Auteur: Harry Mulisch
Titel: De Aanslag
Druk: geen druk, kroonlijsters
Uitgever, plaats, jaar: Wolters-Noordhoff bv, Groningen, 1982
Jaar van eerste druk: n.v.t. Aantal pagina’s: 204 pagina’s. Indeling: Het boek is ingedeeld in vijf episodes (eerste episode 1945, tweede episode 1952, derde episode 1956, vierde episode 1966, laatste episode 1981) Motto: Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. Plinius Caecilis Secundes: Epistulae, VI, 16
Het boek is ingedeeld in vijf episodes, namelijk: * Eerste episode 1945 * Tweede episode 1952 * Derde episode 1956 * Vierde episode 1966 * Laatste episode 1981

Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa’s, namelijk: Welgelegen Buitenrust Nooitgedacht Rustenburg
In buitenrust woont de familie Steenwijk: vader, moeder, Peter (17 jaar) en Anton (12 jaar). Links van hen woont de familie Beumer en rechts het huis van meneer Korteweg en zijn dochter Karin. Eerste episode 1945: Op een avond in januari verdrijft de familie Steenwijk de tijd met een potje Mens-erger-je-niet. Opeens klinken er buiten ze schoten. Ze maken een einde aan het leven van Fake Ploeg, hoofdinspecteur van politie en NSB’er. Voor het huis van de buren licht het lijk van Fake Ploeg. Meneer Korteweg en zijn dochter Karin slepen het lijk van hun huis naar het huis van Anton en zijn familie. Peter rent naar buiten om het lijk weg te slepen naar één van de buren, op het moment dat hij het lijk wilt pakken komen de Duitsers eraan; Peter pakt het pistool van Fake Ploeg en vlucht. Doordat het lijk voor het huis van de familie Steenwijk ligt worden ze uit het huis gehaald, vervolgens steken de Duitsers hun huis in brand. Anton wordt in een auto gestopt en weggevoerd. Wat er met zijn ouders gebeurd weet hij niet. Op het politiebureau wordt hij in een cel gestopt. In deze cel zit een vrouw. Ze troost Anton en praat met hem. De volgende dag wordt Anton naar zijn oom en tante in Amsterdam gebracht (door een konvooi). Tijdens de rit wordt het konvooi beschoten door een Engels vliegtuig. Tweede episode 1952: Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante, net alsof hij hun zoon is. Zijn oom is doctor. Na de oorlog komt de oom van Anton er achter dat de ouders van Anton dood zijn geschoten (op dezelfde avond als dat ze afgevoerd werden), dit verteld hij aan Anton. Anton reageert beheerst op dit nieuws, en laat het maar zo als het is. Anton heeft Gymnasium gedaan en studeert nu Medicijnen. Door een studiegenoot wordt hij uitgenodigd op een feestje in Haarlem. Anton wilde eerst niet maar ging toch (dit is overigens de eerste keer dat Anton weer in Haarlem komt na 1945). Anton verlaat op een gegeven moment het feestje en komt niet meer terug, hij besluit een stukje te gaan wandelen. Tijdens het wandelen komt hij langs de plek waar zijn huis heeft gestaan. Mevrouw Beumer ziet hem en vraagt of hij even binnen wilt komen. Met haar praat hij over de oorlog en zij vertelt hem dat er een monument is geplaatst ter nagedachtenis van de slachtoffers (gegijzelden). Hij leest op het monument de namen van zijn ouders (zijn broer ziet hij er niet bij staan). Anton voelt voor het eerst angst voor zijn verleden. Derde episode 1956: Na zijn kandidaatsexamen gaat Anton in Amsterdam op kamers wonen. 