Casino door Marja Brouwers

Uitgeverij de Bezige Bij
Eerste druk: 2004
Tweede druk: 2004
Aantal pagina’s: 553
Casino werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, de Literatuurprijs Gerard Walschap en de Anna Bijnsprijs

Rink de Vilder, journalist bij een landelijk dagblad, ontmoet in Monte Carlo de jachtontwerper Philip van Heemskerk. Het blijkt een kennismaking met een onstuimige, enigszins grillige maar ongelofelijk breed georiënteerde geest. Behalve een geroutineerd solo-zeiler, sponsor van de Formule 1 en een begaafd sleutelaar aan Harley Davidson motoren is Philip de ontrouwe minnaar van Moura, die met zijn instemming troost zoekt bij Rink. Zo ontstaat er tussen Rink en Philip een laconieke vriendschap, waarover Rink gaat twijfelen als hij een aanwijzing krijgt dat Philip een goed deel van zijn geld verdiend heeft met het organiseren van cocaïnevervoer.
Bron: achterflap

Personages
Rink de Vilder
Geboren op 17 oktober 1962 in Den Haag. Gaat na de basisschool naar het Gymnasium Haagnum en studeert na zijn slagen Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Via zijn oom weet hij een baantje te regelen bij een krant als filmrecensent. De ietwat onhandige Rink houdt ervan om alleen te zijn. Vrienden in dit boek zijn er niet. Rink is niet vol lof over zichzelf en heeft aan het begin van het boek moeite met keuzes maken. Zijn echte naam is Richard, wat voor een rijk en moedig man staat. Rink bevat beiden niet. ‘’Rink betekent vrijwel niets’. Rink is een mysterieus figuur met een nieuwsgierige aard. In het boek ontwikkelt hij een vastberaden houding en staat hij hierdoor steeds sterker in zijn schoenen. In zijn eentje gaat hij erop uit om de drugsbende van zijn verdwenen ‘’vriend’’ Philip op te rollen. Hij houdt ervan om geheimen van anderen te ontmaskeren, maar zijn eigen houdt hij het liefst verborgen. Dat hij wroet in Philips verleden verzwijgt hij voor zijn vriendin Moura. Na vier jaar zoeken heeft hij het nog niet voor elkaar om de verdwenen Philip op te sporen, totdat hij een aanknopingspunt vind in Amerika.
‘’Zijn geestelijk leven was al opgedroogd en zijn besluitvaardigheid begon nu ook aan wanorde ten prooi te vallen. Hij had het gevoel dat die ergens tussen hemzelf en het asfalt hing, klaar om stiekem van hem weg te glippen’’ (P. 41)

Philip van Heemskerk
Een zeer rijke scheepsbouwer van rond de dertig. Naast zijn fabuleuze vermogen leeft hij ook een extravagant leven. Twee vriendinnen, huizen in verschillende werelddelen en natuurlijk een helikopter zijn de normaalste zaak van de wereld voor hem. Of zijn vermogen van wit geld komt is te betwijfelen. In het boek ontdekt Rink dat er een hele drugsbende achter Philip schuil gaat. Philip als persoon is een kalme man die niet gauw moeilijk doet. Wanneer Rink een oude tape van Philip vind waarop hij seksuele handelingen verricht met een man van middelbare leeftijd en Philip daarmee confronteert blijft hij uitermate kalm. Ook is Philip gul. Hij schenkt Moura en Rink bijvoorbeeld zijn huis aan de Keizersgracht in Amsterdam, omdat hij het gezeur van de bovenbuur niet meer aan kan. Dit terwijl Moura zijn ex is en Rink er met haar van door is gegaan.In het boek komen we niet veel te weten over Philip. Hij blijft op de achtergrond en zijn karakter maakt geen verandering door.
‘’Later zou Rink Philip van Heemskerk beter leren kennen, maar hoe hij hem ook leerde kennen, nooit leerde hij hem anders kennen dan zo, met die onthutsende wendingen in zijn gedrag, waarmee hij onneembare afstanden schiep en tegelijk een ander dat discrete gevoel kon geven van te zijn uitverkoren op een ronduit raadselachtige manier.’’ (P.51)

