Titel: De dochter Auteur: Jessica Durlacher Plaats van uitgave: Groningen Jaar van uitgave: 2002 Samenvatting: Judith, de tweelingzus van Max' vader Simon, komt een week bij haar broer in Amsterdam logeren. Direct na de oorlog is ze naar Chicago verhuisd en ze is nooit meer in Nederland teruggeweest. Judith is ongeneeslijk ziek en het zal de laatste keer zijn dat zij haar broer ziet. Met de hele familie brengen ze een bezoek aan het Anne Frankhuis. Daar spreekt een medewerkster Max aan. Het is Sabine Edelstein die in hem een gemeenschappelijke achtergrond meent te herkennen: het concentratiekampverleden van de vorige generatie. Deze ontmoeting is het begin van een verhouding die aanvankelijk erg vrijblijvend is. Anderhalf jaar na haar bezoek sterft Judith. Omdat zijn moeder weigert mee te gaan, begeleidt Max zijn vader naar de begrafenis in Jeruzalem. In een opwelling vraagt hij Sabine mee te gaan. Zijn vader stelt het gezelschap van een onbekende echter niet op prijs en uiteindelijk reizen ze met z'n tweeën af. In het vliegtuig hoort Max tot zijn ontsteltenis dat Judith zijn vader bij de buren is gaan roepen, toen de Duitsers hen in de oorlog kwamen ophalen. Simon neemt het zijn zuster echter niet kwalijk: zonder haar, hoe dwingend en overheersend ze soms ook was, had hij de oorlog vast niet overleefd. Bovendien was hij dan wel een andere keer opgepakt. Eenmaal in Jeruzalem wordt het Simon te veel: nadat hij zich op straat heeft moeten laten fouilleren, zakt hij in elkaar. Als Max neerknielt om hem te troosten, staan plotseling zijn moeder en Sabine voor hun neus. Beiden waren op het idee gekomen hun geliefden te troosten. Ze hebben in het vliegtuig kennisgemaakt, toen bleek dat ieder een boek van dezelfde schrijver las. Tijdens het verblijf in Israël, dat Max en Sabine verlengen met een vakantie, neemt hun verhouding dan eindelijk serieuze vormen aan. Ongeveer een jaar later trekt Sabine bij Max in en soepel wordt ze in de familie van haar vriend opgenomen. Met haar eigen familie is er alleen contact door middel van telefoongesprekken met haar moeder, die in het Gelderse Vorden woont. Haar vader lopen ze een keer toevallig tegen het lijf in een antiquariaat, maar de ontmoeting verloopt erg stroef: vader en dochter lijken het niet best met elkaar te kunnen vinden. Dan, op een vrijdag, verdwijnt Sabine volkomen onverwacht. In haar afscheidsbrief schrijft ze dat ze wel van Max houdt, maar niet in een gezamenlijke toekomst gelooft. Een bezoek aan haar ouderlijk huis brengt geen opheldering, behalve dat bij Max het vermoeden rijst dat er een ander is. Hoe moet hij anders de opmerking van Sabines moeder 'Ze komen geen van tweeën terug' (p. 118) interpreteren? Maar de moeder blijft vaag, ook als ze zegt: 'Max, jullie passen niet bij elkaar, snap je dat? Jij en zij - andere werelden. Er zijn te veel leugens...' (p. 119) Vijftien jaar later ziet Max, die uitgever is geworden, op de Buchmesse in Frankfurt ineens een groot portret van Sabine hangen: ze heeft een fotoboek gepubliceerd. Haar uitgever weet helaas niet meer dan dat Sabine in Frankfurt is; de naam van haar hotel is hem onbekend. Wel geeft hij Max het adres in Los Angeles, waar ze tegenwoordig woont. Dan kruist Max' auto bij toeval een taxi waarin Sabine zit. Op aandringen van Sabines gezelschap, de beroemde filmproducent Sam Zaidenweber die op zoek is naar een Nederlandse uitgever voor zijn memoires over de filmwereld, gaan ze uit eten. De volgende morgen maken Max en Sam nadere afspraken: Max mag Sabine geen details over het boek vertellen, omdat het een verrassing moet blijven. Bovendien gaat het niet over de film, zoals zij denkt, maar over Sams
oorlogsverleden. Dat hij daarover kon schrijven, heeft Sam aan Sabine te danken, die hem -net als bij Max' vader - de oren van het hoofd heeft gevraagd. Die avond dineren Max en Sabine samen. Ze blijken elkaar nooit te zijn vergeten en Sabine wijst er weer met nadruk op dat haar vertrek niet aan Max heeft gelegen. Na de boekenbeurs houden ze contact en op 21 december 1998 vliegt Max naar Los Angeles, waar hij zijn tijd verdeelt tussen zijn zaken met Sam en zijn hernieuwde relatie met Sabine. Als Sams vrouw Anna op 30 december met een beroerte in het ziekenhuis wordt opgenomen, vraagt Sam Max en Sabine in een naburig restaurant te eten. Daar overhandigt hij hun ieder een kopie van het manuscript van zijn memoires, Een lange reis naar de Milky Way . Sabine klapt dicht, ze kust Sam alsof ze voorgoed afscheid neemt. Op de terugweg in de auto eist ze van Max dat hij ter plekke een beslissing neemt over hun gezamenlijke toekomst, die wat haar betreft niet in Nederland ligt. Max voelt zich overvallen; bovendien wil hij Sams boek uitgeven. Boos zet Sabine hem af bij zijn hotel. De volgende morgen is ze opnieuw met de noorderzon vertrokken. Max vervalt in apathie en blijft een paar weken in Los Angeles hangen. Dan trekt Sam ook nog eens zijn manuscript ter publicatie terug. De oude man interpreteert Sabines vertrek als afkeuring van zijn werk; bovendien ging het hem uiteindelijk meer om het schrijven zelf. Dan, op 25 januari, keert Max eindelijk naar Nederland terug. In het vliegtuig slaat hij voor het eerst Sams werk open. Tot zijn verbijstering leest hij, in iets andere variant, het levensverhaal van Sabines vader. Sabines vader had in de oorlog ondergedoken gezeten bij de Friese familie Van Vliet, samen met Lisa Stern, op wie hij verliefd werd. Minne, de zoon des huizes, werd echter jaloers en een week nadat hij de twee gelieven in een bezemkast had betrapt, kwamen de Duitsers de onderduikers ophalen. In het manuscript dat Max nu voor zich heeft, is het Sam die een verhouding met Lisa heeft gekregen. Aan de liefde komt echter abrupt een eind als hij zijn vriendinnetje met de zoon des huizes, die nu Hans Fedders van Vliet heet, in een kast betrapt. Enkele dagen later doen de Duitsers hun inval. Gelukkig kan Lisa Sam nog net voor het vertrek duidelijk maken dat Hans haar tot seks gedwongen had: als ze niet zou toegeven, zou hij de onderduikers verraden. Na de oorlog weet Sam Lisa op te sporen, maar het verleden staat tussen hen in en tot een nieuwe relatie komt het niet meer. Nog op het vliegveld belt Max Sam: hij wil het boek per se uitgeven, maar opnieuw stuit hij op een weigering. Wel mag hij de feiten controleren en zo de tekst van ingeslopen fouten zuiveren. Sam herinnert zich de achternaam van Lisa's man uit een brief van een jaar of tien, vijftien geleden: Mandelhout of zoiets. Hij zal de brief even opzoeken: dat moet eenvoudig zijn, want Sabine heeft als zijn assistente zijn correspondentie keurig gearchiveerd. Maar de brief is onvindbaar, al herinnert Sam zich de inhoud nog wel. Lisa schreef over het bezoek van een vrouw die meer wilde weten over Hans Fedders van Vliet. Die vrouw had gehoord dat Hans, nadat hij onderduikers had verraden, bij de SS was gegaan en aan het Oostfront had gevochten. En dan weet Sam gelukkig ook Lisa's naam weer: Mandelbaum. Max reist af naar Jeruzalem, waar Lisa tegenwoordig woont. Ze is beeldhouwster. Ze heeft inderdaad lang geleden bezoek gehad van een vrouw die het verleden van Hans of ook wel Minne Fedders van Vliet uitzocht. Het zou haar niets verbazen als het om Hans' echtgenote ging. De vrouw, die in Lisa's herinnering Diamant of iets dergelijks heette, had na haar eerste twijfels de familie van haar man aangeschreven. Maar die