1956 is het jaar dat de Russen Hongarije binnen vallen. Dit zorgt voor rumoer in Amsterdam. Tijdens een relletje ziet Anton, Fake Ploeg (de zoon van Fake Ploeg die bij Anton in de klas heeft gezeten) in het portiek van zijn huis. Anton vraagt of hij binnenkomt en hij stemt toe. Aangekomen op de kamer van Anton ontstaat er een heftig gesprek. Fake is fel anti-communistisch. Anton verwijt Fake dat het de vrienden van zijn vader waren die Antons familie hebben uitgeroeid (opgepakt). Fake wordt woeden en verbrijzeld met een kei, die hij in zijn hand had, de spiegel van Anton, en de kei valt daarna op de oliekachel, die kort daarna ontploft. Fake is daarvoor al weggerend maar komt terug om te zeggen dat hij het nooit zal vergeten dat Anton het een keer voor hem had opgenomen in de klas, daarna verdwijnt Fake. Vierde episode 1966: In 1959 doet Anton examen. Na zijn examen gaat hij in de buurt van het Leidseplein wonen. Hij werkt in het Wilhelmina Gasthuis als anesthesist. In Londen ontmoet hij Saskia de Graaf. Anton trouwt met haar en kopen een huis bij het concertgebouw in Amsterdam. De vader van Saskia speelde in de oorlog een grote rol in het verzet. In 1966 wordt een goede vriend van de vader van Saskia begraven. Ook Anton, Saskia en hun vierjarige dochter bezoeken de begrafenis. Na afloop van de begrafenis gaat Anton naar een kroeg, daar ontmoet hij Cor Takes, een verzetsstrijder. Hij heeft Fake Ploeg doodgeschoten. Anton wil niet over de oorlog praten maar Cor Takes wel. Cor Takes vertelt over zijn vriendin Truus Coster, zij blijt de vrouw te zijn geweest die bij Anton in de cel heeft gezeten. Ook zij is doodgeschoten. Door alle onthuldingen van Takes is Anton helemaal van slag. Hij wil de foto van Truus zien. In Saskia ziet hij namelijk het beeld dat hij van Truus heeft. De volgende dag besluit Anton om naar Takes te gaan (Takes wil informatie hebben over Truus, wat er die nacht gebeurd is en Anton wil de foto van Truus zien). Anton ziet de foto van Truus. Takes verteld verder over wat er die avond is gebeurd toen Fake Ploeg doodgeschoten werd. Uit de verhalen van Takes komt het een en ander boven; het bleek bijvoorbeeld dat Truus de laatste twee dodelijke schoten op Ploeg heeft gelost, Fake Ploeg heeft haar zelfs nog met een schot weten te verwonden. Anton is diep onder de indruk. Laatste episode 1981: Anton en Saskia zijn gescheiden, en Anton is opnieuw getrouwd. Dit maal is hij getrouwd met Liesbeth die kunstgeschiedenis studeert. In 1969 wordt hun zoon Peter geboren. Anton verdient veel en heeft meerdere huizen. Hij wordt neerslachtig en heeft soms last van een crisis. In 1978 vraagt zijn dochter Saskia of Anton samen met haar naar Haarlem wilt om het monument te bezoeken en om naar de plaats te gaan waar zijn oude huis heeft gestaan. Op de plaats van zijn oude huis is nu een bungalow gebouwd. Daarna gaan ze samen naar het graf van Truus Coster. Tijdens de vredesdemonstratie in 1981 ontmoet hij zijn oude buurmeisje Karin Korteweg. Van haar hoort hij dat Peter op de vlucht is neergeschoten en dat hij op dat moment in haar huis was. Behalve dat hoort hij dat de vader van Karin het lijk niet voor hun huis hadden laten liggen omdat hij bang was voor zijn hagedissen. En dat hij het lijk bij hun huis had neergelegd omdat bij de andere buren drie joden zaten ondergedoken. Met deze informatie kan Anton leven en heeft besloten om het verleden nu te laten rusten. Thema: Het thema van het verhaal is oorlog, omdat het gaat over een aanslag dat in de oorlog is gebeurd en het blijft steeds terug komen. Het thema zou ook: ‘zoektocht’ kunnen zijn omdat het verhaal als het ware een grote zoektocht is naar de werkelijkheid, wat is nou wel waar en wat is nou niet waar. De betekenis van de titel: De betekenis van de titel is als volgt: het gaat over een aanslag dat in de oorlog is gebeurd op Fake Ploeg, deze aanslag heeft invloed op de rest van zijn leven (leven van Anton Steenwijk). Het is een realistisch boek omdat het een oorlogsboek is en het zou nog eens echt gebeurd kunnen zijn. Het is gebaseerd