Titel: de Aanslag
Auteur:Harry Mulisch
eerste druk: 1982
bladzijden: 254
genre: roman
Motto: ‘Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.’
De betekenis van het motto is dat na de oorlog weer dag is. Het gaat weer goed met de mensen en alles is koek en ei, maar Anton kan zijn ervaringen uit de oorlog niet loslaten en daarom is het ‘nacht’, neen, meer dan nacht, omdat het bij zoveel mensen meerdere gevolgen heeft gehad.
Omslag: Rood met zwarte letters. Rood valt op en staat symbool voor het bloed dat is vergoten in de oorlog. De letters staan door elkar heen als een symbool, het oogt serieuzer.
Korte samenvatting: Eind WO2 wordt er voor het huis van Anton Steenwijk en zijn familie het lijk van een net neergeschoten NSB’er gelegd. De Duitsers verbrandden zijn huis en vermoorden zijn familie. De rest van zijn leven zoekt hij uit wat er is gebeurd en wie schuldig is geweest bij de aanslag.
Langere samenvatting:
januari 1945 één nacht. De familie Steenwijk woont in Haarlem in een van de vier huizen aan een kade, hun huis is genaamd ‘Buitenrust’. Het gezin bestaat uit Meneer en mevrouw Steenwijk en hun zoons Peter en Anton. Naast hun huis, woont aan de linkerkant de familie Beumer en aan de rechterkant wonen Meneer Korteweg en zijn dochter Karin, een huis verderop het echtpaar Aarts. De hoofdpersoon is Anton Steenwijk, twaalf jaar oud. Op een avond zit het gezin Steenwijk in de huiskamer te “Mens-erger-je-nieten” als ze plotseling opschrikken door schoten. Fake Ploeg, een NSB'er, is doodgeschoten; zijn lijk ligt op de stoep bij de buren. Kort na de schoten komen Meneer Korteweg en Karin naar buiten en leggen het dode lichaam voor het huis van Steenwijk. Anton’s broer Peter wil het lijk gaan terugleggen, maar al snel arriveren de Duitsers, Peter moet vluchten. Anton’s huis wordt in brand gestoken door de Duitsers en Anton wordt meegenomen naar een politiebureau in Heemstede. Hij weet niet wat er met zijn ouders en zijn broer is gebeurd. Anton brengt de nacht door in een cel samen met een vrouw. Als hij haar vertelt wat er gebeurd is, reageert ze heftig en troost ze hem. Anton wordt de volgende dag naar zijn oom en tante in Amsterdam gebracht. Hier groeit hij op.
1952 één dag. Hij gaat studeren en wordt anesthesist. Eerst gaat Anton naar een feestje van een medestudent in Haarlem. Wat neemt hij mee als cadeau: een boek. ‘Het meisje met het rode haar*’ geschreven door Theun de Vries. Ook komt hij weer op de kade waar hij vroeger woonde. Als hij voor de open plek staat waar vroeger zijn huis stond, nodigt Mevrouw Beumer hem uit om binnen te komen. Tijdens dat gesprek hoort hij dat er een monument is opgericht op de plek waar vroeger de aanslag had plaatsgevonden. Ook wordt hem verteld hoe zijn ouders afgeslacht zijn op een gruwelijke manier. Op het monument vindt hij de namen van zijn ouders, maar niet de naam van zijn broer Peter, die niet als gegijzelde gezien werd.
1956 één dag. Het communisme is veel in de media en een aanwezig onderwerp onder de bevolking. Tijdens een demonstratie komt hij vlak voor zijn huis in contact met Fake Ploeg junior, de zoon van de vermoorde Fake Ploeg. Anton nodigt hem bij hem uit en binnen vertellen ze elkaar wat hen beiden is overkomen. Fake zegt dat hij geen verschil ziet tussen de dood van zijn vader en dood van Anton’s ouders. Hij vond ze allemaal onschuldig. Zijn vader had wat betreft de communisten gelijk gehad: wat ze nu hoorden zei hij toen ook al en hij was ten slotte vermoord door de communisten, die vlak voor het eind van de oorlog nog een daad wilden stellen.
1966 twee dagen. Anton is zes jaar getrouwd met Saskia de Graaff. Samen hebben ze een dochter: Sandra. Hij leerde Saskia kennen in Londen en was op slag verliefd. Tijdens de begrafenis van een vriend van Anton’s schoonvader, in een dorp ten noorden van Amsterdam, maakt Anton kennis met verschillende oude vrienden van zijn schoonvader en met diverse oud-verzetsmensen. Ze zijn anticommunistisch en nog steeds antifascistisch. Voor hen zijn de gebeurtenissen uit de oorlog nog steeds actueel. Op de begrafenis hoort hij hoe iemand beschrijft hoe hij een ander had doodgeschoten tijdens het voorbijfietsen. Het komt overeen met de aanslag die Anton heeft meegemaakt en het blijkt inderdaad over Fake Ploeg te gaan. De man heet Cor Takes en hij vraagt aan Anton of hij weet waarom Meneer Korteweg en Karin het lijk van Ploeg niet voor het huis van de andere buren hadden gelegd. Anton weet niet waarom. Opeens vertelt Cor dat ze met z'n tweeën waren: hij en een vriendin. Anton begrijpt opeens dat dát de vrouw was geweest die hij in de politiecel had ontmoet. Voor Cor is het een grote verrassing dat Anton haar heeft gekend. Van Cor verneemt Anton dat ze Truus Coster heette. Drie weken voor de bevrijding is zij geëxecuteerd. Anton zoekt Takes de volgende dag in Amsterdam op. Voor Takes is de oorlog nog lang niet afgelopen. Dit blijkt als hij een krantenartikel laat zien waarin staat dat het voormalige hoofd van de Gestapo in Nederland wegens ziekte is vrijgelaten. In een kamer hangt ook nog een kaart met daarop de oorlogsfronten ingetekend zoals die op het eind van de oorlog waren. Naast de kaart ziet Anton de foto van een vrouw; Truus. In Antons ogen is het Saskia, terwijl de vrouw op de foto helemaal niet op Saskia lijkt. Het is echter de blik in de ogen die op die van Saskia lijkt. Hij gaat met vrouw en dochter naar het strand maar kan zijn gedachten niet meer op iets anders richten.
1981 één dag. Anton is nu getrouwd met Liesbeth en heeft met haar een zoon genaamd Peter. Met Sandra is hij nog een keer bij het monument op de kade en op de begraafplaats in Haarlem geweest, bij het graf van Truus. Hier herhaalt hij wat Truus in de cel tegen hem zei, Anton zei:’iedereen heeft gedaan, wat hij gedaan heeft, en niet anders.’Het boek eindigt met een ontmoeting tussen Anton en Karin Korteweg tijdens een demonstratie tegen de atoombewapening in Amsterdam. Van Karin hoort hij het laatste ontbrekende puzzelstuk: de reden dat Ploeg niet voor het huis van het (toch wel gehate) echtpaar Aarts werd gelegd was omdat daar Joden ondergedoken zaten. De familie Steenwijk heeft dat nooit geweten.
Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden