De rode handschoen door Anke de Vries

III SAMENVATTING
Het verhaal speelt zich af in 1944, in een aantal verzonnen stadjes en dorpjes in Zuid- Frankrijk. De Tweede Wereldoorlog is in volle gang. De vriendin van de hoofdpersoon Patrick is joods. Ze woont met haar moeder in Mirac (het dorp van Patrick) bij madame Renaud. Ze heet Sarah maar leeft onder de niet-joodse naam Isabelle. Patrick en Isabelle gaan altijd samen met de bus naar school en als ze op een dag niet komt opdagen bij de halte, maakt Patrick zich ongerust.
De bus wordt gecontroleerd door de Milice (het politiekorps, dat samenwerkt met de bezetter). De man die voor Patrick staat geeft hem een brief en fluistert waar de brief moet worden afgegeven. De man wordt opgepakt en ondanks zijn zenuwen besluit Patrick de brief, die kennelijk belangrijk is, te bezorgen. Hierdoor kan monsieur Jacques, die ondergedoken zit, vluchten voor een razzia. Patrick blijft op het onderduikadres als de Milice het huis doorzoekt. Hij doet zich voor als de neef van de gastvrouw. De Milice gaat weer weg en Patrick gaat naar huis omdat de school al uit is.

Op weg naar huis komt Patrick Claire tegen en het verhaal gaat verder met haar als hoofdpersoon. Claire gaat ook naar huis en vindt in de stad een joods jongetje, Joseph, waarvan de ouders door de Duitsers zijn opgepakt. Ze neemt hem mee naar huis om hem te helpen. Haar pro-Duitse broer Vincent (die bij Patrick in de klas zit) vangt het jongetje, tegen alle verwachtingen in, liefdevol op en stelt zijn mening over joden helemaal bij.
Als Patrick gaat uitzoeken waarom Isabelle niet bij de bus was, vindt hij de rode handschoen die ze zou achterlaten als ze in gevaar was. Hij gaat overstuur naar zijn oom Bernard Duval. Zijn oom is notaris en kent veel mensen. Hij helpt ook joden aan een vals persoonsbewijs of helpt ze om het land uit te vluchten. Hij helpt Patrick en koopt Isabelle, haar moeder, en madame Renaud vrij en regelt hun vlucht naar Zwitserland. Isabelle zou een brief sturen als ze goed was aangekomen, maar Patrick heeft na een week nog niks ontvangen.
Tegelijkertijd moet Joseph weg omdat het te gevaarlijk wordt op de flat van Vincent en Claire. Hij komt via een ander adres bij Patrick terecht. Nicolas, een stroper, die in dezelfde regio woont als de andere hoofdpersonen, heeft tijdens een van zijn strooptochten ontdekt dat de notaris contacten heeft me de Milice. Later blijkt dat Duval alle rijke joden, die veel geld betalen en sieraden in bewaring geven, laat vermoorden door de Milice. De armen helpt hij wel en dat is zijn “bewijs van goed gedrag”.
De moeder van Isabelle hoort bij de rijken omdat ze kostbare diamanten bezit. Gelukkig raken Isabelle en haar moeder achterop tijdens de overtocht en kunnen ze vluchten als ze horen dat hun reisgenoten worden vermoord. Ze worden gered door het verzet en veilig de grens over gezet. Via de moordenaar van de vluchtelingen komt het verzet achter de malafide praktijken van Duval. Monsieur Jacques beraamt, samen met Nicolas en de dokter, een vriend van de notaris, die zich erg bedrogen voelt, een moord op de notaris. Ze laten het er als zelfmoord uitzien en de dokter stelt dat natuurlijk vast in een onderzoek. Er verstrijken een paar maanden en Joseph wordt overgeplaatst naar Gaby, de vrouw van de notaris, waar hij veilig is. Aan het einde van het verhaal komt Patrick thuis van school ontdekt hij dat er een brief van Isabelle is aangekomen.

