Karel Glastra van Loon
De Passievrucht
Uitgeverij L.J. Veen
Amsterdam/Antwerpen, 2001 (21e druk) Motivatie Mijn reden waarom ik ‘Passievrucht’ heb gelezen is, dat ik van verschillende leerlingen had gehoord dat het een ‘prachtig’ boek is. Ik was hierdoor toch wel nieuwsgierig geworden, dus las ik het boek voor Module 6. Samenvatting Armin Minderhout (36) woont met zijn zoon Bo (13) en zijn vriendin Ellen in Amsterdam. Bo is het kind van de vroegere vriendin (Monika) van Armin. Monika was de beste vriendin van Ellen. Zij is overleden aan bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking). Armin is corrector bij een wetenschappelijke uitgeverij. Zijn grote passie zijn vogels. Wanneer Ellen en Armin maar geen kinderen krijgen, gaan ze op bezoek bij een IVF-kliniek voor een medisch onderzoek. Hieruit blijkt dat Armin al zijn hele leven het syndroom van Klinefelter heeft, wat leidt tot onvruchtbaarheid. Armin heroverweegt zijn hele leven. Hij begint een zoektocht naar de echte vader. Wanneer Armin het vertelt aan zijn beste vriend Dees, schrikt deze heel erg. Bo lijkt immers heel erg op Armin! Als 1e verdachte heeft Armin Robbert Hubeek op zijn lijstje staan. Robbert is een vroegere ex van Monika. Hij blijkt niets te weten van de dood van Monika en hij weet de naam van haar zoon niet meer. Hij is dus niet de vader van Bo. Vervolgens gaat Armin op bezoek bij de huisarts van Monika. Armin denkt dat het zou kunnen dat de huisarts en Monika een relatie hadden. Armin heeft al vlug door dat hij ook niet de dader is. Als laatste staat Niko Neerinckx op Armins lijstje. Niko was een vroegere collega van Monika. Ellen probeert Armin ervan te overtuigen dat Monika absoluut niet op Niko verliefd geweest was. Armin gaat er toch heen, ook al is Niko zelf op reis. Hij ontmoet de vrouw van Niko, Anke. Armin komt erachter, dat Anke en Niko 3 kinderen hebben waarvan er 1 Bo heet. Armin denkt hierdoor dat Niko de biologische vader is van Bo. Hij wil het dan ook vragen aan Niko wanneer hij terug is van vakantie. Gelukkig kunnen Dees en Ellen hem ervan weerhouden. Hij zou immers het huwelijk van Anke en Niko kapot maken. Vlak hierna overlijdt Armins vader (Cor), zijn moeder is al 2 jaar geleden gestorven aan darmkanker. Na een knallende ruzie met Ellen gaat Armin samen met Bo een lang weekend naar Ameland. Wanneer Armin in dronken toestand verkeerd, vertelt hij aan Bo dat hij zijn zoon niet is. Hierop slaat Bo Armin. Wanneer Armin en Bo weer thuis zijn, ontruimen Armin en Dees het huis van zijn ouders. Hierbij vindt hij een briefje waarop: “Ik ben zwanger. M.’ Het dringt niet direct tot Armin door, maar uiteindelijk beseft hij dat zijn vader de biologische vader is van Bo. Verward komt hij thuis aan bij Ellen en Bo. Bo heeft ondertussen een brief gehad van Ellen, waarin staat dat zijn opa eigenlijk zijn vader is. Ellen heeft dit briefje gekregen toen Monika nog leefde. Zij heeft al die jaren geweten dat Armin’s vader, de vader van Bo is. Na deze verduidelijking is Armin helemaal niks meer; hij is geen vader, hij heeft geen zoon, hij heeft geen geliefde, geen vriend, niets. Bo is zijn halfbroer en heeft daardoor enkele overeenkomsten met hem. Persoonlijke reactie
Onderwerp Het onderwerp van ‘Passievrucht’ is het vaderschap. Ik vind het onderwerp wel interessant, omdat het 1 van de normaalste zaken van de wereld lijkt te zijn. In dit boek wordt er op gewezen, dat dat dus niet zo is. Ik had vooraf de verwachting dat je erachter zou komen wie dan wel de echte vader is en wat voor gevolgen dit zou hebben voor het kind en de vrouw of vriendin. Deze verwachtigen zijn dus wel uitgekomen. Het onderwerp ligt niet in mijn belevingswereld, omdat ik niemand ken die de vader van zijn niet blijkt te zijn. De belangrijkste gebeurtenis in het boek is volgens mij, wanneer Armin erachter komt dat zijn vader de biologische vader is van Bo. Hij krijgt hier eindelijk antwoord op de vraag waar het hele boek over gaat: “Wie is de biologische vader van ‘mijn’ kind?” Die gebeurtenis wordt goed beschreven, doordat het direct duidelijk is, dat Armin’s vader de vader van Bo is. De gedachten en gevoelens spelen de belangrijkste rol, doordat er niet veel gebeurtenissen worden beschreven. De gebeurtenis die mij het meest aan het denken gezet heeft is, wanneer Armin weet dat zijn vader de vader is van Bo. Het lijkt mij vreselijk, wanneer je zoiets te weten komt. Volgens mij kun je het dan beter je hele leven niet weten. De stukken waarin Armin vertelt over de teksten uit het wetenschappelijk blad waar hij voor werkt, vond ik behoorlijk saai. Daar moest ik met dan ook echt door heen ploeteren.
Personages De hoofdpersoon (Armin) vind ik geen held, doordat er daar geen redenen voor zijn. Armin is zijn hele leven al onvruchtbaar, terwijl hij 13 jaar aan een stuk door heeft gedacht dat hij vader was. De personages in dit boek zijn herkenbaar en levensecht, doordat ik me ze goed kan voorstellen. Ik kan me goed verplaatsen in Bo. De reactie die hij geeft wanneer hij hoort dat zijn overleden opa eigenlijk zijn vader is begrijp ik goed. Ik weet natuurlijk niet hoe ik zou reageren als ik hem was, maar dat Bo zo reageerde kan ik me goed voorstellen. Het gedrag van Armin keur ik soms goed en soms af. Wanneer hij zichzelf dronken voert terwijl Bo erbij is, keur ik niet goed. Maar dat hij zo reageert op het bericht dat zijn vader de biologische vader is van Bo, keur ik wel goed. Het is begrijpelijk dat je zo reageert. Ik vind dat de personages voorspelbaar reageren. Je kon verwachten dat Bo boos zou zijn op Armin toen hij vertelde dat hij niet zijn ‘echte’ vader is. Je kon ook verwachten dat Armin zo zou reageren als hij te weten komt dat zijn vader de vader is van Bo. Opbouw Het verhaal is niet ingewikkeld opgebouwd. Je krijgt eerst te lezen dat Armin al zijn hele leven onvruchtbaar is. Dan krijg je flashbacks over hoe het was met Monika. Daarna kom je te weten wat Armin’s reactie is op zijn onvruchtbaarheid. De flashback’s zijn nodig om de achtergrond van het verhaal te weten. Het verhaal vind ik niet echt spannend. Je wilt wel weten wie de echte vader is, maar dit noem ik niet spannend. Je ziet de gebeurtenissen vanuit Armin. Hij is de hoofdpersoon van wie je de gedachten en gevoelens leert kennen. Aan het slot blijf je nog wel met vragen zitten, zoals: “Hoe verloopt de relatie verder tussen Ellen/Armin, Armin/Bo?”. Taalgebruik Het taalgebruik in “Passievrucht” is niet moeilijk, behalve de stukken die Armin moest corrigeren voor zijn werk als corrector van medische bladen. De verhouding dialoog en beschrijvingen vind ik goed, doordat er evenveel wordt verteld als besproken. Het taalgebruik vind ik passen bij de personages, er werd bijvoorbeeld niet echt deftig gesproken of zo. Verdiepingsopdracht Voordat ik het boek ging lezen, had ik hoge verwachtingen van de “hadden dat ze de “Passievrucht” een heel mooi boek vonden. Voordat ik begon te lezen, dacht ik dat het boek zou gaan over een vader die ontdekt dat hij al zijn hele leven onvruchtbaar is, terwijl hij een zoon heeft. Deze man zou op zoek gaan naar de biologische vader. Het boek gaat dus over hetgeen wat ik zo ongeveer had verwacht. Het verhaal speelt in Amsterdam (functie: aangeven dat men ook in Nederland zoiets kan overkomen wat Armin is overkomen) en op Ameland (functie: op Ameland is Armin tezamen met Monika geweest). ---De thematiek van het verhaal is de tegenstelling tussen vruchtbaarheid en onvruchtbaarheid. Thema
Al snel maakt Karel Glastra van Loon duidelijk dat het hoofdthema van het boek het bedrog is, waardoor Armin niet de vader van zijn 'kind' blijkt te zijn.
Secundaire literatuur over het boek: Passievrucht van Karel Glastra van Loon De naam Karel Glastra van Loon zei me niets en toen ik zijn roman De passievrucht in handen kreeg, dacht ik eerst dat ik met een literair debuut van doen had. De achterflap leerde anders. In 1997 blijkt Glastra van Loon de verhalenbundel Vannacht is de wereld gek geworden te hebben geschreven, waarvoor hij zelfs de Rabobank Lenteprijs kreeg. Die bundel heb ik niet gelezen en eerlijk gezegd dacht ik dat de Rabobank Lenteprijs een prijs was voor weermannen of tuinarchitecten. Maar dat is niet zo. De Rabobank Lenteprijs is een literatuurprijs, groot vijfduizend gulden. Toch bleek ik wel degelijk iets van Karel Glastra van Loon gelezen te hebben. In mijn boekenkast staat Herman, de biografie van een genetisch gemanipuleerde stier, een journalistiek werkje dat Glastra van Loon samen met de journaliste Karin Kuiper heeft geschreven. Het geeft een handig overzicht van al het gemanipuleer rond de gemanipuleerde stier, maar enige literaire aspiratie spreekt er niet uit. Het is typisch zo'n boekje waarmee freelance journalisten op een eerzame manier nog wat trachten bij te verdienen. Het is altijd gevaarlijk wanneer een journalist de literaire boer op gaat. Meestal is hoon zijn deel. Een volkswijsheid zegt dat iedere journalist tenminste tien romans in zijn la heeft liggen, die zo slecht zijn dat geen enkele uitgever ze wil uitgeven. In Amerika staat het grensgebied tussen literatuur en journalistiek voor iedereen open, maar in Nederland zijn er nogal wat literaire veldwachters die de grens strak afbakenen. Van al deze overwegingen heeft Karel Glastra van Loon zich niets aangetrokken. Hij heeft een puur literair werk geschreven, waarvan eigenlijk alleen de laatste twee pagina's herinneren aan zijn non-fictie werkzaamheden. Die laatste twee pagina's bevatten een verantwoording en een woord van dank. Volgens wat ik nu maar even het Adriaan van Dis-complex noem, wordt elk citaat daarin verantwoord, zodat er straks geen nare beschuldiging van plagiaat kan komen. En alsof het een proefschrift betreft, bedankt de auteur ook nog zo'n beetje zijn hele kennissenkring, alsmede ook Karin "met wie ik urenlang boomde". Dat alles is natuurlijk erg sympathiek, maar het ook doet een beetje knullig aan. Het is meteen ook de enige knulligheid in deze roman, want De passievrucht is een klein meesterwerk. Lezers van deze recensies weten dat ik een dergelijk woord niet snel gebruik, maar De passievrucht is van het begin tot het eind een meeslepend boek. Het spannend, geestig en het gaat over een opmerkelijk geval dat waar gebeurd kan zijn en vermoedelijk ook waar gebeurd is. Ik vond het zelfs een bijzonder opwekkend boek, waarin de schrijver aan het slot ook nog het allerzwartste scenario weet te vermijden, zonder dat hij sentimenteel wordt. Wat mij betreft mag De passievrucht zo genomineerd worden voor een prijs met wat meer gewicht dan de Rabobank-vlinders-in-je-buik-prijs. Nu de jury van de Libris-prijs dit jaar een zwakke Mulisch en een wezenloze Nooteboom heeft voorgedragen, zou ze zich het komend jaar kunnen revancheren met De passievrucht. Anders dan in zijn boek over de stier Herman gaat De passievrucht niet over genetisch manipulatie, maar speelt afstamming wel een grote rol. De hoofdpersoon woont samen met een zijn vriendin Ellen en zijn zoon Bo, die hij heeft meegenomen uit een voorgaande verhouding. Die voorgaande verhouding werd beëindigd omdat Monika, de moeder van zijn kind, plotseling kwam te overlijden. Ook Ellen wil een kind, maar helaas wil dat niet lukken. De roman begint met een scène in het ziekenhuis, waarin de hoofdpersoon te horen krijgt dat hij degene is, althans zijn zaad, die verantwoordelijk is voor het uitblijven van nageslacht. Hij lijdt aan het syndroom van Klinefelter, een afwijking aan de chromosomen die hij bij zijn geboorte heeft meegekregen. Dat betekent dat hij zijn hele leven al onvruchtbaar is en dat zijn zoon Bo daarom ook niet van hem kan zijn. Die openingsscène is met veel vaart en humor geschreven en zet onmiddellijk de toon van het boek. Vanaf dat moment ligt niet alleen het leven van de hoofdpersoon in scherven, maar natuurlijk ook dat van zijn zoon Bo, al weet die nog van niks. Alleen Ellen blijft opmerkelijk koel onder de dramatische omstandigheden en de lezer zal later begrijpen waarom. Het knappe van De passievrucht is dat het met veel psychologisch inzicht is geschreven. De hoofdpersoon doet steeds wat ik in zo'n situatie ook zou hebben gedaan - tenminste dat vermoed ik. Hij laat zijn zoon, die inmiddels "zijn zoon" is geworden, voorlopig in het onwetende, maar wel gaat hij op zoek naar de echte vader, ook wel "de dader" genoemd. Daarvoor moet hij zijn geheugen pijnigen met de onaangename vraag: met wie is Monika indertijd allemaal vreemd geweest? Het oplossen van dit raadsel brengt hem bij een hele reeks van potentiële vaders, die natuurlijk ook niet zitten te wachten op het goede nieuws. Het is een zoektocht die Glastra van Loon laat zien als een rasschrijver. Telkens komt de hoofdpersoon voor nieuwe verrassingen te staan, maar tot aan de pointe aan het slot, lijken die zo natuurlijk voort te vloeien uit de gebeurtenissen dat het verloop aannemelijk blijft. Een fraaie wending krijgt het verhaal als de hoofdpersoon meent de echte vader gevonden te hebben. Lang draait hij erom heen, hij probeert zelfs nog even de vrouw van de vermeende vader te verleiden - overigens vooral in zijn fantasie - maar tenslotte laat
hij zich overtuigen tot het inzicht dat niemand gebaat zou zijn bij de waarheid. Het huwelijk van de echte vader zou er door verwoest worden, en zoon Bo zou ook niet geholpen zijn met de harde feiten. Dat de vermeende vader later helemaal niet de vader blijkt te zijn en dat nieuwe onthullingen hem te wachten staan, weet de hoofdpersoon op dat moment nog niet. Hij weet ook nog niet dat Ellen alles al weet. Hoe De passievrucht afloopt, lijkt mij nu verder iets dat de lezer zelf maar moet uitvinden. Karel Glastra van Loon is volgens de flaptekst van 1962 en hij moet 36 of 37 zijn. Of je zou iemand nog een jong schrijver moet noemen, weet ik niet. Nabokov had op die leeftijd al een oeuvre op zijn naam staan. Maar kennelijk is het in Nederland mogelijk om je buiten de gevestigde paden om te ontwikkelen tot een volwassen schrijver. Dat is in zekere zin ook geruststelling. Glastra van Loon laat ook zien dat de journalistiek niet per se een kerkhof behoeft te zijn voor literaire ambities. In De passievrucht wordt nogal wat genetische kennis aangedragen, die Glastra van Loon tijdens zijn journalistieke werkzaamheden moet hebben opgedaan. Vanzelfsprekend zal ik nu spoedig ook Vannacht is de wereld gek geworden gaan lezen. Ik ben al drie boekhandels afgeweest, maar daar hadden zij het niet. Ik blijf zoeken. Zo'n Rabobank lenteprijs kreeg je natuurlijk niet voor niets. HPDe Tijd, 19 april 1999 © Max Pam Evaluatie Mijn eindoordeel over “Passievrucht” is, dat het een goed boek is. Mijn argumenten hiervoor zijn, dat het onderwerp me aanspreekt en het verhaal ingrijpend is. Mijn eerste oordeel is niet veranderd na het uitvoeren van de verdiepingsopdracht. Ik ben tevreden over het schrijven van dit boekverslag, doordat het maken van een boekverslag en het lezen van een boek steeds vlotter verloopt. Alleen de stukken over wetenschap vond ik behoorlijk lastig om te lezen.Voor de rest was er niets verwarrend of onduidelijk.