DE ONTDEKKING VAN DE HEMEL

1. Geef het thema.
Het boek beschrijft gedetailleerd het leven van Quinten en zijn ouders tot zijn geheimzinnige verdwijning als zijn taak vervuld is. Of
Het boek beschrijft hoe een Engel ervoor gezorgd heeft dat de stenen tafelen terug naar de hemel zijn gebracht en daarmee het contract met de mensheid is opgezegd. Of
Nu op de aarde wetenschap en techniek de wetten van Mozes hebben verdrongen, wordt in de hemel een plan gesmeed om het verbond tussen God en de mens weer ongedaan te maken. Het testimonium (de tien geboden) moet worden teruggebracht naar de hemel. Een engel zorgt er voor dat er op aarde iemand wordt geboren om deze opdracht uit te voeren.

2. Beschrijf alle belangrijke personages.
Onno Quist:
Onno ondergaat een grote verandering in het verhaal: na de dood van Helga stort zijn wereld in elkaar.

Onno voor dood v. Helga: erg bombastisch, overdreven, alles wat hij doet en zegt is overdreven, en moet daarom met een tikkeltje ironie gelezen worden. Hij zet zich af van zijn Christelijke opvoeding.
- brutaal: vb. brutaal tegen vader en familie, ook op andere momenten aarzelt hij niet om zijn mond open te doen
- bombastisch: hij heeft een ongelofelijk bombastisch taalgebruik
- opvliegend: hij neemt een opdringerige journalist in een houdgreep wanneer deze Max lastig valt
- zelfzeker, besluitvaardigheid: in zijn omgang met mensen, hij is zeer gedecideerd, bijv. in de politiek
- levenslustig: tot aan de dood van Helga is hij zeer actief in de politiek, en hij geniet van het leven (krijgt een buikje, ...)
- deze Onno zou vergeleken moeten worden met een vriend van Mulisch, een zekere Donner (schaker). Toch heeft hij ook trekken van mulisch: hij beschouwt zich ook als het toppunt van de evolutie, kent geen valse bescheidenheid (!), hij is in vele opzichten ook de tegenpool van Max
Onno na Helga's dood:
- teruggetrokken: leeft alleen met raaf edgar
- hij blijft zeer intelligent, alhoewel hij toch wat energie is verloren
- apathie:levenslust is verdwenen, hij spendeert zijn dagen met het schrijven van een brief naar zijn vader, maar maakt er nooit iets van, ondanks de duizenden notities, hij leeft trouwens als een bedelaar
Wanneer hij Quinten terug ontmoet flakkert de oude Onno terug wat op, maar zonder het bombastische.

Max Delius:
Levenslustige vrouwenverslinder

- Besluitvaardig: vb. na ongeluk Ada handelt hij meteen, idem voor de beslissing om met Sophia en Quinten te gaan samenwonen.
- ontrouw: hij is trouw aan hun vriendschap, maar toch verraad hij ze met Ada, ook ontrouw met duizenden vrouwen
- rationele wetenschappelijke geest: de seconden voor zijn dood was hij nog aan het rekenen, hij had de hemel wiskundig berekend
- eerder introvert en nogal ongevoelig: in de periode dat hij met Ada is wordt er tussen hen bijna niet gesproken 's avonds
- zeer intelligent: zie gesprekken Onno-Max
- vgl. Mulisch zelf (verleden van de ouders, vrouwenverslinder)

Quinten Quist:
Dit personage is nogal stil en kil
- introvert: spreekt niet tot zijn drie jaar, heeft nauwelijks contact met mensen van zijn leeftijd
- intelligent: zijn eerste woord is "obelisk", verder haalt hij geen goede resultaten op school omdat hij zich er verveelt. Toch toont hij soms zijn schaarse wereldkennis: bv. wanneer ze moeder Max ontmoeten, weet hij niet dat de Joden een tattoo op hun arm kregen in de concentratiekampen.
- doorzettingsvermogen, wilskracht: toont hij wanneer hij Onno overtuigt om de Stenen tafelen te halen.

