontbreken. Mijn eindoordeel komt dan ook op een 6,5. Evaluatie: Het verslag vond ik deze keer niet zo moeilijk omdat er weinig diepzinnige gedachten in het boek zaten. Wel was het moeilijk om de samenvatting te maken, omdat er zoveel verhaallijnen door elkaar liepen. Omdat het boek vrij nieuw is, was er bijna geen secundaire literatuur te vinden. Het was zeker niet één van de leukste boeken die ik heb gelezen, maar het was best te doen.