1. Praktische gegevens 1.1 Titel: De vriendschap
Auteur: Connie Palmen
1.2 Jaar van uitgave: 1995
1.3 Aantal bladzijden: 311
1.4 Datum boekverslag: 1e periode 2. Inhoud en opbouw 2.1 Typering: Dit boek is een psychologische roman. Je volgt het verloop van de vriendschap tussen twee vriendinnen. Je volgt de gebeurtenissen vanuit de hoofdpersoon, Kit. Je leest over haar gevoelens en gedachten, over de verschillende periodes waar ze doorheen gaat tijdens het opgroeien. 2.2 Samenvatting: Al vanaf het eerste moment dat Kit de nieuwe leerling, Ara, bij het schoolplein zag staan, wist zij dat er iets speciaals tussen hen zou ontstaan. Ara is een forse, grote en stevige meid die zich het liefst stil houdt en zich een beetje afzondert. Precies de tegenpool van Kit, een opgewekt, druk en populair meisje dat zich graag met anderen bezighoudt. Anderen vinden Ara maar apart en houden meestal afstand van haar, maar Kit voelde zich juist meteen tot haar aangetrokken. Al snel raakten ze in contact en ontstond er een vriendschap. Elke dag stonden zij samen bij het muurtje op het schoolplein en na school spraken ze meestal af. Ara was de enige die Kit op haar gemak kon laten voelen door de goede aanraking. Van liefdesrelaties met jongens moest Kit niets hebben, bij een aanraking van een jongen verstijfd ze gewoon. Kit had er problemen mee een vrouw te worden. Haar eerste menstruatie was een ramp voor haar. Ara zag het heel anders. Zij was er trots op een vrouw te zijn en ziet de menstruatie als iets moois. Kits eerste relatie was met Matthias. Echt op haar gemak voelde ze zich niet bij hem, aanrakingen vond ze eerder onprettig dan fijn. Ara had juist helemaal geen moeite met jongens en ging dan ook vaak uit om te flirten met jongens. Op haar achttiende bleef Kits menstruatie weg vanwege het feit dat ze een eetprobleem ontwikkeld had. Pas veel later ging ze naar het ziekenhuis voor onderzoek, waar ze door een eendenbek ontmaagd werd. Een vreselijke ervaring was dit voor Kit. Ze werd doorgestuurd naar een psychiater en kreeg een speciale hormoonkuur waardoor ze kilo’s aankwam. Dan ontdekt Kit voor het eerst de drank. Toen ze voor het eerst dronken werd gaf dit haar voor even een bevredigend gevoel. Dit resulteerde in een drankverslaving. Ara verdrong haar emoties juist met voedsel. Tijdens haar dronkenschap had Kit ook een minnaar. Toen hij haar verliet had ze hier niet eens verdriet om, ze zat te erg met zichzelf in de knoop. Al die tijd zagen Kit en Ara elkaar nog regelmatig. Kit hield Ara met haar taalvakken en Ara kookte vaak voor Kit. Voor haar studie psychologie en filosofie verhuisde Kit naar een kleine kamer in Amsterdam. Het leek net alsof ze alles van zich af probeerde te zetten door zich totaal op haar studies te storten. In het begin zag ze Ara nog vaak, maar dit werd steeds minder doordat Kit zich alleen nog maar bezig hield met leren. Ondertussen kreeg Ara een relatie met Bing, waarmee ze samen ging wonen en later een dierenasiel begon. Kit kreeg ook een relatie met Thomas en dacht zelfs voor het eerst echt verliefd te zijn. Thomas leek erg op Ara qua innerlijk en uiterlijk. Net als Ara had hij grote macht over Kit. Na een lang en zwaar jaar voor Kit kwam ze, toen Thomas voor werk in Amerika zat, tot de conclusie dat hij toch niet de ware is. Ze wilde niet meer dat anderen zoveel macht over haar hadden. Kit zocht Thomas op in Amerika en verbrak daar, tot groot ongenoegen van hem, hun relatie. Ara was bang dat hun vriendschap nu ook zou eindigen omdat ze zichzelf vaak vergeleek met Thomas. Zo kregen ze ook hun eerste echte grote ruzie. Ara die Kit ervan verweet zichzelf niet te durven uiten en Kit die Ara beschuldigde teveel macht over haar te hebben. Haar proefschrift schreef Kit in de vorm van een brief aan Ara. Kit was volwassen geworden, heeft lang nagedacht over haar band met Ara en alle gebeurtenissen eromheen. Alles heeft ze aan een analyse onderworpen en conclusies getrokken over onder andere de oorzaken en verbanden van haar drankverslaving, Ara’s verslaving aan eten en voornamelijk hun vriendschap. Met deze brief zette ze alles voor zichzelf en Ara op een rijtje. Maar wat ze echt met deze brief wou zeggen is dat Ara en zij altijd met elkaar verbonden zullen zijn, ze vullen elkaar aan. Ze hebben elkaar nodig, zonder elkaar zouden ze het niet goed redden in het leven. Ze houdt van Ara en Ara houdt van haar. Ze zullen voor altijd samen blijven. 2.3 Tijd: a- Het verhaal begint in het jaar 1966 en eindigt rond 1995. b- Je volgt ongeveer dertig jaar uit het leven van Kit. Vanaf dat ze op de basisschool zit volg je de gebeurtenissen die zij meemaakt. Het boek eindigt wanneer zij een volwassen vrouw van rond de veertig is. Over het lezen van het boek heb ik ongeveer 11 uur gedaan. c- Vertraging: Er kwamen geen belangrijke vertragingen voor in het boek. Het tempo van het verhaal bleef ongeveer gelijk. Wel werd er twee keer in het boek een periode vabn tien jaar overgeslagen, maar daarna ging het verhaal weer door in hetzelfde tempo. d- Versnelling: Er komen twee erg opvallende versnellingen voor in het verhaal. Het verhaal is verdeeld in drie delen en in elk deel is Kit ongeveer tien jaar ouder. Tussen die hoofdstukken in wordt dus steeds een periode van ongeveer tien jaar overgeslagen. Zo kon je echt goed lezen hoe ze opgroeide, meer volwassen en wijzer werd. Het taalgebruik verschilde ook bij elk van de hoofdstukken. In het begin, waar Kit nog op de basisschool zat, was het veel kinderlijker dan aan het eind. (blz. 123/124 en blz. 221/222) e- Flashback: Er kwamen veel flashbacks voor in het verhaal. Dat zijn de momenten waarop Kit, de verteller van het verhaal, terugdenkt aan een gebeurtenis in het verleden. Een reeks van belangrijke flashbacks vind je terug op bladzijde 210 t/m 212. Na de eerste echte ruzie die Kit en Ara ooit hebben gehad belde Ara, alsof er niets aan de hand was, naar Kit om te vragen of ze bij haar kwam eten. Ara had een luxe, uitgebreide maaltijd gekookt, maar Kit zat nog vol met woede. Kit was zonder een hap te nemen weggelopen en zat hier, toen ze ’s avonds in bed lag, nog erg over in. Er gingen allemaal gedachten door haar heen die te maken hadden met eten en pijn. Over hoe lastig haar broertjes met eten waren en volgens Kit daarmee haar moeder teleurstelden; over de vieze boterhammen die haar vader mee naar z’n werk nam, maar deze expres niet opat maar bewaarde voor Kit omdat hij dacht dat zij ze zo lekker vond terwijl dit niet zo was; hoe haar moeder de overheerlijk uitziende pannenkoeken van de buurvrouw voor Kits neus weggooide, omdat zij vond dat de buren onhygiënisch waren… En nog vele anderen herinneringen die duidelijk maken dat eten een grote rol in Kits leven speelt. 2.4 Ruimte: a- De meeste gebeurtenissen spelen zich af in en rond het huis, in het zuiden van Nederland, waar Kit is opgegroeid. Ook op de basisschool waar Kit en Ara naartoe gingen spelen zich enkele gebeurtenissen af. Later ging Kit studeren en wonen in Amsterdam, waar ze de meeste tijd op haar kleine studentenkamertje doorbracht. b- Het begin van het verhaal speelt zich af in een dorp. Dit versterkt het gevoel van veiligheid en geborgenheid. Kit groeide beschermd en gelukkig op in een fijn gezin. Toen ze Ara leerde kennen ontstond er een vriendschap. Er was nog niets aan de hand. Later in het verhaal, wanneer Kit en Ara volwassen zijn, ontstonden er meerdere psychologische problemen bij Kit en Ara. Ze kregen hun eerste ruzies, gedoe met liefde en vriendjes en Kit raakte verslaafd aan de drank. Tijdens deze slechtere periode woonde Kit in een drukke stad, waar zij zich meestal schuil hield in haar kleine kamertje. Dit afschermen van de drukte in een benauwde kleine ruimte versterkt het slechte gevoel wat er heerste bij Kit en Ara. Bij het dorp en de stad waar Kit heeft gewoond kun je dus van belangenruimtes spreken. 2.5 Personages: a- Catharina Buts: De roepnaam van de hoofdpersoon, Catharina, is Kit. Kit houdt zich veel bezig met wat anderen doen en denken. Ze is van kleins af aan erg zorgzaam en gevoelig ingesteld. Daarom geeft ze snel toe aan anderen, ook al gaat dat ten koste van wat ze zelf het liefst zou willen. Ze wordt er blijer van als ze anderen gelukkiger kan maken. Kit is erg sociaal ingesteld, ze maakt gemakkelijk nieuwe vrienden en weet altijd wel iets om over te praten. Het is een erg levendig meisje. Kit is erg slim en leert snel. In de loop van het verhaal merk je dat ze meer volwassen wordt en gaat ze de gebeurtenissen om haar heen steeds meer analyseren. Alles bekijkt ze op een psychologische en filosofische manier. Kit sloot in de loop van het verhaal steeds meer af van de mensen om haar heen. Echte liefde kon zij niet geven aan de vriendjes die zij had. Er is maar een persoon voor haar en dat is Ara. Volgens mij is het doel van de auteur geweest om ernaartoe te werken dat Kit uiteindelijk, door het vele analyseren, realiseert dat zij en Ara voor elkaar bestemd zijn en elkaar, juist doordat ze zo verschillend zijn, aanvullen. - Barbara Callenbach: Barbara’s roepnaam is Ara. Ara’s karakter is precies het tegenovergestelde als die van Kit. Ara is veel nuchterder, het maakt haar niet uit wat anderen van haar vinden. Ara is niet zo sociaal ingesteld als Kit, vrienden heeft ze daarom ook niet. Dit maakt haar wel veel zelfstandiger. Ara houdt meer van de natuur en van dieren, dingen waar ze ook veel van afweet. Ara heeft moeite met leren, wat onder andere door haar woordblindheid komt. In de loop van het verhaal merk je dat ook Ara veranderd. Ze stelt zich wat meer open op naar anderen toe en flirt dan ook meer met jongens. b- Thomas: Had een relatie met Kit. - Bing: Had een relatie met Ara. - Hendrik: Goede vriend van Kit en Thomas die vaak voor Kit kookte. - Marlies Callenbach: Moeder van Kit. - Willem Buts: Vier jaar oudere broer van Kit. - Peter Buts: Drie jaar oudere broer van Kit. - Christiaan Buts: Zeven jaar jongere broertje van Kit. - De namen van de vader van Kit en de ouders en twee oudere zussen van Ara kom je niet te weten. 2.6 Vertelwijze: Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief. Je beleeft het verhaal vanuit de hoofdpersoon, Kit. Je leest over haar gevoelens en gedachten met betrekking tot de vriendschap. 2.7 Structuur: a- Het boek is verdeeld in 3 delen, ‘Dingen en woorden’, ‘Eten en drinken’ en ‘Werk en liefde’. Elk van die delen is ook weer verdeeld in genummerde hoofdstukjes. Het verhaal is in chronologische volgorde verteld. Het begint op het moment dat Kit Ara voor het eerst ziet staan. Vanaf daar volg je het verloop van hun vriendschap. b- Het boek heeft een opening in de handeling. Het verhaal start op het moment dat Kit Ara ziet staan aan de rand van het schoolplein. In het begin weet je dan nog niets over de hoofdpersonen. In de loop van het verhaal leer je de hoofdpersonen kennen. c- Het verhaal heeft een combinatie van een open en een gesloten einde. Het eindigt met een brief van Kit aan Ara, waarin