- verbeeldingsrijkheid: toont hij in de dromen die hij droomt, en in de tekeningen die hij maakt
- roekeloos: de inbraak in de kerk

Ada Quist - Brons: celliste. Speelt bij het Concertgebouworkest en werkt daarbij veel samen met haar voormalige partner Bruno. Volgens Mulisch gaat de wereld aan wetenschap en techniek ten onder. We zijn niet meer in staat het mysterie uit te drukken en te beleven, behalve via het woord of via de muziek. Niet toevallig is Onno taalkundige, en Ada musicus. In de vijfde maand van haar zwangerschap raakt Ada, als gevolg van een ongeluk, in een coma. Zoon Quinten wordt met de keizersnede geboren. Ada wordt nooit meer wakker. Sophia beëindigt het leven van haar dochter met een injectie insuline.
Sophia Brons: overdag kil. Het overlijden van haar man heeft geen effect op haar gevoelens. ‘s Nachts een minnares en toont ze wel gevoelens.. De relatie duurt zeven jaar.Heeft een verpleegkundige opleiding gehad en kan goed omgaan met Ada's situatie. Ze neemt de uiteindelijke beslissing om eigenhandig een einde te maken aan Ada's lijdensweg.

3. Geef de tijdsduur, periode met veel of weinig verteltijd en waarom.
Het verhaal dat verteld wordt door de Engel loopt van 1967 tot 1985; de tijd van de revolutionairen, opkomst van linkse groeperingen en van de koude oorlog en zijn effect in Nederland. Het grotere verhaal in dit boek, namelijk het verhaal over het pact met de duivel dat de mens heeft gesloten, duurt van +/- 1580, wanneer Francis Bacon een collectief contract met de duivel sluit, tot 1985, het moment dat het testimonium naar de hemel teruggebracht is.

4. Verklaar de titel.
1. De hemel als onderwerp: de hemel ontdekt iets - het verbond van de mensheid met de duivelse techniek

2. Hemel als lijdend voorwerp: de hemel wordt ontdekt. A - Max die letterlijk op het punt staat de hemel te ontdekken. B - Quinten die de burcht ontdekt en burcht=poort=hemel. C- met wetenschap en techniek probeert de mensheid het mysterie van de hemel te ontrafelen

5. Verklaar de ondertitel.
Geen ondertitel.

6. Verklaar het motto.
Geen motto.

7. Wat voor soort roman en waarom.
Een totaalroman:
A. Ideeënroman (cultuurkritiek)
B. Tijdsroman (beeld maatschappelijke en politieke ontwikkelingen)
C. Politieke roman (Onno)
D. Psychologische roman (Max en de holocaust, vatersucher-motief Onno en Quinten)
E. Avonturenroman (reis Italië)
F. Ontwikkelingsroman (opgroeien Quinten)
G. Filosofische roman (rol van het kwade in de wereld)
H. Fantastische roman (vele wonderlijke gebeurtenissen)
I. Sleutelroman (herkenbare personen uit politiek+cultureel leven)

8. Vanuit welk perspectief is het geschreven en wat is de functie hiervan.
Alwetende verteller. Afgewisseld met ik vertelwijze waarbij de engel tekst en uitleg geeft.


9. Geef het idee m. b. t. plaatsen in de tijd.
Hij probeert ons duidelijk te maken dat de mensheid zelf verantwoordelijk is voor het vervagen van de normen en waarden en de vernietiging van de wereld. Door de technische ontwikkelingen wordt het geheim van de wereld en het ontstaan er van ontrafeld en komt de mensheid aan zijn eigen fundamenten, waardoor het bouwwerk Mens en Wereld langzaam instort.

10. Welke literair-historische motieven en geef een voorbeeld in de tekst.
1. vatersuche (Quinten naar zijn vader, Max zijn vader)
2. schuld (vreemdgaan max en ida)
3. liefde (de vele relaties, net een soap)
4. einde der tijden (de ondergang van de mensheid)
5. dood (Max, Ida, Helga, Quinten))
6. reis (Quinten naar Italië en tel aviv)
7. tijd (veel jaartallen, alles heeft verband)
8. vriendschap (tussen Max en Onno)
9. het toeval (staat vol van toevalligheden zie extra info)
10. muziek (Ida celliste)
11. angst ( Max gelijkenis met Quinten)
12. eenzaamheid (voordat Max en Onno elkaar ontmoetten begreep niemand hen)
13. God (komt vaak terug in het boek en ook in andere werken van Mulisch)
14. relaties (Max en Onno zijn boezemvrienden. Max krijgt een relatie met Ada, maar deze wordt verbroken. Onno krijgt vervolgens een relatie met dezelfde Ada. Op een uitstapje naar Cuba komt het toch tot een vrijage tussen Max en Ada, waardoor Ada zwanger raakt. Onno, in de veronderstelling dat hij vader wordt, trouwt met haar. Max krijgt een relatie met de moeder van Ada, Sophia. Ada bevalt van een zoon, genaamd Quinten.)