IV Analyse
Onderwerp
Het boek sprak me wel aan omdat het over een andere kant van het onderwerp gaat. Bijna alle boeken (die in het Nederlands geschreven zijn en die ik heb gelezen) die over de Tweede Wereldoorlog gaan, gaan over Nederlandse personen en de personen spelen vaak een rol in het verzet. Dit boek gaat wel over jodenvervolging en verzet daartegen, maar de hoofdpersonen zijn gewone jongeren in Frankrijk (die overigens wel een mening hebben over de bezetter) die net als iedereen te kampen hebben met problemen die de oorlog met zich meebrengt. Zo wordt Patrick verliefd op Isabelle, die joods is, schaamt hij zich omdat hij in gezelschap geen mening durfde te geven over de bezetters en de jodenvervolging en hij maakt zich erg ongerust als zijn vriendin opgepakt blijkt te zijn. Claire heeft vaak ruzie met haar broer die voor de Duitsers is en krijgt plotseling een joods jongetje, waarvan de ouders zijn opgepakt, onder haar hoede. Ook is ze bezorgd om haar vader die door de Milice is opgepakt.
Ik heb nog nooit een boek gelezen dat de Tweede Wereldoorlog op deze manier benaderde en ik vind het interessant dat het verhaal zich afspeelt in Frankrijk omdat in elk land toch wel andere gebeurtenissen plaatsvonden en de bevolking zich anders gedroeg. Zo was de tweedeling tussen de burgers (voor of tegen de bezetter) nergens zo groot als in Frankrijk.
Ik vind het verhaal niet beter geschreven dan andere boeken over de Tweede Wereldoorlog (bijvoorbeeld “Oorlogswinter” van Jan Terlouw), maar ik vind dit verhaal wel bijzonderder omdat het zich in een ander land afspeelt.

Gebeurtenissen
Doordat het verhaal gebeurtenissen en flashbacks bevat, blijft het boeiend. De gebeurtenissen worden niet alleen afgewisseld met flashbacks en andere gebeurtenissen, maar de schrijfster laat ook gebeurtenissen plaatsvinden tijdens andere gebeurtenissen. Daardoor valt het verhaal zelden stil en blijft het spannend. Voorbeeld: Patrick wacht op de bus en maakt zich ongerust over Isabelle die niet komt opdagen. Als hij in de bus zit, maakt hij zich nog steeds zorgen, en de lezer wil ook weten waar Patricks vriendin is, maar de bus wordt tegelijkertijd aangehouden door de Milice en er worden een paar mensen gearresteerd. De vraag waar Isabelle is wordt pas na een paar hoofdstukken beantwoord.
De verhouding tussen de gedachten (flashbacks) van de personen en de gebeurtenissen is goed. De nadruk ligt op de gebeurtenissen maar er wordt ook veel aandacht besteed aan de gedachten of flashbacks van de personen.

In het verhaal is er volgens mij niet één gebeurtenis die belangrijk is, maar zijn er meerdere. Bijvoorbeeld het avontuur op het onderduikadres van een verzetsman, waar Patrick binnen gaat om een brief te bezorgen net voordat de Milice een razzia houdt, notaris Duval die wordt vermoord door het verzet en Patrick die aan het eind van het verhaal een brief van Isabelle krijgt.
Een gebeurtenis die wel indruk op me maakte, vond plaats toen bekend werd dat notaris Duval joden liet vermoorden in plaats van ze te helpen vluchten, zoals de lezer en de hoofdpersonen denken (en de vluchtelingen ook). Deze vorm van verraad vond ik wel schokkend.
De gebeurtenissen zijn voor mij niet herkenbaar want ze spelen zich meer dan 60 jaar geleden af en ze spelen in een ander land, maar dat maakt de gebeurtenissen wel origineel.
Ik zou geen van de gebeurtenissen graag willen meemaken, want ze hebben allemaal met oorlog te maken.