op waar gebeurde feiten. De hoofdpersoon van het boek is Anton Steenwijk in de loop van het verhaal wordt het karakter van het personage steeds meer ingevuld, er is dus sprake van een round character. Anton is een nette jongen en gebruikt formeel taalgebruik. Hij vindt het moeilijk om zijn emoties weer te geven en leeft als het ware van dag tot dag. Het verleden wil hij het liefst laten rusten. Vertelperspectief: Het verhaal is in een personaal vertelperspectief geschreven omdat: - we de gebeurtenissen via een van de personages zien. - we krijgen te horen wat dit personage denkt, ziet, doet en ervaart. Het verhaal is in een hij/zij vorm geschreven. Plaats/ruimte: Het verhaal speelt zich vooral af in Haarlem en in Amsterdam. In Haarlem is de aanslag gepleegd en daar woonde Anton in het begin van het verhaal, later in het verhaal komt hij er nog twee keer terug. Voor de rest speelt het verhaal zich af in Amsterdam (vanaf dat hij naar zijn oom en tante is gebracht), Anton blijft namelijk in Amsterdam wonen. Behalve die twee plaatsen is de cel waar hij in zat, na dat hij uit zijn huis is gehaald, een belangrijke plaats. Hier ontomoet hij Truus Coster, zij heeft een grote invloed op de rest van zijn leven. De vertelde tijd was: van 1945 t/m 1981. De verteltijd was ongeveer 4 uur. In het verhaal werd af en toe tijdverdichting gebruikt, een week werd ongeveer op één bladzijde beschreven. En soms op een regel. Maar er werd ook discontinu gebruikt, er werden namelijk jaren overgeslagen, alleen de belangrijkste dingen van 1945 t/m 1981 werden verteld. Het verhaal werd in een chronologische volgorde geschreven, daarom was het ook wat makkelijker te begrijpen. Regelmatig werd er wel een flash-back gebruikt, maar die werden zo goed er tussen gepast dat je het verhaal kon blijven volgen. Hij dacht namelijk regelmatig terug wat er die avond was gebeurd. Er werd geen gebruik gemaakt van flash-forward. Mijn mening Ik vond het een goed boek, omdat het makkelijk leesbaar was en de lay-out was duidelijk. Het boek was zeer aangrijpend en wekte veel emoties op. Doordat het boek levensecht was kon ik meeleven, het had ook betrekking op de werkelijkheid, waardoor het boek nog mooier werd. Het boek zat ook goed in elkaar, het was niet voorspelbaar, niet verwarrend en zeer origineel. De stijl was zeer goed, makkelijke zinnen en woorden. Doordat de zinnen soms te lang waren was het soms toch nog een beetje moeilijk te lezen. Er zitten behoorlijk wat komma’s in een zin. Hieronder een citaat dat de stijl goed weergeeft: ‘Als geen goede student maar ook geen slechte vervolgde hij zijn studie. Toen hij na zijn kandidaats examen in 1953 op kamers ging in het centrum ging wonen en het huis aan de Apollolaan verliet, betekende dat een nieuwe datum in zijn leven. Daar in zijn kleine, donkere appartement boven de viswinkel, in een dwarsstraat tussen de Prinsengracht en de Keizersgracht, de overburen op vijf of zes meter afstand, verdween dat Haarlem van januari 1945 nog verder achter de horizon.’ Ik heb het boek gekozen omdat er verschillende mensen me het aangeraden hebben en omdat het tot de kroonlijsters behoorden. Toen ik de achterkant gelezen had, was ik helemaal verkocht. Ik dacht dus dat het een goed boek zou worden en dat is uiteindelijk ook uitgekomen. Het was het beste boek dat ik tot dusver gelezen heb. Toen ik klaar was met het lezen van het boek had ik echt zoiets van ‘wauw’ Het is zo mooi geschreven en het had zo’n strak verhaallijn. Het boeide me echt. Het wekte ook allerlei emoties op. Toen ik begonnen was met lezen, kon ik ook niet meer stoppen. Daarom raad ik het ook aan iedereen aan om dit boek te lezen.
