Titelbeschrijving: Simon Vestdijk, De koperen tuin, Grote Lijsters, uitgeverij Wolters-Noordhoff, Groningen, eerste druk, 1999, 320 blz
Eerste druk: 1950 (van het gewone boek) Motivatie: Ik ben dit boek gaan lezen, omdat ik in de mediatheek stond en Amy en ik een boek moesten uitzoeken. Dit boek leek ons leuk, omdat het over een onmogelijke liefde gaat, stond op de achterkant. Inhoud: Nol Rieske, de vijfjarige ik-figuur, ergert zich vaak aan de plagerijen van zijn drie jaar oudere broer Chris. Nol’s moeder is knap en muzikaal. Veel mannen die geregeld over de vloer komen, (Mr. Van Son, Caspers, Dijkhuizen en Tjallinga) zijn gecharmeerd van haar. Op achtjarige leeftijd gaat Nol met zijn moeder en een paar vriendinnen van haar naar de Tuin (= park met een muziektent) in het provinciestadje W. Hij krijgt hier van zijn moeder de vrije hand om door het park te lopen en gaan en staan waar hij wil. Zo komt hij ook bij de plaats waar muziek gespeeld wordt, onder leiding van dirigent Henri Cuperus. Hij luistert geboeid naar de mars van Sousa. Hij begint erop te dansen en al snel komt er een meisje bij hem staan en danst met hem mee. Als het stuk afgelopen is, rent het meisje naar de dirigent toe. Nol vermoedt dat zij zijn dochter is. Na een tijdje komt Nol erachter dat de dirigent Henri Cuperus is en dat zijn dochter Trix heet en dat zij twaalf jaar oud is. Nol ziet Trix niet meer zo vaak, maar denkt nog wel steeds aan het moment dat ze samen gedanst hebben. Na een lange tijd loopt Nol samen met zijn vrienden ‘Bruin’ en ‘Blauw’ rond in de stad, opeens zien ze Trix, ‘Bruin’ en ‘Blauw’ begroeten haar, maar ze reageert haast niet. Weer een tijdje daarna loopt Nol alleen door de stad en ziet Trix weer. Ze slaat een paar meisje bijna in elkaar omdat die hadden gezegd dat haar vader dronken was. Chris weet het gezin Rieske tot waanzin te drijven, omdat hij op school doet alsof hij een pepermuntfabriek heeft en hij verkoopt er aandelen van. Hij raakt er helemaal van geobsedeerd. Nol ziet hierbij z’n kans en slaat hem op zijn neus om er een einde aan te maken. Die nacht droomt hij over Trix en zijn vader. Als hij die nacht wakker wordt hoort hij pianomuziek van een meisje een paar huizen verderop. Nol wil dan ook opeens pianoles. Hij probeert zijn moeder over te halen om Cuperus aan te nemen als zijn pianoleraar. Zijn moeder blijft wantrouwend, omdat Cuperus aan de drank is. Ze stemt uiteindelijk toch toe. De lessen worden abrupt beëindigt na de weigering van Nol’s moeder om op de avances van Cuperus in te gaan. Cuperus biedt haar een bos bloemen aan, maar deze weigert zij. Cuperus laat de bloemen achter en gaat naar beneden waar hij de dienstmeid zoent. Dit verhaal verspreidt zich zo snel dat Cuperus over ontslagen wordt. Hij gaat aan de drank. Hierdoor komt hij in grote armoede terecht en Nol begint een inzameling voor hem. Hierdoor krijgt hij ook weer werk, want Nol gaat bij hem thuis pianolessen nemen. Een paar maanden later wordt in W… de opera ‘Carmen’ opgevoerd, met als dirigent Henri Cuperus. Door een vechtpartij mislukte de opvoering. Zoals Nol later pas hoorde, had Vellinga, de plaatselijke ex-advocaat en tegenwoordig hoofdredacteur van de plaatselijke krant, iets in Trix’drankje gedaan en haar daarna verkracht. Na de opvoering ging Cuperus nog meer drinken. Toen Nol een paar maanden later weer een bij hem langsging, hoorde hij