Personages
Er zijn meerdere hoofdpersonen in het verhaal omdat er verschillende verhaallijnen zijn. Dit zijn de personages:
Patrick: Patrick Lafitte is de belangrijkste hoofdpersoon. Omdat hij in de flashbacks en gebeurtenissen meestal de hoofdrol speelt, gaat hij echt voor de lezer leven. Patrick is een verlegen jongen met bruin haar. Hij heeft verkering met Isabelle en heeft een hekel aan oorlog, de Duitsers en de Milice, maar hij durft daar niet echt openlijk voor uit te komen in een gesprek met zijn klas. Patricks vader is overleden maar hij heeft een goede band met zijn moeder en zijn oom Bernard, die ogenschijnlijk in het verzet zit, maar eigenlijk joden verraad. Patrick is redelijk moedig en behulpzaam want hij bezorgt een brief voor iemand uit het verzet en helpt een joods jongetje aan onderdak.
Ik vind Patrick niet een echte held, maar het is ook geen antiheld, dus het maakt me niet uit of ik op hem lijk of niet. Ik kan me wel inleven in het gedrag van de persoon, omdat je door flashbacks veel over hem te weten komt.
Vincent: Vincent Braconnier is een jongen van dezelfde leeftijd als Patrick en Isabelle, en hij zit bij Patrick in de klas. Patrick vindt hem (in het begin van het verhaal) een rotjoch, want hij gaat met jongens om die vrienden zijn van de Milice, of bij de Milice zitten. In het midden van het verhaal verandert Vincent, als zijn zus een joods jongetje mee naar huis neemt. Vincent vangt het jongetje op en regelt samen met Patrick een veilig onderduik- adres. Ik zou niet graag op Vincent willen lijken omdat hij doet alsof hij voor de bezetter is om stoer te doen en niet om wat hij zelf vindt, ik vind dat behoorlijk laf en zo wil ik niet zijn.
Claire: Claire Braconnier is de halfzus van Vincent en een vriendin en klasgenote van Isabelle. Over haar komt de lezer niet echt veel te weten, want haar verhaallijn is niet heel lang. Ze heeft moeite met het gedrag van haar broer en maakt zich zorgen over haar vader, die is opgepakt.

Notaris Bernard Duval: Dit is de enige persoon die echt heeft bestaan. Hij heeft niet zo’n lange verhaallijn, maar door wat anderen over hem zeggen en over hem ontdekken, komt de lezer toch wel wat over hem te weten. Duval is erg op zijn neef Patrick gesteld en vindt dat hij veel te vrij wordt opgevoed. Ik vind de notaris een verrader omdat hij joden oplicht door te doen alsof hij ze helpt vluchten, maar ze in werkelijkheid in de val laat lopen. De reden waarom hij dit doet wordt niet echt duidelijk maar de lezer kan wel veronderstellingen maken aan de hand van een aantal aanwijzingen die worden gegeven. Zo is de notaris vroeger afgewezen door een joodse en laat hij alleen de rijke joden, van wie hij sieraden en geld in bewaring heeft gekregen, vermoorden. Hij heeft er ook bezwaar tegen dat zijn zus en zijn neef Patrick een joods jongetje onderdak geven, omdat “joden je alleen maar last en ellende bezorgen”. Mogelijke redenen voor zijn acties kunnen dus jodenhaat en hebzuchtigheid zijn.
Aan het eind van het verhaal wordt hij vermoord. Op deze persoon wil ik (natuurlijk) niet lijken.
Nicolas: Hij speelt niet zo’n belangrijke rol in het verhaal, maar ontdekt wel belangrijke dingen over de notaris. Nicolas’ gedachten en flashbacks worden uitvoerig beschreven in de verhaallijnen die over hem gaan. Hij is een stroper en rookt als een ketter. Tijdens zijn strooptochten komt hij erachter dat Duval contacten heeft met de Milice en beraamt samen met iemand uit het verzet de moord op de notaris.
Dokter Gustave: Over hem komt de lezer niet zo veel te weten, maar er is wel een hoofdstuk waarin zijn gedachten worden beschreven. De dokter is een goede, betrouwbare man, maar veel te goedgelovig. Hij is een vriend van Duval, die misbruik van hem maakt. Gustave geeft hem namelijk namen van joden door die willen vluchten.
Aan het eind van het verhaal helpt Gustave mee aan de moord op de notaris.
Isabelle: Isabelle Frasson is een valse naam, omdat ze joodse is. Haar echte naam is Sarah Hirsch. Haar gedachten worden niet beschreven en ze heeft ook geen verhaallijn en flashbacks, maar ze is wel een van de belangrijkste personen over wie de lezer veel te weten komt via de verhaallijn van Patrick. Sarah/Isabelle heeft het moeilijk met haar joodse achtergrond, en vertelt pas op de helft van het verhaal tegen Patrick wie ze echt is. Ze is iets kleiner dan Patrick en heeft bruin krullend haar.

