LEESVERSLAG MODULE 4

TITEL: De Kroongetuige
SCHRIJVER: Maarten ’t Hart
DATUM: 01-06-2001

KORTE INHOUD:

Thomas Kuyper is getrouwd met Leonie die onvruchtbaar is, maar toch heel graag kinderen wil. Omdat Thomas er bijna ziek van werd om precies wanneer de gynaecoloog hem het adviseerde met Leonie naar bed te gaan, is hij minder van Leonie gaan houden, en heeft hij een geheime liefde. Als Leonie een week naar haar moeder is gaat Thomas geregeld uit met Jenny, zijn geheime liefde.

Thomas is de hele avond met Jenny uit geweest. Allebei zijn ze dronken en het café waarin ze belandt zijn gaat sluiten. Thomas wil nog met Jenny mee naar huis om wat te drinken, maar Jenny voelt daar weinig voor. Thomas pakt Jenny bij haar arm vast en ze schreeuwt dat ze lost wil. Even later loopt Jenny alleen naar huis, en Thomas kijkt haar nog een hele tijd na, totdat ze voorbij de kerk is verdwenen. Thomas gaat uiteindelijk ook naar huis, langs haar woning. Daar is ze niet. De volgende ochtend gaat hij naar zijn werk, hij is farmaceutisch wetenschapper. Zijn assistent zegt tegen Thomas dat de proefratten na 5 dagen hongeren weer helemaal vol zitten met eten. Later komen twee agenten binnen, Lambert en Meuldijk, die hem vragen over zijn uitje met Jenny. Ze vertellen hem dat Jenny vermist wordt en dat ze bij geen van haar vriendinnen te vinden is. Omdat het heel erg verdacht is dat Thomas het laatste met Jenny is gezien, wordt hij meteen de hoofdverdachte. Later gaat hij terug naar de bibliotheek en daar komt hij Lambert en Meuldijk tegen. Lambert zegt gelijk tegen zijn assistent Meuldijk dat het maar weer bewijst dat criminelen altijd terug naar de plaats van het ongeval komen. Een sterk argument tegen Thomas is dat de ratten die nacht gevoerd zijn, en omdat het er 200 waren was het een goede oplossing om een lijk kwijt te raken. Verder heeft iemand die in de buurt van het laboratorium woont ook twee mensen naar binnen zien gaan en er 1 naar buiten zien gaan, die in een auto stapte en weg reedt. Een tijdje na Jenny’s vermissing wordt Thomas daarom gearresteerd, en wordt ook Leonie met Jenny geconfronteerd. Snel nadat hij is gearresteerd begint hij te zwijgen. Leonie en hij wisselen nog wel brieven uit, waarin hij uitlegt hoe het gegaan is met Jenny, en wat ze allemaal gedaan hebben, en waarin Leonie hem hoop geeft en steeds optimistisch is. Na een tijdje mag Leonie geen brieven meer sturen omdat Thomas zwijgt. Leonie gaat zelf ook op onderzoek uit, naast de agenten. Ze komt ook meer over Jenny te weten, omdat Thomas een stuk uit een boek had aangestreept dat gaat over iemand die van een Jenny een kus krijgt. Ze wordt daardoor nog jaloerser op Jenny en ze is bang dat Thomas en zij met elkaar hebben geslapen, en daarom verschoont ze hun bed grondig. Ze gaat elke plaats na waar Thomas en Jenny zijn geweest, en zoekt daar naar aanwijzingen van Thomas’ onschuld. Ze komt erachter dat Lambert ook bij Jenny op visite is geweest, en ze gaat na of 200 ratten na 5 dagen hongeren een mensen lichaam van 50 kilo op kunnen eten. Dat blijkt niet het geval te zijn, ze kunnen maar 150 gram per rat op, dus maximaal 30 kilo. Verder gaat ze bij een vriend van Jenny kijken, maar die blijkt weg te zijn. Ze vraagt aan de buurvrouw wanneer ze weg zijn gegaan, het bleek tijdens een sneeuwbui te zijn, en het was koud, ook omdat de vrouw van Robert warme kleding aanhad.