De Schrijver: Harry Mulisch is op 29 juli 1927 geboren in Haarlem. Zijn vader ‘Karl Kurt Mulisch is geboren in Oostenrijk-Hongarije (dat nu Tsjechië heet). Zijn moeder heet Alice Schwarz en is in Antwerpen geboren. Na de Eerste Wereldoorlog emigreerde hij naar Nederland. In 1936 gingen zijn ouders uit elkaar. Zijn moeder vestigde zich in Amsterdam en de jonge Harry werd vooral opgevoed door de huishoudster. Na zijn lagere school ging Harry naar het Christelijk Lyceum in Haarlem. Zijn vader werd in de tweede wereldoorlog benoemd tot directeur personeelszaken van het bankiershuis Lippmann-Rosenthal & Co waar de Nederlandse joden hun kostbaarheden moesten inleveren. Deze positie maakte het hem onmogelijk zijn joodse ex-vrouw en zijn zoon tegen deportatie te beschermen. Na de oorlog werd hij echter gearresteerd en drie jaar in een interneringskamp geplaatst. Tijdens de jaren op de middelbare school raakte de jonge Harry in de ban van de wetenschap. Hij richtte een laboratorium in voor zijn experimenten e.d. Dat alles ging ten koste van zijn schoolprestaties: na gezakt te zijn voor een overgangsexamen ging hij in 1944 van school. Om in zijn onderhoud te voorzien in de periode dat zijn vader geïnterneerd was, verkocht Mulisch stukje bij beetje diens bezittingen. Zijn artistieke neigingen begonnen in die periode de overhand te krijgen op zijn wetenschappelijke activiteiten. Hij tekende veel en schreef in 1946 het verhaal ‘mijn kamer’, het eerste werk dat gepubliceerd zou worden (in 1947 in het blad ‘Elsevier’). Vanaf 1949 richtte hij zich volledig op het schrijven. Na in 1955 al vertrokken te zijn uit het huis van zijn vader, vestigde hij zich in 1958 in Amsterdam. In dat jaar trad hij ook toe tot de redactie van het blad ‘Podium’. Later werd hij nog redacteur van ‘randstad’ en van het bekende ‘De Gids’ waaraan hij tot 1990 verbonden bleef. In de jaren zestig toonde hij zich sterk betrokken bij maatschappelijke en politieke ontwikkelingen en raakte gecharmeerd van een communistische staat als Cuba van Fidel Castro. Mulisch trouwde in 1971, met Sjoerdje Woudenberg met wie hij twee kinderen kreeg. In 1992 wed uit een verhouding met een nieuwe partner nog een zoon geboren. Bij zijn vijftigste verjaardag werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau; in 1992, bij het uitreiken van het eerste exemplaar van ‘De ontdekking van de hemel’ volgde een bevordering tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Ander werken van Harry Mulisch zijn: - Archibald Strohalm (1952) - De diamant (1954) - Het zwarte licht (1956) - Het stenen bruidsbed (1959) - De verteller (1970) - Twee vrouwen (1975) - De elementen (1988) - De versierde mens (1957) - Voer voor psychologen (1961) - De ontdekking (1992) - Het theater (2000)