Moura
De scharrel van Philip die uiteindelijk voor de onhandige journalist Rink kiest. Moura is als persoon niet zo diepgaand, maar doordat ze mooi is komt ze hiermee goed mee weg. In het boek komt ze vrij oppervlakkig over en het is overduidelijk dat ze soms moeite heeft om het intellectuele niveau van Philip en Rink bij te houden. Moura en Rink zijn erg gelukkig samen en op een gegeven moment wil Moura graag zwanger worden. Na het tientallen keren geprobeerd te hebben krijgt ze een miskraam. Het valt haar zwaar, maar ze geeft niet op en probeert het nog een keer. Ook deze keer is het niet raak. Haar doorzettingsvermogen is bewonderenswaardig.
‘’Ze staarde hem aan met een quasi-argeloze, zwaarbewimperde oogopslag en zie niets. Ze was op een nonchalante manier duur gekleed en blijkbaar niet gewend het woord te richten tot een heer die door niemand aan haar was voorgesteld. ‘’ (P. 40)

De Tijd
Dit boek speelt zich verspreid over ongeveer tien jaar af. Het boek begint in het jaar 1992, waarin Rink vertrekt naar het filmfestival van Cannes om verslag te doen van een aantal films. Dit is ook het jaar waarin hij Philip en Moura leert kennen wanneer hij een aanrijding met Moura maakt op de weg naar Monte Carlo, de plek waar Moura en Philip leven. Vanaf dat moment zijn deze drie levens met elkaar verbonden. Een toevallige aanrijding die leid tot een hechte vriendschap en een vriendin.Het boek maakt het mogelijk om over zo’n lange tijd te vertellen doordat het boek onderscheid maakt tussen drie delen.
‘’Op kosten van de krant reisde hij naar Berlijn, Rome, Toronto, New York, Los Angeles, Utrecht en in het voorjaar van 1992 was hij in Cannes, met de opdracht speciaal te letten op het format van een Nederlands praatprogramma dat daar te koop werd aangeboden.’’’(P. 10)

De plaats
De plaatsen in dit boek verspreiden zich over de wereld. Wegens het journalistenwerk van Rink reist hij veel. Hij komt geregeld op exotische plaatsen en ziet veel van de wereld zonder er zelf maar een cent voor hoeven uit te geven.
Wanneer hij de drugsbende van Philip probeert op te rollen, reist hij af naar een verlaten dorp in Frankrijk. Wanneer hij daar geen succes heeft speurt hij verder en stuit hij op een adres in Amerika, dat hij vervolgens in zijn eentje bezoekt en waar hij Philip treft.
Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af in Monte Carlo en in Amsterdam. Dit zijn de twee plaatsen waar Rink gedurende het boek woont. Het contrast tussen deze twee plaatsen is groot. In Monte Carlo viert Rink eigenlijk vier jaar lang vakantie en voert hij weinig zaken uit die met een normaal dagelijks leven te maken hebben. Wanneer hij weer in Amsterdam woont, is het als het ware ‘’back to reality’’. Hier moet Rink zijn eigen boontjes doppen en als hij het huis op de Prinsengracht in zijn bezit krijgt, staat hij niet meer in de schaduw van Philip, die alles voor hem regelt in Monte Carlo. Hij is huiseigenaar en moet zijn zeikende bovenbuurvrouw mevrouw Tol-Gramtee in het zeil zien te houden. Dit lukt hem met moeite. Je ziet Rink in dit deel vastberadener worden en meer keuzes maken. Zijn personage ondergaat een transformatie van volger naar leider.

Opbouw
Casino bestaat uit drie delen en is chronologisch opgebouwd.
Er zijn maar weinig verwijzingen naar het verleden en flashbacks komen er niet in voor.
Wel haakt Marja Brouwers vaak af van de verhaal lijn en begint ze over psychologische dingen te praten die er erg vanaf staan. Hierin staan hoofdzonden zoals bijvoorbeeld seksuele ethiek centraal. Tussen sommige hoofdstukken door krijg je opeens een filosofische les. Wel interessant, maar moeilijk bij te benen, omdat je eigenlijk gewoon door wilt lezen over de mysterieuze figuur Rink.
‘’Zijn logische vormen te beschouwen als a priori? Niet in de priori voor als een concept, dat zijn oorsprong in de menselijke natuur heeft. Een a priori concept heeft continuïteit in ruimte en tijd die continuïteit berust volgens Kant niet zozeer op een dwingende syntaxis als wel op een waarneembare stand van zaken in de buitenwereld. ‘’ (P. 202)

Het eerste deel speelt zich rond 1994 af, het tweede deel in 1996 en het derde deel begint alweer met de aanslagen van 9/11.