Thomas komt een paar keer bijna vrij, maar omdat er steeds op het nippertje nieuw bewijs materiaal wordt gevonden, blijft hij op het bureau. Een voorbeeld is dat de kleren van Jenny op het laboratorium worden gevonden, en dat later ook blijkt dat er dure drugs en andere stoffen weg zijn. Uiteindelijk wordt Thomas verhoord, terwijl er eigenlijk geen concrete bewijzen zijn, behalve die van meneer “sommig mens”, zoals hij wordt genoemd, die tegenover het laboratorium woont. Tijdens de rechtszaak wordt dat bewijs echter helemaal onderuit gehaald, omdat Thomas geen rijbewijs heeft en dus nooit in een auto kan zijn weg gereden. Verder wordt door de advocaat van Thomas benadrukt dat het heel raar is dat hij uit zijn eigen laboratorium steelt, en dat de kleren erg overduidelijk waren verstopt. Uiteindelijk wordt Thomas vrijgelaten, ook al gelooft bijna iedereen dat hij schuldig is. Thomas en Leonie hebben dan eindelijk de tijd om te praten over wat er allemaal gebeurt is. Het blijkt dat Leonie wat heeft ontdekt waardoor Thomas toch schuldig zou zijn. Daarom gelooft nu zelfs Leonie niet meer in de onschuldigheid van Thomas, wat hem heel erg kwetst. Het blijkt dat Leonie een lijk heeft ontdekt in een pot op sterk water, en dat dat lijk van Jenny moet zijn. Ze gaan er heen, en Thomas bekijkt de pot, waarna hij kotsend terug komt. Ook Lambert is in het gebouw, Thomas en Leonie hadden geen moeite gedaan om de deur dicht te doen. Lambert gaat kijken en ziet een lijk, maar merkt op dat die niet van Jenny is, maar van de vrouw van Robert. Daarna begrijpt Leonie opeens een stuk beter hoe het is gegaan, en met z’n drieën zoeken ze het allemaal uit. Het blijkt dat Robert met zijn vrouw die avond daar is geweest, en dat Jenny via een andere ingang binnenkwam. Robert had een pistool van hetzelfde kaliber als waarmee zijn vrouw is vermoord voordat ze in de pot was gedaan. Jenny had na de moord de kleren van Robert’s vrouw aan gedaan, en ze zijn samen met de auto vertrokken naar het buitenland. De sneeuw van de buurvrouw bleken pluisjes van bomen te zijn. Zo was alles ongeveer rond, en Thomas’ onschuld eindelijk bewezen.

Als laatst geeft Thomas Leonie een krantenartikel waarin staat dat de eerste reageerbuis baby is geboren, en vroeg hij haar: “Zou het misschien bij ons ook kunnen?”, waardoor Leonie blij werd om te weten dat hij het ook nog steeds wilde.

VERDIEPINGSOPDRACHT

1. Bespreek de thematiek in de tekst. Ga daarbij in op de volgende punten:
a) Wat is volgens jou het thema (of thema’s) van de tekst?
b) Licht het gevonden thema duidelijk en uitvoerig toe met behulp van voorbeelden, citaten en argumenten.
c) Wat zijn volgens jou de belangrijkste motieven?
d) Licht de gekozen motieven duidelijk en uitvoerig toe met behulp van voorbeelden, citaten en argumenten.
e) Leg, als dat mogelijk is, verband tussen titel, motto en thematiek.

- Er komen twee thema’s in het boek voor die veel met elkaar te maken hebben. Het eerste thema is een verstoorde huwelijksrelatie (het huwelijk van Thomas en Leonie en alle problemen daar omheen, voornamelijk de kinderloosheid en de jaloezie van Leonie). Het tweede thema is de misdaadkant van de roman: een raadselachtige verdwijning van Jenny Fortuyn.
De sensationele gebeurtenissen geven het boek een zekere dramatiek, maar in feite gaat het over het huwelijk. Verschillende motieven zijn dan ook: overspel, trouw, jaloezie en kinderen. Het seksuele leven van Thomas was niet geweldig, eigenlijk walgde hij ervan en wilde hij wel eens met een meisje naar bed dat niet zo nodig kinderen moest. Jenny had zelfs al twee keer een abortus gehad, waardoor Leonie’s jaloezie nog eens versterkt werd.

Thomas is dan misschien onschuldig voor wat betreft de criminele kant van de zaak, in een ander opzicht is hij wel schuldig, want hij is ontrouw geweest. Later vertelt hij Leonie waarom. Leonie blijft Thomas wel trouw; omdat zij nog steeds van hem houdt, begint ze haar speurtocht. Maar zij voelt zich weer op een andere manier schuldig: ze is onvruchtbaar. Haar kinderloosheid wordt een obsessie. Dit is ook de reden dat ze zo tekeergaat tegen abortus. Zo zijn er nog veel meer elementen in het boek die verwijzen naar kinderen, kinderloosheid en kindermoord: de pasgeboren ratjes die worden opgevoerd aan de schildpad, het schilderij van Chardin, Kerstmis, enz.

-De titel is ontleend aan een citaat uit een werk van Nietzsche: "Zijn niet de meeste huwelijken van dien aard dat men geen derde als kroongetuige wenst? Hiermee wordt bedoeld dat een kind meestal in een huwelijk de beste kroongetuige is.
Ook slaat het op het detectiveaspect: de kroongetuige (de belangrijkste getuige in deze rechtszaak) is de oude man die tegenover het laboratorium woont. Tijdens het proces noemt de advocaat van Thomas hem meneer ‘Sommig Mens’. (Blz. 170: " Nu is dan toch de zaak in behandeling genomen en wat blijkt: de kroongetuige in deze zaak, de man die tegenover het laboratorium woont, verklaart met grote stelligheid dat hij mijn cliënt, nadat deze alleen uit het gebouw was gekomen, in een auto heeft horen stappen.)

De titel verwijst ook nog naar Leonie, de kroongetuige die nooit gehoord wordt, maar zij zou ook de kroongetuige kunnen zijn. Zij gaat zelf op onderzoek uit; zij is degene die weet waar een lichaam verborgen is, vermoedelijk van Jenny.
Op de voorkant van het boek staat een foto van een schilderij van Chardin, Jongen met tol. Dit schilderij wordt door Leonie op blz. 84-85 beschreven. Hierdoor wordt haar duidelijk dat zij nooit kinderen zou kunnen krijgen, kortom het verbindt misdaad en huwelijk.

Een motto is bij dit boek niet aanwezig

2. Bespreek plaats en ruimte in de tekst. Ga daarbij minstens in op de volgende punten:
a) Welke plaatsen zijn het belangrijkst?
b) Welke functies hebben de ruimte beschrijvingen?
c) Licht je keuze duidelijk en uitvoerig toe met voorbeelden.
d) Welk verband bestaat er tussen plaats en thematiek?

De omgeving waar het verhaal zich afspeelt is in de stad waar Leonie en Thomas wonen. Ze komen niet buiten die stad en volgens mij is het ook niet echt van belang dat het in die stad speelt. De weersomstandigheden zijn wel van belang. Door het noodweer op de avond van de verdwijning van Jenny kan de getuige niet goed zien of de man die met Jenny naar binnen gaat Thomas is of niet. De buurvrouw van Robert zegt dat het sneeuwde op de avond dat haar buren weg gingen, waardoor Leonie eerst denkt dat ze in de war is, maar later blijkt dat het populierenpluis was. Als ze dat eerder had beseft was het raadsel eerder opgelost.
Het verhaal speelt zich dus binnen deze stad af, deels in het laboratorium, deels in de gevangenis, deels in de bibliotheek en in het huis van Thomas en Leonie, er spelen zich ook gedeeltes af in een kroeg, op het politiebureau en ook een aanzienlijk gedeelte in de rechtbank.
De ruimte beschrijvingen hebben als functie het concretiseren van het verhaal. Door ‘normale’ plaatsen te gebruiken in een ‘normale’ Nederlandse stad krijg je een geloofwaardiger beeld van het verhaal. Je kunt zo ook de plaatsen beter in je gedachten ‘tot leven brengen’.
Ook de sfeer word gedeeltelijk door de gekozen ruimten bepaalt. Een goed voorbeeld hiervan vind ik het laboratorium. Een laboratorium is een stille, kille ruimte. Vaak met wit-zwarte kleuren. Een schone en steriele omgeving. Ook wel een angstmakende ruimte, omdat het er vaak rustig is. Vooral als je er alleen bent. Dit is dus ook een goede gekozen plek, om Leonie het lijk te laten ontdekken. Dat maakt het extra spannend.
Ook is er een beetje sprake van een gethematiseerde ruimte. Dit vind ik, omdat het zich ook gedeeltelijk bij Leonie en Thomas thuis afspeelt. Een van de thema’s was de verstoorde huwelijksrelatie tussen deze twee. Dan is hun gezamenlijke woning een goede plaats om ze hun problemen te laten bespreken of om hun te laten (bek)vechten / discussiëren / ruzie maken. Zoals met de discussie over hun favoriete componist.
Ook is er sprake van een symbolische ruimte. Zoals bij het laatst open café, waar Thomas en Jenny nog wat gaan drinken. Dit is een knus gezellig cafeetje, waar de twee personen elkaar (zonder dat Thomas dat weet) voor het laatst zien. Ook hun afscheid in de donkere straat voor het café, waarna Jenny weg loopt in de duisternis van de stad en Thomas haar voor het laatst zal zien, vind ik wel symbolisch beschreven.
De ruimten van het politiebureau, de gevangenis en de rechtbank hebben een duidelijke betrekking op het ‘tweede’ thema van het verhaal. Namelijk de misdaad zijde, oftewel de verdwijning van Jenny. Omdat Thomas de hoofdverdachte is in deze zaak, moet hij in de gevangenis verblijven en komt hij eerst nog op het politiebureau terecht. Als hij wordt voorgeleid gebeurt dit natuurlijk in de rechtbank. Dit is wat ik denk dat de ruimten met de thematiek te maken hebben.