15. intelligentie (personages zijn erg slim)
16. oorlog (tweede wereldoorlog grote rol in verleden van Max)

11. Welke interne motieven en geef een voorbeeld in de tekst.
1. het testimonium(= de 10 geboden)
2. de burcht (dromen van Quinten en heeft ervoor gezorgd dat hij naar Rome ging en hij vernietigt daar de stenen tafelen)
3. het midden (het midden van het midden komt vaak terug)
4. de stenen tafelen (die moeten vernietigd worden)
5. de raaf Edgar (Edgar allen Poe dichter met gedicht de raaf, helpt bij herzien Onno en Quinten)

12. Verklaar het structuurelement ruimte in het boek
Over het algemeen kunnen we stellen dat het verhaal zich op twee plaatsen afspeelt: op aarde en in de hemel. De fragmenten die zich in de hemel afspelen zijn eerder beperkt: de proloog, de epiloog, en het einde van ieder van de vier delen van het boek. Over deze plaats valt ook niet veel te zeggen, omdat ze nergens specifiek beschreven wordt, ze wordt zelfs niet eens letterlijk vernoemd.. Op aarde: Een voorbeeld hiervan is het hele deel van het boek dat zich in Cuba afspeelt en dan vooral het gevolg van het bezoek aan Cuba. Cuba staat in zekere zin toch symbool voor een revolutie, een andere wereld, een wereld waar onmogelijke dingen mogelijk zijn. Zo ook de bevruchting van Ada, tegen de pil in.
De revolutie verandert het leven van de hoofdpersonen. Niet alleen wordt Ada zwanger, wat een directe impact heeft op het leven van zowel Max als Onno. Het heeft later in het boek nog een tweede uitwerking, Onno mag geen minister worden, omdat hij in Cuba is geweest. Omdat hierdoor zijn politieke carrière voorbij is vertrekt Onno naar Rome waar hij Quinten weer tegenkomt en waar zij samen ‘het midden van de wereld’ vinden. Veel symbolische plaatsen zoals Westerbork, de Auswitch driehoek, de Burcht van Quinten.


13. Geef de historische tijd van het boek met een voorbeeld uit de tekst.
De periode die intussen door het verhaal op aarde wordt bestreken loopt van 1967 tot 1985 - van provo en de revolutionaire aspiraties van de jaren zestig tot het aantreden van Gorbatsjov in de Sovjet-Unie. God of de hemel komen in dat verhaal niet voor, tenzij als een christendom dat langzaam uitdooft in de patriarchaatcalvinistische familie van Onno. Dat klopt dus met de voorstelling die er in de hemel van gegeven wordt. Vroeger, zo zegt de ene engel, konden de engelen de mensen nog wel eens wat influisteren, tegenwoordig denken ze in die gevallen dat het hun eigen idee is. Het gaat dus om een reële tijd en een reële plaats.

14. Schrijfstijl bv zijn er enige opvallende beeldspraken en/of stijlfiguren.
Vol kunstzinnige beeldspraken, suggestieve overdrijvingen, vreemd woorden en vele toespelingen. Veel symboliek bijvoorbeeld getal God=8. Quinten Quist=2 kwinten(- muziek: Ada) Ook opvallen is dat het een verhaal in een verhaal is: engel treed op als verteller en doet niet alleen verslag maar geeft ook tussendoor commentaar op het vertellen. Of de witte lok die Quinten in zijn haar krijgt=betekent een geluk/wenskind in de Chinese cultuur. Ada is een palindroom net als Onno.

