Een uitgebreide analyse en een beknopte samenvatting van de inhoud. AUTEUR: Enige aanvullende informatie over de auteur die van toepassing kan zijn bij het lezen van het boek/deze samenvatting. Van Eeden was een idealist;stroming waarin wordt gestreefd naar uitbeelding van ideeen, idealisme en naturalisme. Hij interesserde zich voor het spiritisme en voor de mystiek. Aanvankelijk begon Van Eeden het boek te schrijven met estheticisme als belangrijkste drijfveer, maar na het eerste hoofdstuk-dat overigens in De Gids als vervolg verhaal verscheen-ontdekte Van Eeden dat een goed verhaal niet puur esthtisch kan zijn(het typische kenmerk, van de Beweging van Tachtig, dat vorm met inhoud samenhangt) Er is dus een merkbaar verschil tussen het eerste hoofdstuk en de daarop volgende. de Beweging van Tachtig:Een aantal schrijvers die in de jaren 80 van de 19e eeuw debuteerden worden de tachtigers genoemd Zij produceerden impressionistische en naturalistische werken. Ze zetten ze zich af tegen de literatuur van hun directe voorgangers.. Hun hoofdprincipes waren dat vorm en inhoud een dienen te zijn.(wat je schrijft en hoe je het schrijft). hun tweede opvatting was dat kunst een persoonlijke uiting diende te zijn. En de tachtigers waren echte schoondeidsaanbidders, ze vonden de manier waarop iets geschreven werd belangrijker dan de inhoud ervan.(Van Deysel, Kloos) -let wel, Van Eeden week hier van af!!- TITELVERKLARING: De kleine Johannes is het hoofdfiguur uit het boek, het komt sprookjesachtig over en dat is het boek ook.-tenminste dat lijkt het in eerste instantie-. In de vorm van een sprookje wordt een psychologisch onderwerp verteld. THEMATIEK: Het boek symboliseert het opgroeien-van kind naar adolescentie en worsteling met levensraadsels, dat een onderdeel van de opgroeiing is- TAAL: eenvoudig en beeldend, gebruikmakend van veel stijl vnl. beeldspraak;prachtige natuurbeschrijvingen. MOTIEVEN: -satire/kritiek op maatschappij bv: Krekelmeester: 'de mens is een groot nutteloos en schadelijk dier' Mierenoorlog:hekeling van ideele godsdienstoorlogen. zendingsfeest:belachelijke gedrag van de mens -levensfasen van de mens -contrasten (goed/kwaad droom/werkelijkheid zuiverheid/verdorvenheid) -zoeken naar geluk/geluksverlangen (leidmotief het gelukskistje) -positivisme (Pluizer en Cijfer) -pantheistisch denken
COMPOSITIE/STRUCTUUR: 4 fasen vormen het boek: -Windekind stadium-->fase van kinderlijke fantasie -Wistik stadium-->fase van kennisdrang -Pluizer en Cijfer stadium-->fase van rationalisme, positivisme, materialisme en puberteitscrisis. -Ongenoemde stadium-->fase van sociale roeping, adolescentie. TIJDSVERLOOP: het verhaal loopt van ongeveer het tiende tot en met het vijfentwintigste levensjaar van Johannes, een tijdsbestek van ca. tien jaar dus. PLAATS/RUIMTE: voornamelijk de vrije natuur, de grote stad. Realiteit en fantasie wisselen elkaar af. VERTELPERSPECTIEF: Auctoriale verteller. PERSONAGES: Johannes, hij is een open en fantasierijk kind, die Van Eeden zelf voor moet stellen. In zijn ontwikkeling van kind naar adolescentie is hij opzoek naar antwoorden op diverse vragen. Hij zoekt dus naar een doel in zijn leven. Aan het einde van het boek is dat doel gevonden, de ongenoemde wijst hem de weg naar de stad, het normale mensenleven dus. Alle personages die hij tegenkomt zijn symbolisch, zij hebben allen invloed op hem, en dus op zijn uiteindelijke vorming. Windekind, hij wordt ook wel de zonnegod genoemd, hij is de personificatie van de kindertijd, de fase van kinderlijke fantasie;het geloven in sprookjes en het afgaan op fantasie. Hij laat Johannes de schoonheid van de natuur zien en wil hem doen laten geloven dat de mens een dom wezen is. en dat het dus beter is om in een droomwereld te leven. Wistik, de personificatie van kennisdrang, het willen weten van alles. Hij wil Johannes doen laten geloven dat alle antwoorden op alle vragen in een boekje gevonden kunnen worden. Eigenlijk weet Wistik niets en verjaagd Windekind en de fantastie van Johannes, waar hij zo gelukkig mee was. Robinetta, de personificatie van de puberteit, en onderdeel daarvan, de beginnende seksualiteit. Even denkt Johannes dat het Windekind is-door haar lach- Johannes wordt verliefd op haar, maar het wordt niets, omdat Johannes en haar verschillen van opvatting over waar de 'juiste' antwoorden gevonden kunnen worden. Robinetta geloofd namelijk dat dat het geloof is, en Johannes is nog steeds op zoek naar het boekje. Pluizer en Cijfer, personificatie van rationalisme, positivisme, materialisme en puberteitscrisis. Het willen onderzoeken van alles(empirisme), geen gevoel gevbruiken maar het verstand(rationalisme), ze zien het leven zogal somber in, een lange weg naar de dood. Pluizer heeft ook minachting voor alles wat bovennatuurlijk is. Hein de Dood, personificatie voor de dood. In eerste instantie is Johannes bang voor hem, maar later wil hij met hem mee, opdat hij windekind weer ziet

de Ongenoemde, God of Christus, in ieder geval een religieuze verschijning, hij wijst Johannes uiteindelijk de weg. INHOUD: Samenvatting
1. Johannes woont in een oud huis met een grote tuin. Tijdens zijn wandelingen met zijn vader stelt hij vaak domme vragen ('waarom is de wereld zoals zij is?'). Hij bidt vaak om een wonder, waarvan hij weet dat het er ooit aan zal gaan komen. 2. Als Johannes met zijn hond Presto op de vijver drijft komt er een blauwe waterjuffer aan die verandert in een elf. Hij heet Windekind en wil Johannes z'n vriend worden, op voorwaarde dat Johannes nooit zijn naam aan een mens vertelt. Door een kus van Windekind wordt Johannes kleiner en verstaat plotseling de taal van planten en dieren. Windekind zal hem de wonderen der natuur laten zien, beter dan de schoolmeesters doen. In een krekelschool leert Johannes dat krekels bovenaan alle dieren staat omdat ze kunnen vliegen, springen en kruipen. En de mens staat zeer laag omdat het dat niet kan. Hierna voert Windekind hem naar een feest in een konijnehol, ten bate van dieren die het slachtoffer zijn geworden van mensen. Johannes krijgt van de elvenkoning Oberon een gouden sleuteltje, dat op een kistje past waarin schatten zitten. Ze verlaten het feest als Johannes begint te lachen om de manier waarop de dieren dansen. Ze vallen buiten in slaap. 3. De volgende dag begint Presto Johannes te zoeken, hij vindt hem in de duinen. Johannes denkt dat hij gedroomd heeft maar vindt het sleuteltje in zijn hand. Thuis moet Johannes zijn vader beloven niet meer weg te lopen, maar Johannes wil niks beloven. Op school heeft Johannes zijn hoofd er niet bij. Na een paar dagen ontmoet hij Windekind weer en samen gaan ze het sleuteltje veilig opbergen omdat Johannes zijn wasdag eraan kwam en dan zijn sleuteltje zichtbaar zou zijn en zijn vader hem dan thuis zou houden. 4. Na drie weken wil Johannes Windekind zien en een duif geeft hem een veertje waardoor hij kan vliegen. Duiven leiden hem naar Windekind en samen bezoeken zij de mieren. De mieren bereiden zich voor te strijden tegen de Strijdmieren (zij noemen zichzelf Vredemieren, maar alle mieren zijn even oorlogszuchtig en noemen zichzelf zo). In het bos ziet Johannes hoe een groep mensen de rust verstoort. Daardoor wordt Johannes bedroefd en besluit bij Windekind te blijven. 5. Windekind vertelt Johannes over de kabouters en Johannes wil ze zien. Hij ontmoet Wistik die een kruisspin uit een boekje voorleest over Kribbelgauw, de held van de kruisspinnen. Kribbelgauw is in de boekjes voor andere dieren juist een monster. Johannes wil weten in welk boekje de waarheid staat. Wistik weet van een 'waar boekje, hij zoekt er al zijn hele leven naar. Wistik verdwijnt en Windekind zegt dat dat boekje niet bestaat en dat hij niet naar Wistik moet luisteren, maar Johannes blijft over dat boekje denken. 