Cuperus een stuk uit ‘Carmen’ spelen zoals hij het nog nooit gespeeld heeft. Hij ging op de stoep zitten en luisterde ernaar. Hij begon te huilen. Op een gegeven moment kwam hij Trix bij hem zitten. Ze verklaarden elkaar de liefde en spraken wat af voor de volgende dag om negen uur. Nol en Trix gingen samen naar binnen, Cuperus deed een beetje vreemd over het feit dat ze samen waren, maar zei er niets over. De volgende dag heeft Nol op Trix zitten wachten, maar ze kwam niet. Ze had een briefje geschreven aan Nol, waarin stond dat hij haar moest vergeten. Nol ging medicijnen studeren in de studentenstad, met als voornaamste reden voor zijn keuze om zijn vader en broer (die ook rechten is gaan studeren) te zieken. Toen zijn moeder bij hem op bezoek kwam, bracht ze alleen maar slecht nieuws. Ten eerste vertelde ze dat Trix in de sociëteit van de Tuin werkte als serveerster en dat ze een relatie met Vellinga had. Ten tweede vertelde zijn moeder dat zijzelf aan een hartkwaal leed. Nol schreef Trix meerdere malen een brief, maar kreeg geen antwoord. In de kerstvakantie ging het hele gezin Rieske eten in de sociëteit. Nol wilde aan Trix laten merken dat hij haar niet ontliep. Nol kwam uiteraard Trix tegen en sprak met haar. Zij vertelde hem dat haar vader, Henri Cuperus, aan delirium leed. Hij ging diezelfde avond nog langs. Toen Nol de volgende avond weer langs wilde gaan, liet Trix hem niet binnen, omdat ze bang was dat Cuperus Nol dingen over haar vertelde die Nol niet mocht weten. Ze zou Nol een brief schrijven, die Nol de volgende dag inderdaad ontving. Ze vroeg hem weer om haar te vergeten, omdat zij hem niet waard was. Hij is de zoon van een rechter en zij is slecht serveerster. Die nacht was Henri Cuperus overleden. Drie jaar later lag Nol’s moeder in het ziekenhuis van W… op sterven. Na een tijdje samen met Chris en zijn vader bij haar bed gezeten te hebben, kon Nol er niet meer tegen. Hij ging naar de sociëteit om zich te bezatten. Hij vroeg speciaal of Trix hem mocht bedienen en legde aan Trix uit wat er aan de hand was. Nol kon zich helemaal lam zuipen en Trix zou dan wel op hem letten. Later kwam Vellinga ook nog binnen. Vellinga bracht Nol, later die avond, helemaal bezopen naar huis. Midden in de nacht, Nol was nog niet eens volledig ontnuchterd, stierf zijn moeder. Midden in de nacht moesten ze naar het ziekenhuis. Nol viel in slaap op een bankje op de afdelingsgang, zonder dat hij z’n moeder had gezien. De volgende dag ging Nol naar Vellinga. Hij vertelde Nol over de avond na de ‘Carmen’ opvoering en dat hij Trix verleid had toen ze behoorlijk onder invloed van alcohol waren. Ook vertelt hij dat Trix het de vorige avond had uitgemaakt, toen Nol zich zat te bezatten. Hierna ging Nol naar Trix. Dit was hun laatste gesprek waarin Trix vertelde dat ze nog drie andere vriendjes had gehad: Caspers, Stienstra en Dijkhuizen. Nol was wel teleurgesteld, maar toch vroeg hij Trix ten huwelijk. Ze aarzelde, omdat ze nog steeds vond dat het verschil in stand te groot was. Wel wilde ze dat Nol die avond bij haar bleef, maar Nol was bang voor roddels en weigerde, hij zou de volgende morgen om tien uur weer bij haar zijn. De volgende ochtend ging Nol weer naar Trix toe gaan, maar Trix’ tante vertelde dat ze vergif had gedronken en dat ze zelfmoord had gepleegd. Hij was er totaal kapot van. Hij ging met Caspers praten en stuurde Vellinga een telegram omdat die buiten de stad was. Wanhopig ging hij uiteindelijk naar de Tuin. Nu was hij z’n muziekleraar, z’n moeder en z’n vriendin, op wie hij al sinds ze samen hadden gedanst verliefd was, kwijt. Persoonlijke reactie: Het onderwerp van het boek is de koperen tuin. Deze tuin komt telkens weer in het boek terug en heeft een speciale betekenis. ten eerste op de muziek (blz. 221); 'koperen' staat voor de muziekinstrumenten