Bouw
Ik vind het verhaal zeker boeiend. Het is vlot geschreven en er gebeurt veel. De samenhang tussen de verhaaldelen is logisch, maar doordat de schrijver veel flashbacks gebruikt en er redelijk wat verhaallijnen zijn is de tijd die verstrijkt af en toe wel onduidelijk en ingewikkeld. De opbouw is dus niet chronologisch en er zijn meerdere verhaallijnen: die van Patrick, Vincent, Claire, notaris Duval, Nicolas en dokter Gustave. Er zijn geen vooruitwijzingen maar een voorbeeld van een flashback/achteruitwijzing is op blz. 60 te lezen. Nicolas volgt daar een ontmoeting tussen de dokter en de notaris. Over de laatste heeft hij twijfels en hij denkt terug aan zijn ontdekking over de notaris, die vervolgens wordt beschreven.Ik vind de bouw die wordt gebruikt toch ook wel een pluspunt omdat het verhaal daardoor spannender wordt en niet saai is.

Taalgebruik
Het boek leest ook vlot doordat het taalgebruik niet moeilijk is. Er zijn weinig lange zinnen en moeilijke woorden en toch is het verhaal niet kinderachtig. Het taalgebruik van de personen past goed bij het onderwerp en de personages. Ze reageren op de oorlog die ze meemaken. In de bus roept Nicolas namelijk: “Les salauds – de smeerlappen! Op dit uur al!” (blz. 9) nadat de passagiers ontdekken dat de Milice de bus wil controleren. Nicolas is tegen de Milice en de uitroep past dus bij de persoon. Vincent, die in het begin nog (doet alsof hij) voor de bezetter is, noemt joden youpins, een scheldnaam. Ook dat past weer bij de persoon.

Ook de gedachten en gesprekken hebben verband met elkaar. Zo vertrouwt de dokter de notaris door en door en schrikt hij als Nicolas met bewijzen komt dat Duval joden verraadt. De dokter denkt dat het een misverstand is en dat er iets mis is gegaan en zegt dat ook. Hij probeert ook bewijzen te vinden waaruit blijkt dat de notaris onschuldig is. De verhouding tussen gedachten en gesprekken is ongeveer gelijk verdeelt.