EVALUATIE

Ik vind ‘De kroongetuige’ een leuk en spannend boek. Vaak vind ik van literatuurboeken dat het verhaal ‘vertraagd’ wordt doordat het allemaal veel te langdradig is. Bij ‘De kroongetuide’ is dat juist niet zo. De schrijver houdt het spannend en zorgt dat je je aandacht bij het verhaal houdt. Het verhaal was mede hierdoor ook vlot te lezen. Maarten ’t Hart weet de spanning heel knap op te bouwen. Wie is de dader? Lange tijd komen meerdere personen in aanmerking; niet alleen Thomas, maar ook Lambert, Arianne en Robert. In de loop van het verhaal ga je steeds meer aan de onschuld van Thomas twijfelen. Zijn advocaat gelooft stellig dat hij de dader is en zelfs Leonie is er niet van overtuigd dat hij vrijuit gaat.

Ik heb gelezen dat het boek zeer populair is onder scholieren en nu een van de meest gelezen romans van Maarten ’t Hart en dat kan ik best begrijpen.

Het thema van het verhaal vind ik leuk en actueel. Het verhaal is in de jaren zeventig geschreven maar ik vind dat abortus en huwelijksproblemen echt iets is van ‘deze tijd’. Ik denk dan ook dat het

voor die tijd (de jaren zeventig) iets was dat de mensen nog helemaal niet kenden. Je kan je wel in de situatie van Thomas en Jenny inleven omdat je er dagelijks wel iets van hoort of leest.
Wat ik heel leuk aan het verhaal vind is het feit dat het perspectief bij twee ik-figuren ligt. Het geeft een erg leuk effect. Hierdoor kan je zien hoe Leonie over Thomas denkt; over het feit dat hij op zoek is gegaan naar een ander en het feit dat hij mogelijk met de verdwijning van Jenny te maken zou kunnen hebben. Eigenlijk zie je vanuit Thomas grotendeels hoe hij over Leonie denkt en over het feit dat hij wat met Jenny wilde beginnen. Ik heb nooit eerder een boek gelezen met een meervoudige ik-figuur, maar ik vind het veel leuker om een boek op deze manier te lezen.

Leonie vind ik een erg trouwe en goede vrouw. Ze blijft Thomas trouw ondanks het feit dat hij haar bedrogen heeft. Hij is dan niet echt iets begonnen met Jenny maar had dat zeker gedaan als ze meer tijd hadden gehad. Leonie blijft in Thomas’ onschuld geloven en start zelf een heel onderzoek, iets wat ik heel moedig vind. Als ze dan toch denkt dat Thomas schuldig is zegt ze het tegen niemand en wil het eerst van Thomas zelf horen. Thomas is bij haar ‘weggelopen’ omdat zij zo graag kinderen wou. Ik denk dat zij vanaf jongs af aan al moeder had willen worden en dat ze niet goed kan accepteren dat dit niet kan. Toch vind ik Leonie een sterke persoonlijkheid. Ik zou er niet aan moeten denken om in haar schoenen te staan; een hele nare positie. Ook denk ik dat als Jenny terug was gekomen dat Leonie heel anders over de situatie (Thomas en Jenny) had gedacht. Ik denk dat ze dan minder begripvol was geweest. Ze is immers niet dom.
Thomas vind ik eigenlijk een zwak mannetje. Hij vlucht voor Leonie omdat hij vindt dat hij op commando de liefde met haar moet bedrijven zodat zij zwanger kan raken. Ik denk niet dat dit de goede oplossing is. Hij had beter met Leonie een adoptie door kunnen zetten maar in plaats van zoiets te doen, gaat hij op zoek naar een ander. Hij beschermt Jenny als het ware (door niet te zeggen dat hij Jenny op de bewuste avond heeft zien vluchten) omdat hij denkt dat Jenny misschien wel terug komt (en om later weer iets met haar te kunnen beginnen?). Hiermee kwelt hij zichzelf en Leonie. Ik vind Thomas dus een zwak figuur die niet stevig in zijn schoenen staat.

Gelukkig heeft het verhaal een gesloten einde. Van een open einde houd ik niet zo. Je blijft wel nog steeds met de vraag zitten waar Jenny gebleven is. Ze zou echt gestraft moeten worden, want ze heeft een slim spelletje gespeeld. Ze heeft Thomas ontzettend gebruikt.

Al met al vind ik het boek zeer geslaagd. Ik kan eigenlijk niets negatiefs over het boek verzinnen. Kortom: een aanrader!

BRONNEN

Uittrekselboeken:
- Literama Modern
- Prisma Uittrekselboek Nederlandse Literatuur 1980 – 1990

Internet:
- www.scholieren.com
- www.intercollege.nl
- www.letteren.nl