die hij hoorde, toen hij voor het eerst daar was. Later in het boek gaat hij nog verder in op koper; dat het mooi is en eenvoudig en beter dan zilver. 'Tuin' slaat natuurlijk op de tuin waar hij met zijn moeder heen gaat en waar hij ten eerste Cuperus ontmoet; vanaf dat punt wil hij dus pianoles alleen van hem; iets wat
zijn hele leven verandert. Maar belangrijker; hij ontmoet daar Trix en danst met haar, en op dat moment is zijn liefde voor haar ontstaan. Iets wat het hele boek door een belangrijke rol speelt en wat zelfs zijn moeder gezien had en hem later ook vertelt. Het onderwerp ligt totaal niet in mijn belevingswereld, waar ik tevoren had verwacht dat dit niet veel uitmaakte, ik het toch in delen van het boek zeer lastig vond. Wel vind ik dat de schrijver een hele duidelijke omschrijving van het onderwerp heeft gegeven, maar dat is wel met alles wat in het boek vermeld wordt. Het boek laat je geloven dat de ‘tuin’ een zeer speciale plek is, en daar geloof ik ook wel in. De belangrijkste gebeurtenis is de ontmoeting van Nol en Trix in de tuin. De dag dat ze samen dansten. Daarnaast vind ik een hele belangrijke gebeurtenis dat de avond na de Carmen uitvoering, de 7 personen in een auto stapten. Deze gebeurtenissen zijn zeer goed uitgewerkt en komen ook telkens weer in het boek terug. De gevoelens van Nol overheersen in het boek. De meeste gebeurtenissen ui thet boek zijn redelijk leuk, sommige zelfs spannend. De schrijver heeft heel goed kunnen opschrijven wat hij bedacht toen hij het boek schreef, denk ik. Toch vind ik dat er veel te veel over de muziek wordt verteld. Op een gegeven moment volg je het gewoon niet meer. Dit vond ik jammer. Nol, de hoofdpersoon, leer je gedurende het boek heel goed kennen. Je voelt met hem mee, en wordt zelf een beetje verliefd op Trix en ontwikkel je zelf een beetje een passie voor muziek. Nol is zeker een levenecht persoon, alles wat hij doet zou ik ook gedaan kunnen hebben. Ik vond het fijn dat je Nol zo goed leerde kennen, dat was een van de dingen die mij lezende heeft gehouden. Bijna alle personages in het boek zijn levenecht en doen dingen die iedereen zou kunnen doen. Hierdoor kan ik niet bepalen of het goed of fout is wat ze doen. De personages reageren totaal niet voorspelbaar. Kijk maar naar de liefde tussen Nol en Trix. Ieder normaal mens, zou elkaars liefde aanvaarden, zeg maar. In het boek komen ze nooit samne. Aan de ene kant vind ik dit jammer, aan de andere kant geeft het wel veel spanning, wat het boek natuurlijk aantrekkelijk maakt. De lezer komt langzamerhand alles te weten, zoals de karakters van Trix en Moeder, omdat het een ik-verhaal is. De lezer weet dus evenveel van deze personen als Nol zelf, en die komt steeds meer van ze te weten. Om dezelfde reden wordt alles subjectief verteld. Daarom veranderd ook de mening van de lezen over bijvoorbeeld Chris en Moeder. Alles wordt dus steeds verder ‘ontdekt’, tot de climax aan het einde