hadden beweerd dat hun familielid nooit uit het concentratiekamp in Sachsenhausen was teruggekeerd. Dat had de vrouw op het idee gebracht dat de Hans die zij kende, een andere identiteit moeten hebben aangenomen. Max begrijpt uit Lisa's omschrijvingen dat de bezoekster Sabines moeder moet zijn geweest; in een kop die Lisa spontaan van Hans boetseert, herkent hij Sabines vader. In juni van dat jaar, als Max terugvliegt uit Los Angeles waar hij de crematie van Sams vrouw Anna heeft bijgewoond, besluit hij nog eenmaal Sabines moeder te bezoeken. Die zit onder haar meisjesnaam in een verzorgingstehuis. De oude vrouw vertelt dat ze na de eerste vermoedens over de ware identiteit van haar man inderdaad op zoektocht is gegaan. De echte Hans Edelstein blijkt in Sachsenhausen vermoord te zijn door een man die daar voor het een of ander vergrijp vastzat. Toen ze haar man met haar bevindingen en vermoedens over zijn daden had geconfronteerd, is hij direct vertrokken. Sabine, die nooit van iets heeft geweten, kon nadat ze ervan had gehoord, niet meer bij Max blijven. En ze moest hem opnieuw verlaten toen Sam de geschiedenis in zijn boek openbaarde. Uiteindelijk verleent Sam toch toestemming zijn boek uit te geven. Op de Buchmesse waar het boek wordt gepresenteerd, valt Sam Max in de rede als deze wil vertellen dat hij ook een boek heeft geschreven. Sabine heeft gebeld, vertelt Sam, ze vroeg hem tot zijn verwondering om vergeving. Ze is in Frankfurt en heeft haar telefoonnummer achtergelaten. Als Max haar belt, vraagt hij Sabine echter om vergiffenis.
Analyse: De grootste open plek in het boek is dat je niet weet waarom Sabine bij max is weggegaan. Deze open plek wordt veroorzaakt door het achterhouden van deze informatie en veroorzaakt de spanning in het boek. De open plek wordt pas aan het einde van het boek opgevuld, als Max erachter komt wie Sabine’s vader echt was.Het boek heeft een gesloten einde, omdat alle vragen van de lezer aan het einde zijn beantwoord. Het feit dat Max en Sabine elkaar weer spreken aan het einde en dat Sabine om vergiffenis vraagt, geeft ook wel een duidelijk weer dat het weer goed komt tussen Sabine en Max. Het verhaal is niet-chronologisch. Er zijn in het verhaal steeds flashbacks, maar daardoor is het verhaal wel beter te begrijpen. Het verhaal duurt ongeveer twintig jaar. Het verhaal start in 1981 wanneer Max 23 jaar is. Vijftien jaar hiervan wordt niet beschreven, omdat Sabine toen verdwenen was. De vertelde tijd is dus langer dan de verteltijd. De verteltijd zal ongeveer 5 uur zijn geweest. Hoofdfiguren - Max Lipschitz Geboren 1957, Max is een intelligente jongen. Hij is opzoek naar nieuwe ervaringen. Zijn ervaring wordt Sabine. Hij studeert literaire wetenschappen. Hij is verslaafd aan lezen. Later zal hij uitgever worden. Schrijven heeft hij ook geprobeerd maar daar zat niet zijn talent. Heel het boek door beleefd hij verschillende dingen waar hij steeds opnieuw andere keuzes moet maken. - Sabine Edelstein Geboren 1959, Sabine is smal gebouwd met kleine zachte hoge borsten, goed ingepakt.Zo beschrijft Max haar. Ze studeerde fotografie. Dit zal ook haar werk worden. Sabine loopt rond met veel vragen, die onbeantwoord blijven. - Sam Zaidenweber Sam is Hollywood ster, schrijver en producer. Is getrouwd met Anne. Het is een hele ijdele man. Hij heeft de oorlog nauw meegemaakt en besluit een non-fictief verhaal te schrijven over zijn ervaring. The Milky Way. Hij is zeer goed bevriend met Sabine, Sabine stelt Max aan Sam voor. Zij worden ook goed bevriend Sabine heeft alles voor Sam over. Bijfiguren - moeder Tine Lipschitz Mooi, lief, blond haar en een schoon verleden. Geen goede relatie met haar schoonzus Judith.
