1) Verklaar de titel van dit boek. En de ondertitel en het motto. De titel van dit boek luidt ‘de tweeling’. Ik denk dat er aan deze titel alleen maar een letterlijke uitleg kan worden gegeven. De verklaring van deze titel is namelijk dat het boek over een tweeling gaat die elkaar, na op zes jarige leeftijd uit elkaar te zijn gehaald, elkaar niet echt meer hebben gesproken. De ene helft van de tweeling, Lotte, woont in Nederland en de andere helft, Anna, woont in Duitsland. Het feit dat Anna en Lotte een tweeling zijn blijkt onder ander uit het volgende citaat, waarin echter niet wordt gezegd dat ze tweeling zijn maar waaruit dit wel heel duidelijk kan worden afgeleid: blz 16 Þ ‘Op de sofa staat een langwerpige kist en daarop zitten, met hun rug naar een kamer vol onbekende familieleden, Anna en Lotte….Zijn de aanwezigen aanvankelijk geneigd tot tolerantie - er bestaan immers geen gedragsregels voor driejarigen die hun moeder hebben verloren.’ Het feit dat er driejarigen staat zegt dus dat ze beiden drie jaar zijn. Dat het familie is, blijkt uit het feit dat er staat dat ze hun moeder hebben verloren. Als twee zusjes beiden drie zijn, kan het bijna niet anders dan dat ze tweeling zijn. Letterlijk wordt volgens mij het woord tweeling niet gebruikt en anders heb ik het niet kunnen vinden. De enige aanduiding komt van blz 400: ‘Terwijl Anna op bericht wachtte van haar oudtante in Amsterdam, van wie ze alleen wist dat ze Lotte lang geleden met chirurgische precisie had verwijderd uit de symbiotische twee-eenheid, bekroop haar ineens de angst dat ook Lotte niet meer leefde.’ Het boek heeft geen ondertitel. Het boek heeft wel een motto en wel in het Duits in de vorm van een gedicht. Het gedicht luidt: Die Welt ist weit, die Welt ist schön, wer weiss ob wir uns wiedersehen. Met dit stukje tekst geeft Tessa de Loo gelijk een verklarende voorzet voor de rest van het boek. Het feit dat het gedicht in het Duits is geschreven geeft de band met Duitsland aan. Dit klopt, want Duitsland is voor zowel Anna als voor Lotte hun geboorteland. En Anna woont nog steeds in Duitsland. Dan heeft die tekst ook nog een inhoud. Deze vertaling luidt. De wereld is uitgestrekt, de wereld is mooi, wie weet of we elkaar nog eens ontmoeten. Dit stukje vertelt dus dat twee mensen elkaar uit het oog hebben verloren en dat ze weten dat de kans klein is dat ze elkaar nog eens ontmoeten maar toch hopen ze op een weerzien. Dit weerzien komt er inderdaad na zo’n 60 jaar in België (Spa) in een kuuroord. Dit weerzien is de basis van het verhaal dat wordt verteld. 2) Hoe is de indeling van dit boek? Geef een motivatie. Het boek is ingedeeld in drie delen. Namelijk: deel 1, interbellum (10 hoofdstukken), deel 2, oorlog (10 hoofdstukken), en deel 3, vrede, Après les déluge encore nous (4 hoofdstukken). Het boek is in drie delen ingedeeld, omdat de oorlog en de eerste 20 jaar van hun leven 3 periodes omschrijft. Deel 1 gaat over de splitsing van Anna en Lotte op zesjarige leeftijd na de dood van eerst hun moeder en vervolgens ook hun vader. Ook wordt hier besproken hoe Hitler aan de macht komt. Deel 1 heeft de titel interbellum gekregen. Een interbellum is een periode tussen twee oorlogen. Dit deel gaat dus over de periode tussen WO 1 en WO 2. Deel twee gaat over de situatie voor zowel Anna als Lotte, wanneer de oorlog is aangebroken. Vandaar de titel ook. En deel drie is het deel waarin de aanloop van de bevrijding wordt besproken en de bevrijding zelf. De titel is vrede en het Frans dat aan de titel is toegevoegd betekent zoiets als ‘na de zondvloed wij nog.’ Vrede zegt genoeg, maar het Franse gedeelte is iets moeilijker te verklaren. Ik denk dat het heeft te maken met het feit dat de oorlogsellende, die kan worden vergeleken met de zondvloed, over is, maar dat het contact en de onderlinge relatie tussen Lotte en Anna nog niet goed is. De situatie tussen de landen is ‘beter’, maar de situatie tussen de twee hoofdpersonen moet nog worden verbeterd en de ongemakken moeten worden bijgelegd. Na de zondvloed in de bijbel kon er opnieuw worden begonnen aan het leven. Lotte en Anna moeten ook opnieuw beginnen samen. De delen zijn weer in een aantal hoofdstukken ingedeeld. Er begint een nieuw hoofdstuk als zowel Anna als Lotte een bepaalde situatie vanuit hun standpunt hebben verteld. In de aanloop naar deze verhalen van de vrouwen, wordt er in het heden iets verteld, waarop ze dan om de beurt op inhaken. Een andere reden om een nieuw hoofdstuk te beginnen was, dat de dag teneinde liep. De volgende dag vertelden ze dan soms weer verder. Zo gaat het bijvoorbeeld een paar hoofdstukken over de bange tijden die ze moesten doorstaan als hun geliefden weg waren. De een naar het front en de ander naar een concentratiekamp. Ze wisselen elkaar in dit geval af met ervaringen, totdat de dag ten einde liep. 3) Hoe verloopt de tijd? Geef een motivatie. Het tijdsverloop is redelijk moeilijk kort weer te geven. Dit komt, omdat er twee verhalen door elkaar lopen. Het ene verhaal gaat over het heden. Anna en Lotte bewegen zich beiden in en om het Thermaal Instituut in Spa. Deze tijd verloopt chronologisch. Het begint op de dag dat ze elkaar in het instituut ontmoeten en loopt door tot een week later. Dat het een week is, blijkt uit het volgende citaat. Blz 412 Þ ‘ En nu, zomaar ineens, op maandagochtend, met nog een week te gaan, onttrok Anna zich aan dat scenario….. Veertien dagen geleden bestond ze nog niet voor me, dacht Lotte, en nu zou ik haar missen?’ 14 dagen - een week = een week. Het andere verhaal dat speelt is ook chronologisch verteld. Maar dit verhaal wordt verteld als flashbacks van het verhaal dat ik hierboven heb beschreven. Die flashbacks beginnen met de kindertijd en lopen via het begin van de oorlog naar het eind van de oorlog en nog een stukje verder. Dit blijkt uit de volgende citaten: blz 15 Þ ‘De toverlantaarn uit het begin van de twintigste eeuw laat veel aan de verbeelding over.’…’Ze krijgt een Jugendstilerker te zien die boven de straat hangt, op een eerste verdieping.’ Dit is de eerste flashback uit de kindertijd. De laatste flashback staat op blz 403: ‘Twee keer per jaar werd ze gastvrij onthaald door de moeder en haar dochter, ter nagedachtenis aan de tragische dood en het wonder van de overleving.’ Dit is dus de periode na de oorlog. Kortom, het boek loopt niet-chronologisch. Er is sprake van een hoop flashbacks. Terwijl de verhalen afzonderlijk wel chronologisch lopen. 4) Beschrijf de functie van de ruimte. Er zijn twee, of eigenlijk drie verschillende ruimtes. Ten eerste is er de plaats Spa in België waar zowel Lotte als Anna een thermaal kuur volgen. En vervolgens is er in de flashbacks sprake van twee geografische plaatsen. Voor Anna is dit Duitsland (o.a. Keulen) en ook eigenlijk nog een periode Oostenrijk (o.a. Wenen) en voor Lotte is dit Nederland (Hilversum). Maar uit de jeugd van Lotte natuurlijk ook Keulen. Dan is er nog de figuurlijke ruimte. Dit is moeilijk, want ten eerste zijn de landen Nederland en Duitsland in de periode waar het verhaal zich afspeelt al contrasterend. Dit in de vorm van de leefomstandigheden. Zeker in het begin van de oorlog is iedereen in Duitsland in jubelstemming. Dit duurt heel lang. De tegenstelling is in die periode dat de Duitsers de overheersers zijn en de Nederlanders de onderdrukten. Aan de andere kant werken de beelden die de oorlog oproept wel weer ondersteunend. Het is oorlog, dus is er sprake van veel vernietiging. Dit komt in het boek ook goed naar voren. De omgeving omschrijving van het boek past wel bij de plaats waar het zich afspeelt. 5) Van wat voor soort verteller is sprake. Er is sprake van een personale verteller, zowel in het heden als in het verleden. Tessa de Loo vertelt wat iedereen denkt en doet. Een auctoriale verteller is het niet, omdat er geen speculaties worden gedaan over wat er verder gaat gebeuren. Alles gebeurt via de hoofdpersonen. Deze hoofdpersonen vertonen emoties, zodat ook de verborgen verteller afvalt. Dan is er ook nog de mogelijkheid van de ik-verteller. Deze vorm zou ook heel aannemelijk kunnen zijn, omdat een flashback nog weleens wordt ingeleid met een zin als; ‘Weet je hoe ik me toen voelde’. En vervolgens begint een van de twee over haar eigen ervaringen te praten. Dit zou je kunnen zien als een ik-verteller. Maar die flashbacks staan allemaal in de vorm van zij deed dit, zij voelde dat, zij dacht zus. Vandaar dat mijn keuze valt op de personale verteller. 