zij schrijft dat ze tot de conclusie is gekomen dat ze zonder Ara niet kan leven. Dat hun vriendschap het belangrijkste in haar leven is en ze niet zonder elkaar kunnen, ze vullen elkaar aan. Aan de ene kant lijkt het dus een gesloten einde omdat de ‘vraagstukken’ waar Kit meezat nu zijn opgelost. Maar aan de andere kant is het maar de vraag hoe hun vriendschap verder zal verlopen en hoe hun toekomst eruit al zien. Het leek er namelijk op dat hun vriendschap zo sterk was dat zij geen echte liefde aan anderen kunnen geven. Waarschijnlijk de reden dat hun relaties mislukten. 3. Thema en motieven 3.1 Belangrijkste motieven: - Vriendschap: Het verhaal draait natuurlijk om de vriendschap tussen Kit en Ara. De ontwikkelingen van hun vriendschap staan centraal in het verhaal. ‘Zoals alee mensen die denken dat ze nog een leven voor zich hebben, dacht ik dat ik later manieren zou vinden om net zo rustig te worden als ik bij Ara was, dat die vriendschap een voorproef was was van hoe ik ooit met een geliefde zou zijn, hoe ik zo’n nabijheid kon verdragen en genieten. Ik wist nog niet dat het eenmalig was en dat ik nooit meer, op die manier, met iemand anders zou zijn als ik toen, in die uren, met Ara was.’ (blz. 133) - Tegenstelling: De tegenstellingen tussen Kit en Ara spelen een erg belangrijke rol in het verhaal. Juist het feit dat zij zo van elkaar verschillen maakt hun intense vriendschap zo speciaal. Niet alleen hun uiterlijkheden en gedrag, maar ook hun manier van denken is totaal verschillend. Ara is iemand die spreekt met haar lichaam, Kit zet de dingen het liefst om in woorden. ‘Ik zei je dat voor de een de wereld binnen in zijn hoofd zat en dat voor de ander de wereld buiten zijn hoofd lag. Wat ik als kind in mijn maag voelde, omdat ik geen woorden bezat waarmee ik van dat draaierige gevoel kon maken wat het was, namelijk een soort kennis, heb ik later uitgelegd als het gevoel voor dat verschil tussen jou en mij, dat jij de wereld beschouwde als iets dat buiten jou lag en dat ik de wereld in mijn hoofd had. Jij en ik draaien oorzaak en gevolg om.’ (blz. 293) - Liefde: Er komen verschillende soorten liefde in het verhaal voor. De vriendschappelijke liefde tussen Ara en Kit, de liefde van Kit voor haar ouders en broertjes, de liefde van Ara voor Bing en de liefde van Kit voor Thomas. Maar ook de liefde van Ara voor eten. - Verslaving: De verslaving van Kit aan de drank speelde ook een rol in het verhaal. Onder andere hierdoor werd de vriendschap met Ara een tijdje minder hecht en het beïnvloedde natuurlijk ook het leven van Kit. ‘Het effect van een verslaving splits ik op in de winst en in de tol, ook al blijken die elkaar op een vreemde manier te overlappen. De tol die je voor een verslaving betaalt, wordt gezien als winst.’ (blz. 304) Ook Ara is verslaafd, maar dan aan eten. Ze at niet per se omdat ze honger had, maar vooral omdat ze het niet kon laten. ‘‘Als ik ’s morgens wakker word, is het eerste wat ik mij afvraag, of ik mij deze dag kan beheersen, of het mij vandaag zal lukken om niet te veel te ten. Bij het ontbijt eet ik minstens een boterham te veel en dan is de dag al mislukt. Dan heeft het brood het weer gewonnen en dan wint al het voedsel het ook de rest van de dag.’’ (blz. 163) 3.2 Thema: Een mogelijk thema zou kunnen zijn: - De ontwikkeling van de vriendschap tussen twee vrouwen die in alles elkaars tegenpolen zijn. 3.3 Titelverklaring: ‘De vriendschap’ De titel slaat overduidelijk op de vriendschap tussen Kit en Ara. Het hele verhaal draait om de ontwikkelingen in en rond hun vriendschap. De vriendschap tussen hen staat centraal, ze zullen voor altijd verbonden zijn.