- vader Simon Lipschitz Joodse achtergrond, hiermee heeft hij zijn kinderen opgevoed. Heeft een hele goede band met zijn zus. Judith heeft voor hem gezorgd in onmogelijke situaties. - moeder Edelstein Weduwe van Hans Edelstein, Hans van Vliet. Zij is de moeder van Sabine. - Lisa Stern Vriendin van Sam en Hans waarmee ze mee ondergedoken heeft gezeten inde oorlog. Lisa is na de oorlog naar Jeruzalem vertrokken. - Judith Zus van Simon Lipschitz. Is een bikkelharde vrouw. Het tegengestelde van Tine. Ze overlijdt zeven maanden na het bezoek in Nederland - Lana Lipschitz Zij is de zus van Max, in hun jeugd gaan ze goed met elkaar om. Deze band verslechtert. Zij is te veel bezig met het verleden van haar vader. - Anne Zaidenweber De vrouw van Sam, een lieve vrouw. Wel bezitterig. Ze is 40 jaar getrouwd geweest met Sam. In 1999 overlijdt ze. Inhoud: Het boek bestaat uit 2 delen. Deel 1 vertelt Max’ leven vanaf zijn drieëntwintigste tot het punt dat hij de afscheidsbrief van Sabine leest. Deel 2 vertelt Max’ leven ongeveer 15 jaar later een paar weken voordat hij Sabine ontmoet tot aan het einde als hij Sabine belt en zij hem om vergiffenis vraagt. Het begin van het verhaal is in medias res, er hebben al gebeurtenissen plaatsgevonden. Namelijk één van de belangrijkste gebeurtenissen in het boek. De Tweede Wereldoorlog. Het verhaal speelt zich af in Nederland, Frankfurt en in Amerika (Los Angeles). Op veel verschillende plaatsen, een aantal belangrijke plaatsen zijn: Max’ huis in Nederland (waar Sabine in het begin ook woont), Sabine’s huis in Los Angeles, Sam’s huis, waar ze kerst vieren. De ene keer wordt het boek verteld in de ikvorm en dan weer in de hijvorm. Hoofdzakelijk wordt er gebruik gemaakt van het ik-perspectief. De hijvorm komt maar heel kort voor, als Max het boek van Sam leest, zelfs dat wordt later de ikvorm, omdat Max het boek leest. Het beeld dat de lezer krijgt van de gebeurtenissen zijn dus subjectief, je leert alleen Max zijn gevoelens en gedachten kennen. De belangrijkste motieven: De geschiedenis van de vader van Max, eerst wil hij er niks mee te maken hebbent, totdat hij erachter komt dat de geschiedenis meer voor hem verbergt dan hem lief is. Sabine wil in tegenstelling tot Max juist zoveel mogelijk over zijn vaders geschiedenis weten. Sam vertelt niks over zijn verleden tegen zijn kinderen en vrouw, terwijl hij dat wel doet met Sabine. Zijn kinderen haten hem daarom en vertrekken uit huis. Wanneer Sabine erachter komt dat haar vader niet joods is en joden heeft verraden, vertrekt ze naar Amerika en kan ze niet leven met het feit dat haar vader een verrader is. Dat is ook een van de redenen waarom ze steeds verdwijnt. Het thema is zoektocht naar volwassenheid en afkomst. Max en Sabine groeien beide op in het verhaal. Sabine zoekt daarbij ook naar haar afkomst. Van wie is zij “De dochter”. Max zoek vooral naar zijn identiteit op het gebied van, hoe staat hij tegenover vrouwen en wie is de ware voor mij. Misschien heeft hij die al. De titel is goed te verklaren, al kom je pas achter de betekenis wanneer je al bijna aan het eind van het boek zit. ‘De dochter’ staat voor Sabine. Zij is de dochter van Hans Fedders van Vliet. Hans is degene die de grote liefde van Sam heeft afgepakt en de Joden in zijn huis heeft verraden. Sam zal hem daar nooit voor vergeven. Sam heeft nooit geweten dat Sabine zijn dochter was, hij was zelfs verliefd op haar.