6) Wat is de idee van dit boek? Het thema van dit boek is zoiets als tweeling, oorlog. Of, want ik denk dat Tessa de Loo eigenlijk over alle twee iets wil zeggen, een tweeling in oorlog. Een tweeling staat voor gelijkheid. Ze hebben de zelfde moeder, zijn op dezelfde dag geboren en hebben de zelfde genen (ik ga nu uit van een een-eiige tweeling, anders is het effect van de tweeling weg, omdat een twee-eiige tweeling heel erg van elkaar verschilt). In een bepaalde mate denken deze kinderen hetzelfde, omdat ze altijd met elkaar zijn opgegroeid en er hetzelfde uitzien. Deze eenheid, Lotte en Anna, wordt uit elkaar gehaald. Elk deel wordt in een ander land grootgebracht, onder verschillende geloofsrichtingen, en verschillende politieke omstandigheden. Kortom, de eenheid wordt in twee totaal verschillende milieus geplaatst. Door de oorlog en het jaren afzonderlijk leven, is deze eenheid van elkaar vervreemd geraakt. Ze zijn gewend geraakt aan hun cultuur en zijn door die cultuur getekend voor het leven. Op een gegeven moment, na vele tientallen jaren afzonderlijk leven komen de beide delen van deze eenheid weer bij elkaar en komen ze tot de conclusie dat deze eenheid geen eenheid meer is. Het vroegere blindelingse vertrouwen in elkaar is omgezet in wantrouwen. Zeker Lotte, die door het land waarin Anna woonde, jarenlang in ellende en angst heeft moeten leven, kan het niet aanvaarden dat Anna in dat land leefde en niets deed aan die onderdrukking. Lotte dacht dat alle Duitsers slecht waren. Ook degene, waarmee ze ooit een eenheid vormde. Ze kan het niet accepteren dat het Duitse volk het zo ver heeft laten komen. Ze is boos op het Duitse volk, zelfs nu, tientallen jaren na de oorlog nog. En ook haar zus moet het ontgelden, omdat de misdaden van het Duitse volk zo erg waren. Tessa de Loo laat de contrasten zien tussen iemand die in Duitsland is opgegroeid tijdens de oorlog en iemand die in Nederland is opgegroeid. Ze laat zien dat nu, na al die jaren er nog steeds boze mensen zijn in Nederland. Dit is te begrijpen. Want zelfs twee zussen, een eenheid, een tweeling maken elkaar verwijten, maar eigenlijk moet er ook vanuit de Duitse kant worden gekeken. Dan kom je tot de conclusie dat ook zij het niet makkelijk hadden, en ook zij geen oorlog wilden. Zij voelen wat de Nederlanders voelen, maar ook de Duitsers hebben gevoelens. In het feit dat Lotte uiteindelijk Anna gelijk moet geven, blijkt dat ze vrede krijgt met het verleden. Ze kon deze gevoelens alleen nooit aan Anna toevertrouwen. Ik denk dat Tessa de Loo wil zeggen dat we het verleden eindelijk moeten laten rusten, er vrede mee krijgen en weer een eenheid moeten gaan vormen met Duitsland, voordat het te laat is. Voordat je familie in het andere land dood is en je nooit meer contact hebt gezocht, of voordat er weer een oorlog uitbreekt, waarin de ellende niet te overzien is. 7) Geef een kort (150 wrd) oordeel inclusief motivatie van dit boek. Ik vond dit een goed boek. Emotioneel grijpt het me aan, omdat twee zussen elkaar niet kunnen accepteren. Van de ene kant af komen er steeds toenaderingen die worden afgebeten door de andere kant. En uiteindelijk is het niet bijgelegd. Ook is het interessant om eens een boek over WO 2 te lezen, waarin de Duitse en Nederlandse situatie met elkaar worden vergeleken. Het enige iets minder positieve van dit boek is, dat de stijl heel voorspelbaar was. Iedere keer gaan Anna en Lotte iets eten of drinken. Tijdens de koffie of het eten begint eerst Anna iets te vertellen, wat irritatie bij Lotte opwek die er dus een verhaal vanuit haar positie tegenover plaatst. Vervolgens loopt Lotte verhit weg, Anna met een slecht gevoel achterlatend. Dit geldt bijna voor ieder hoofdstuk. Verder was het boek heel leesbaar, ondanks de dikte. (141 wrd)