15. Geef de stromingen uit de literatuur met voorbeelden uit de tekst.
Hij is niet goed te plaatsen in een literaire stroming.
1. Magisch realisme: Het werk van Mulisch heeft vaak een metafysisch karakter. Hij wordt geprezen om zijn romancompositie. Vaak zijn er binnen zijn romans verschillende verhaallijnen te trekken. Mulisch ziet schrijven als een magisch proces. De werkelijkheid is volgens hem geen toevallig gegeven: er is een verborgen samenhang. Toeval bestaat niet, alles heeft een diepere betekenis: de geschiedenis is een wetmatig proces. De taak van de schrijver is om de diepere betekenis van de werkelijkheid zichtbaar te maken. Dat kan volgens Mulisch door mythen en symbolen in de werkelijkheid te herkennen. De grote verhalen van de mensheid verbeelden de diepere betekenis van de werkelijkheid, het levensraadsel. Mulisch laat zijn werk aansluiten op die grote verhalen. De schrijver verandert in het schrijfproces (op magische wijze) de werkelijkheid zodanig, dat in de gebeurtenissen het bovenpersoonlijke zichtbaar wordt, waardoor ze tot mythe worden verheven. Terugkerend is de Oedipus-mythe, die hij op een zeer eigen wijze interpreteert. De mens probeert volgens hem de dood te overwinnen, hetzij door de dood met gelijke wapens te bestrijden, hetzij door zelf God te worden. De dood kan men overwinnen als men de tijd kan overwinnen. Dit kan door het stilzetten van de tijd of door het teruggaan naar het begin. Dit is wat Oedipus doet. Door terug te keren naar zijn moeder en daar de plaats in te nemen van zijn vader, verenigt hij het verleden, het heden en de toekomst en overwint zo de lineaire tijd. Het magische deel van zijn filosofie houdt verband met het schrijven. Door te schrijven, wordt de auteur God: hij schept een wereld en het lot van de personages ligt in zijn handen. De tijd speelt dus zoals al eerder werd vermeld een zeer belangrijke rol in het werk van Mulisch.
2. Symbolisme - opzoek naar grenzen van de werkelijkheid en het onbekende. Tijd speelt een belangrijke rol zie 1.

16. Kenmerken van de schrijver
1. Fascinatie WOII; oorlog is van alle tijden
2. Schuldvraag
3. Ongewone fantasie
4. Dood (personages en mensheid)
5. Absurditeit van het leven
6. Autobiografische elementen
7. Maatschappijkritisch
8. Overeenkomsten met vorige boeken
9. Veel symboliek
10. Tijd en ruimte een grote eenheid
11. De mens wordt gedreven door krachten die hij niet kan beheersen.

12. Niets is toeval (magisch realisme)
13. Metafysisch wereldbeeld

17. Extra informatie
QQ = 2x0 = 8 betekent eeuwigheid/god. Liggend streepje=allerlaatste woord nog niet gezegd
Quinten Quist: QQ = 2x(eicel met spermatozoon) = dubbele bevruchting van Ada door Max en Onno
Getatoeëerde nummer op arm van moeder Max is: 31415 = Pi
Moeder van Max heet Eva, moeder van Quinten heet Ada: Ada en Eva
Aantal toevalligheden:
a. Max Delius raakt bevriend met Onno Quist. Max is geboren op 27 november 1933, Onno was op die dag uitgeteld. Dat betekent dus, dat ze beide op 27 februari 1933 verwekt zijn, op de dag, dat de Nederlander Van der Lubbe het gebouw van de Rijksdag in Berlijn in brand stak.
b. Beiden hebben zij op dezelfde avond gemeenschap met Ada Brons op Cuba. En hoewel deze de pil gebruikte, wordt uit hen beider gemeenschap de hoofdfiguur Quinten Quist geboren.
c. Max Delius werkt als sterrenkundige op Westerbork, waar hij de hemel aftast met fijngevoelige apparatuur. Het is dezelfde plaats vanwaar zijn moeder als jodin met de gele ster op haar kleding met bruut geweld naar de hel van Auschwitz werd afgevoerd.

d. Westerbork ligt in het middelpunt van de driehoek die Drenthe vormt, precies zoals Auschwitz in het midden ligt van de driehoek die de plaatsen verbindt waar de Hongaars-Oostenrijkse vader van Max zijn jeugd doorbracht. Wolfgang Delius, de vader van Max, heeft zijn vrouw als jodin bij de Gestapo gemeld. Later blijkt, dat onder het papier, dat hem tot Nederlander naturaliseert, de handtekening staat van de vader van Onno, de toenmalige minister van staat.
e. De joodse moeder van Max blijkt later nog in leven te zijn. In Tel Aviv wordt zij door Onno Quist herkend aan de bijzondere kleur van haar ogen en het gebruik van het woordje 'kletskop'. Quinten Quist ontdekt het ingebrande nummer op haar arm.
f. Max Delius wordt door een meteoriet gedood vlak nadat hij signalen vanuit de plek van de oerknal heeft opgevangen.
g. De van Quinten zwangere Ada Brons raakt in coma bij een auto-ongeval als ze op weg is naar haar stervende vader. Haar kind wordt met de keizersnede gehaald. Zij sterft in dezelfde nacht dat dit kind, Quinten Quist, zoon van de twee bevriende vaders Max en Onno, in Rome de Stenen Tafelen uit het Sancta Sanctorum weet te stelen. Haar crematie valt samen met de tenhemelopneming van Quinten, waarbij de letters van de Stenen Tafelen in Jeruzalem terugdwarrelen naar de Hemel.