Titel: De aanslag Auteur: Harry Mulisch Druk: Tweede druk Uitgever: De bezige bij Plaats van uitgave: Amsterdam Samenvatting: Anton Steenwijk woont met zijn ouders en zijn broer Peter in een huis aan de kade. Fake Ploeg wordt voor het huis van hun buren neergeschoten voor leden van het verzet maar zijn lichaam wordt door die buren voor het huis van Anton neergelegd. Antons huis wordt daarvoor in de brand gestoken door de Duitsers. Zij schieten ook Antons ouders en zijn broer Peter dood. Anton wordt gevangen genomen en wordt in de gevangenis gezet met een van de verzetsleden. Later wordt Anton naar zijn oom en tante gebracht. Hij gaat in 1952 nog een keer naar de plaats waar zijn huis heeft gestaan. Anton trouwt met Saskia en ze krijgen een kind dat ze Sandra noemen. In 1966 komt Anton degene tegen die Fake Ploeg neergeschoten had. Hij heeft een gesprek met hem en komt later weer naar zijn huis om er verder over te praten. In 1981 is Anton hertrouwd en loopt hij me in een optocht. Daar spreekt hij zijn buurmeisje die het lichaam van Fake bij hem voor de deur had neergelegd. Zij maakte alles duidelijk voor hem. Betrokkenheid: Er is sprake van emotionele betrokkenheid omdat je goed geidentificeerd wordt met Anton. Je komt veel van zijn gedachten en gevoelens te weten. Ook is er morele betrokkenheid. Je ziet namelijk alles uit Antons oogpunt en daardoor ga je partij voor hem trekken. Ten slotte is er ook nog sprake van rationele betrokkenheid omdat je wilt weten wat er precies gebeurd is bij die aanslag.
Spanningsopbouw: verwachting / ontknoping: De spanning wordt opgewekt doordat je wilt weten wat er precies gebeurt is bij die aanslag en omdat je wilt weten hoe Anton met zijn oorlogsverleden om zal gaan. Ik had niet verwacht dat er in het boek zoveel nadruk op het oorlogsverleden gelegd zou worden. Het hele boek bleven er dingen onduidelijk over de aanslag zoals waarom het lijk juist naar hun huis gesleept werd terwijl de mensen aan de andere kant minder geliefd waren. Dit werd pas op het allerlaatst duidelijk gemaakt toen zijn buurmeisje vertelde dat er daar een aantal Joden onderdoken. Verhaalfiguren: Over de meeste verhaalfiguren kom je weinig te weten. Alleen over Anton kom je een aantal dingen te weten maar de andere verhaalfiguren worden bijna niet besproken. Anton is een karakter omdat hij veel ontwikkeling doormaakt en omdat zijn visie op mensen af en toe weer verandert. Zoals die van zijn buurvrouw toen hij duidelijkheid over haar had. Decor: Het speelt zich af in de jaren na de oorlog maar in het boek spelen tijd en plaats niet zo’n belangrijke rol. De sfeer wordt bepaald door alle oorlogsherinneringen van Anton en de manier waarop hij ermee omgaat. In het verhaal zijn plaats en tijd namelijk heel chronologisch maar voor Anton loopt het allemaal door elkaar. Ook is er sprake van gemoedsgesteldheidondersteuning bij Anton. Hij bekijkt namelijk alles vanuit het een ander perspectief. Hij staat met zijn gezicht naar het verleden en met zijn rug naar de toekomst. Dit houdt in dat hij dingen uit zijn verleden in de toekomst tegen komt en ook dat hij meer met het verleden bezig is dam met de toekomst. Situaties: Het boek begint informatief doordat de kade beschreven wordt als een mooie, doodgewone en rustige kade. Dit wekt wantrouwen op. Direct na deze beschrijving wordt er spanning opgewekt doordat er iemand doodgeschoten is, Anton gevangen is genomen en omdat er vragen opgeroepen worden zoals wat er met de rest van het gezin is gebeurd is en wat er met Anton gaat gebeuren. Het slot is gesloten. Anton praat daarin met zijn oude buurmeisje die het lijk verschoven had naar zijn huis en dat maakt alles duidelijk. Vertelsituaties / vertelperspectief: Het verhaal heeft een verborgen verteller. Anton weet net zoveel als ze lezer. Antom heeft wel een ander perspectief. Hij staat zoals in het boek gezegd met zijn gezicht naar het verleden. Hij denkt meer aan het verleden dan aan de toekomst en hij lijkt alles uit het verladen weer in de toekomst tegen te komen.
Tijdsopbouw: De tijd in het boek verloopt chronologisch maar er komen wel heel veel flashbacks in voor. Deze flashbacks gaan bijna allemaal over de aanslag bij Antons huis op Fake Ploeg, de verbranding van zijn huis, en alles wat daar mee in verband staat. Dit komt omdat dit zaken zijn waar hij veel aan terugdenkt omdat ze ingrijpend voor hem waren. Ook wordt hij er veel mee geconfronteerd. Thematiek: Ik denk dat de beste omschrijving van het thema oorlogsverleden of oorlogsherinneringen is omdat dat hetgeen is wat er maar in Antons hoofd blijft omgaan, hij aldoor mensen tegenkomt die hem met zijn oorlogsverleden confronteren en omdat zijn oorlogsherinneringen invloed uitoefenen op de tijdsopbouw en de sfeer. Eindoordeel, waarin je het bovenstaande verwerkt: Ik vond dat het chronologisch houden van de werkelijke tijd en het niet chronologisch maken van de tijd in Antons hoofd een boeiende werking creëerden. Ook vond ik dat ze figuren die in het boek voorkwamen allemaal een heel duidelijk standpunt hadden behalve Anton wat aangaf dat hij elke keer op het andere been gezet werd. Ook vond ik het goed dat er telkens spanning werd opgewekt door iets naar voren te brengen dat niet duidelijk is. Ook het perspectief van de hoofdpersoon vond ik goed uitgedrukt in “met het gezicht naar het verleden staan”. Ik vond alleen sommige stukken tekst nogal langdradig. Maar over het algemeen vond ik het een vrij goed boek.