Onderwerp: Het onderwerp van de tekst is de tweede wereld oorlog. de joodse kampen, de slachtoffers en de verraders. Dit onderwerp vond ik wel interessant, op de basisschool werd er extra veel tijd besteed aan dit onderwerp en ik heb ook een werkstuk gemaakt in groep 8 over Anne Frank. Twee jaar geleden ben ik naar het Anne Frank huis geweest. De plek waar Sabine uit het boek werkte. Het is wel een onderwerp waar ik wel eens over nadenk. Het is denk ik een onderwerp waar iedereen wel eens over nadenkt. Je ziet vaak op televisie beelden van de 2e WO, bijvoorbeeld films of documentaires. De 2e WO zie ik als een tijd met veel geheimen en wantrouwen. Dit werd door dit boek nog eens extra bevestigt. het boek heeft mij ook duidelijk gemaakt dat die geheimen niet alleen van vroeger zijn. Velen jaren na de oorlog spelen deze geheimen nog een grote rol in de levens van sommige mensen. Gebeurtenissen: De gebeurtenissen na de oorlog spelen volgens mij niet zo’n belangrijke rol als de gebeurtenissen tijdens de oorlog. Vooral het verraad van de vader van Sabine of later door de vader van Sabine. Na de oorlog spelen vooral de gevoelens een belangrijke rol. de gevoelens tussen Sabine en Max, Sabine en Sam, Sabine en haar vader. De gebeurtenissen zijn ontroerend, schokkend en verrassend. ontroerend het verdriet en de pijn die nog zoveel jaren na de oorlog aanwezig is. Schokkend vind ik het einde als blijkt dat Sabine’s vader een verrader is en geen slachtoffer zoals hij zelf altijd heeft volgehouden. Verrassend vind ik dat Sabine en Max toch steeds weer bij elkaar terug keren. Twee keer raakt Max Sabine totaal kwijt. Ze kan overal zijn. En toch vinden ze elkaar weer terug. Personages: Het karakter van Max wordt duidelijk beschreven. Hij vertelt het echter vanuit zijn kant. Ze weet alleen hoe hij over zichzelf denkt dat hij is. Sabine wordt zeer uitgebreid beschreven, maar ook alleen zoals Max haar ziet. In dit boek is dat niet vervelend, het gaat ook alleen maar over Max en Sabine. De beslissingen van Sabine om steeds weg te gaan bij max vind ik wel begrijpelijk. De oorlog betekent veel voor haar. Iedereen die de oorlog heeft meegemaakt vraagt ze erna. Vooral de vader van Max wordt vaak door haar ondervraagt. Ze schaamt zich voor Max dat haar vader eigenlijk in de oorlog een verrader was. Dit is een logische schok voor haar en haar vertrek bij Max weg vind ik dan ook begrijpelijk. Ze had misschien Max het moeten vertellen. Zeker al die jaren na haar vertrek. Ik denk dat Max haar niets kwalijk zou nemen, ze kan er ook niets aan doen. Opbouw
Ik vind het verhaal niet echt spannend. Er zitten veel langdradige stukken in. Max zijn gedachten over Sabine zijn zeer gedetailleerd. Ik had op die momenten liever dat het verhaal verder ging. In dit boek zie je de gebeurtenissen door de ogen van Max, dus constant door 1 persoon. De manier waarop je de gebeurtenissen ziet is daardoor subjectief. Het past wel bij het verhaal, het ergert me niet. Taalgebruik: Het taalgebruik vond ik niet erg moeilijk. Het lezen was goed te doen. Wel zaten er soms ingewikkelde zinnen in. Er zaten niet echt symbolische verwijzingen, beeldspraak of ‘duister’ taalgebruik in.