V Essayistische ervaring
Het onderwerp van het boek grijpt me wel aan omdat het gaat over een andere dimensie van de Tweede Wereldoorlog, namelijk hoe die verliep in Frankrijk. Ik vind het verhaal erg realistisch, ondanks dat de plaatsen en personages verzonnen zijn. De hoofdpersonen zijn geen helden die zich intensief bezighouden met het verzet, maar gewone mensen die proberen om te gaan met persoonlijke problemen die de oorlog met zich meebrengt (zie IV: onderwerp, voor voorbeelden).
De hoofdpersonen hebben natuurlijk wel een mening over de bezetter en helpen samen een joods jongetje aan onderdak (ook Vincent helpt).
Los van de proloog geeft de schrijfster nauwelijks informatie aan de lezer door direct iets te vertellen. Het verhaal blijft daardoor boeiend en wordt niet saai. De schrijfster gebruikt wel veel flashbacks om de lezer informatie te geven over wat er is gebeurd voor het verhaal begon.
Door deze flashbacks houdt de schrijfster het verhaal spannend, omdat de ze soms plaats vinden op het moment dat de lezer wil weten hoe een gebeurtenis afloopt. Bijvoorbeeld als Patrick op madame Simone wacht op het adres waar monsieur Jacques zat ondergedoken. De lezer wil weten of Simone nog terug komt en wat de Milice met haar heeft gedaan. De schrijfter beschrijft echter uitgebreid hoe Partick terugdenkt aan zijn eerste ontmoeting met zijn vriendin Isabelle. Het verhaal bevat nog meer ingrediënten voor het creëren van spanning. Zo komt de lezer er pas in de laatste hoofdstukken achter dat notaris Duval helemaal geen joden helpt, maar ze juist laat vermoorden door de Milice en het geld en sieraden dat ze bij hem in bewaring gaven in zijn eigen zak steekt. Naast dit dwaalspoor is er natuurlijk ook sprake van lokale spanning. Bijvoorbeeld als ze Joseph naar Patrick willen brengen en ze worden gecontroleerd door de Milice. Deze spanning is lokaal want enkele bladzijden later zijn ze zonder problemen langs de controle gekomen. Tot slot gebruikt de schrijfster verschillende verhaallijnen (zoals die van Patrick, Claire, Vincent en Bernard Duval).
De schrijfster brengt in het verhaal niet haar mening naar voren en dringt je dus ook geen mening op. Ze beschrijft alleen de gebeurtenissen en zo kun je zelf een standpunt kiezen.

VI Informatie over de Schrijfster
Biografie
Anke de Vries werd op 5 december 1936 geboren in Sellingen (Groningen). Ze woonde op de Veluwe tot aan haar diploma op de middelbare school in Ede. Daarna reisde ze veel en woonde in verschillende landen, zoals Griekenland, Pakistan en Frankrijk.
In 1957 trouwde De Vries met de Fransman Laurent Félix-Faure. Hij moedigde haar aan om te gaan schrijven. Ze volgde een cursus creatief schrijven en debuteerde in 1972 met het boek “De vleugels van Wouter Pannekoek”. In het begin schreef ze boeken voor jongere kinderen, later schreef ze steeds meer voor de oudere jeugd.

Anke de Vries schrijft voornamelijk realistische boeken. Ze zijn bijna allemaal gebaseerd op waargebeurde feiten. Haar boeken zijn te verdelen in twee groepen: een groep speelt zich in Frankrijk af, de andere boeken in Nederland. De boeken die in Nederland spelen gaan over actuele problemen. Aantasting van het milieu, discriminatie, vooroordelen en kindermishandeling zijn daar enkele voorbeelden van. De ‘Franse’ boeken hebben vaak de opbouw van een detective. Daardoor zijn ze spannend en blijf je als lezer steeds nieuwsgierig naar de afloop van het verhaal. Vaak speelt de Tweede Wereldoorlog daarbij een belangrijke rol. Alleen “Opstand!” is een uitzondering. Dit verhaal geeft een beeld van de sociale omstandigheden van een streek in Frankrijk aan het begin van de twintigste eeuw.

De boeken van Anke de Vries zijn geen leerzame boeken met nuttige lesjes er in. Dat soort boeken schrijft ze dus absoluut niet. In een interview zei ze zelfs: “Ik vind het afschuwelijk om een stempel te krijgen van een soort boodschappenjongen, in dit geval boodschappen-vrouw. Ik probeer niks te laten denken of te laten zien. Ik heb een afschuw van gepreek of bemoeizucht. Iemand een mening opdringen vind ik hoogst onbescheiden.”

Anke de vries is 72 jaar en heeft twee kinderen (Jean-Laurent en Karin), ze woont sinds 1964 in Den Haag.