6. Windekind zegt dat Wistik al veel mensen naar dat boekje heeft laten zoeken en hen zo ongelukkig gemaakt. Maar Johannes wil antwoorden op zijn vragen en gaat terug naar Wistik. Wistik zegt dan 'Mensen hebben het gouden kistje, elfen hebben de gouden sleutel, elvenvijand vindt het niet, mensenvriend slechts opent het. Lentenacht is de rechte tijd, en roodborstje weet de weg.' Johannes denkt dat hij de aangewezen persoon is het kistje te vinden, gaat terug naar Windekind maar vindt hem niet. 7. Johannes dwaalt verdrietig door het bos. Hij komt aan bij een tuinman, waar hij mag blijven gedurende de winter. Daar lezen ze uit een boek waarin over God gesproken wordt, maar dit is volgens Johannes niet het 'ware boekje. 8. In de lente ontmoet hij een blond meisje, Robinetta met haar roodborstje. Hij brengt een leuke tijd met haar door. Wistik herinnert Johannes eraan het boekje te vinden. Robinetta zegt te weten waar het is. 9. Robinetta's vader laat Johannes de bijbel zien in de veronderstelling dat dat het boek is waar Johannes naar zoekt. Maar Johannes zegt dat dat niet het ware boek is want anders zou er vrede zijn en dat is er niet. Hij zegt dat hij geen eerbied heeft voor God. De vader wordt kwaad en stuurt Johannes weg. Johannes gaat dan het boekje zoeken maar vindt het niet. Hij vindt wel het mannetje Pluizer. Hij zegt dat hij een vriend van Wistik is en meer weet dan Wistik. Hij zegt dat Windekind nog veel dommer is dan de kabouter. Johannes zou alle gedroomd hebben. Alleen hij, Pluizer, bestaat echt en zal Johannes helpen het 'ware boekje te vinden. 10. Als Johannes wakker wordt is hij in een kamertje van Pluizer in de stad. Hij ontmoet Pluizer's vriend Hein. Daarna brengt Pluizer hem naar zijn leerling dokter Cijfer, die bezig een konijn te onderzoeken. Pluizer vertelt dokter Cijfer over het boekje dat Johannes zoekt. Dokter Cijfer wil Johannes wel helpen als hij sterk is en niet klein en teerhartig. 11. Pluizer toont Johannes de armoede en ellende van het mensenbestaan in de stad. Ze gaan naar een dansfeest en Pluizer laat de ijdelheid en verveling achter de lachende mensen zien. De rondleiding eindigt op het kerkhof. Ze worden voorgegaan door een worm en bekijken het graf van een vrouw die op het feest was van binnen. Het is nu een halve eeuw later want voor Pluizer bestaat geen tijd. Ze bezoeken een paar andere graven en op het laatst het graf van Johannes, waarop hij flauwvalt. 12. De volgende ochtend zijn ze terug bij dokter Cijfer en begint Johannes met leren. Hij doet dat maanden lang maar hoe meer hij leert hoe duisterder het wordt. Cijfer laat niet toe dat Johannes iets bewondert, als een bloem. Cijfer leert hem dat dat ondoelmatig is. Zijn verlangen naar Windekind en Robinetta nemen ook langzamerhand af. Ondertussen laat Pluizer hem de zinloosheid zien van alles. Johannes voelt zich hulpeloos, als een verminkt insekt dat aan een touwtje zit waaraan Pluizer trekt. Pluizer zegt dat Johannes het sleuteltje met het boekje vergeten moet., hij moet net zo worden als dokter Cijfer. 13. In het voorjaar verlangt Johannes naar de duinen. Hij gaat naar de duinen als zijn vader op sterven ligt. Nadat zijn vader overleden is wil Pluizer sectie op hem verrichten om te zien wat er mis was. Dan komt Johannes voor het eerst in verzet tegen Pluizer en Pluizer verdwijnt. Bij het sterfbed zit Hein en hij prijst Johannes en zegt dat Pluizer niet meer terug zal komen. Johannes wil met Hein mee maar Hein weigert: Johannes hield van mensen hoewel hij dat zelf niet wist. 14. Buiten ziet Johannes Windekind met het sleuteltje en rent hem achterna. Op het strand aangekomen ziet hij Windekind met Hein in een boot zitten, van de andere kant komt een mens aangelopen. Die stelt Johannes voor de keuze naar het Grote licht (in de boot) te gaan of naar de mensheid (met de gestalte) te gaan. Johannes kiest voor het laatste. ***Er vanuitgaande dat de spelling niet gewijzigd is sinds de publicatie van dit document, is hier correcte spelling gehanteerd, nouja, voor zover ik denk dat ik correct bezig ben. Mocht er abusievelijk toch ergens een fout ingeslopen zijn, dan hiervoor bij voorbaat mijn oprechte excuses;-)***