van het boek, waar ook de spanning tot een hoogtepunt komt. Er is in het boek maar één spanningsboog. De gebeurtenissen worden in chronologische volgorde verteld. Het taalgebruik in het boek vond ik redelijk moeilijk, omdat de schrijver erg lang ingewikkelde zinnen maakte. De woorden die gebruikt werden waren verder niet moeilijk, maar de woorden in de zinnen, vond ik in een vreemde volgorde staan, waardoor het lezen van het boek niet echt opschoot. Ook werden er enkele Oud-Nederlandse woorden gebruikt. Maar die waren niet lastig. Verdiepingsopdracht: Ik had verwacht dat het boek veel over muziek zou gaan en over de liefde tussen en Nol en Trix en inderdaad, dit is ook zo gebleken. De thematiek van het boek liefde. Het thema is de fatale liefde tussen Nol en Trix. Nol kwam pas langzamerhand achter de liefde voor Trix. Trix, die ouder is dan Nol, zich wel bewust is van haar liefde voor hem, maar door de omstandigheden zich niet waardig vindt Nols liefde te aanvaarde. De relatie met de economische en sociale achtergronden: In de jaren 50 hebben de schrijvers vooral geschreven op weerstand er verzet. Ik denk dat dat in dit boek niet duidelijk naar voren komt. Wel wil de schrijver laten zien dat het idee van een redelijke, beschaafde en verstandige mens, een (burgelijke) illusie is. Hoezeer Nol ook ‘normaal’ is. Drank is iets waar hij niet vanaf kan blijven. En zo zijn geen van alle personages in het boek perfect. Vestdijk schrijft vaak autobiografische, half-autobiografische, psychologische, historische en fantastische romans. Zijn visie blijkt niet geheel uit het boek. Ik denk dat Vestdijk veel boeken heeft geschreven, omdat hij het schrijven gewoon leuk vind en niet omdat hij zijn mening naar het publiek wil overbrengen. Mijn recensie komt oorspronkenlijk uit Vrij Nederland, 1951
De schrijver van de recensie is niet helemaal overweldigd door het boek, maar hij vond het wel leuk om te lezen. Hij vond het grappig, dat is iets waar ik totaal niets van snap. Er is veel om te vinden van dit boek, maar humor, dat het ik echt niet ontdekt.Voor de rest ben ik het best wel eens met de criticus, ik vond het ook niet een superboek, maar wel leuk om te lezen. De criticus gaat erg in op de muziek uit het boek, terwijl ik dat half heb gelezen. Ik denk niet dat dit boek typerend is voor de dominante cultuur. Ikzelf vond het boek niet echt bijzonder, de liefde tussen Nol en Trix, de voorliefde voor muziek.. Ik zou het ook bedacht kunnen hebben. Evaluatie: Het boek was redelijk leuk , zoals ik al enkele malen heb verteld. Het mindere an het boek vond ik de vele muziekfragementen, vooral de twee hoofdstukken over de opera’s duurden voor mij een eeuwigheid. De liefde tussen Trix en Nol maakte het boek wel weer interessant. En zelfs de redelijk ingewikkelde schrijfstijl vond ik wel leuk. Het is alleen jammer dat je er nooit achter komt wat W.. is. Door het maken van de verdiepingsopdracht is mijn mening niet veranderd. Ik ben redelijk tevreden over het uitvoeren van de beschrijving en verdiepingsopdracht. Ik denk dat ik alle vragen zo goed mogelijk beantwoord heb, ook al waren sommige vragen pittig. Het lezen van het boek koste mij niet erg veel moeite. Al ben ik er wel een tijd mee bezig geweest. Volgende keer, die is er niet meer! Secundaire literatuur: Johan de Woude, Dodelijke humor in Vestdijks ‘Koperen Tuin’, In: Vrij Nederland, 2-6-1951