De drie delen waarmee het boek is opgebouwd zijn belangrijk voor de tijdsprongen die er gemaakt worden. Door de drie delen was het voor mij niet moeilijk om deze sprongen te maken. De drie delen staan waarschijnlijk ook symbolisch voor drie verschillende hoofdstukken in het leven van Rink. In het eerste deel leert hij zijn liefde van zijn leven kennen. In het tweede deel leert hij op eigen benen te staan. En in het derde deel leert hij zijn eigen boontjes doppen en de drugsbende van Philip te ontmaskeren.

Vertelstandpunt
Wij volgen in Casino het leven van Rink. Het boek is verteld vanuit het personale vertelperspectief. Zo zien we af en toe de gedachtes van Rink. De andere personen in het boek zijn erg ondergeschikt. Zijn interpretatie van de werkelijkheid is niet altijd natuurgetrouw, maar hij weet vrij nauwkeurig schattingen te maken van situaties. Zo weet hij precies wat hij moet doen wanneer zijn dodelijk stalkerige huurster mevrouw Tol Grammee hem wil aanklagen wegens achterstallig woningonderhoud.

Wel heeft hij een lange tijd het idee dat zijn vriend Philip dood moet zijn, omdat hij zijn telefoon niet opneemt en hij nergens te traceren valt. Wanneer hij bijna de hoop heeft opgegeven komt hij toch tot een spoor dat leidt tot de gezochte man.

Titel
De titel ‘’Casino’’ is nogal misleidend. De meesten zullen meteen aan een gokhal denken, wanneer je het woord casino tegenkomt. Gokken heeft niks met het boek te maken, er wordt enkel één opmerking over gemaakt. Casino staat in dit boek voor Chaos, de Italiaanse vertaling van het woord. Dit wordt door een van de personages aangeduid. Verder kan ik me niet echt bedenken wat de schrijver hiermee wilde aanduiden. Het boek is inderdaad wat chaotisch, omdat het steeds overspringt op passages die buiten de verhaallijn lopen. Ook is het leven van het hoofdpersonage Rink vrij ongeordend.
‘’Hij heeft een groot casino; zei hij tegen Moura. ‘’Casino is geloof ik het Italiaanse woord voor chaos,’ zei Moura. ‘Vraag het Britt, die hoort dat te weten met haar ‘Certificazione di Italiano come Lingua Straniera.’’ (P.161)

Mening
Marja Brouwers heeft mij echt een plezierige tijd bezorgd met dit boek. Het eerste wat mijn aansprak aan Casino was het beroep van het hoofdpersonage. Filmrecensist lijkt mij ook wel wat! Na de achterkant gelezen te hebben van dit nogal dikke boek besloot ik de gok te wagen. Binnen twee weken had ik het uit.

Het boek vond ik erg diepgaand. Soms zo diepgaand dat het niet te volgen was. Dit was vooral wanneer Marja Brouwers opeens een hoofdstuk filosofische prietpraat aan de orde bracht. Haar denken vind ik interessant. Op dit moment zit ik nog niet op dezelfde golflengte, maar ze heeft zeker een bijzondere visie waarvan ik nog wat kan leren. Boeken die over films en journalistiek gaan lees ik graag. Ik vind het fijn als een boek over communicatie of media gaat. Dit is ook de kant die ik op wil met mijn studie. Wat wat mij meestal aantrekt in boeken zijn onderwerpen waarin ik mezelf kan vinden. Boeken die over een lange tijd geleden gaan zou ik minder snel lezen omdat de personages vaak ver van mij afstaan, zo was ik ook blij om een literair boek te vinden over iemand die als het ware je buurman zou kunnen zijn.

De gebeurtenissen waren vrij opmerkelijk. Ze vulden elkaar niet aan en waren erg uitlopend. Een deel is spannend, zoals wanneer Rink op zoek is naar Philip en zelf beschoten word. Dit is wel de climax. Op dat moment staat hij tussen leven en dood. Er vliegt een kogel boven zijn hoofd en dan beseft hij dat hij er bijna geweest was.
De afloop van dit boek is vrij voorspelbaar. Nadat Rink Philip gevonden heeft eindigt het.
Ik had wel verwacht dat Philip nog gevonden zou worden, aan die kant was het voorspelbaar. Aan de andere kant had ik nooit verwacht dat hij in Amerika zou zitten en in een groot landhuis zou wonen. Marja Brouwers heeft er toch een originele wending aan gegeven.

Het personage Rink blijft voor mij een apart verschijnsel. Zijn keuzes zijn niet erg realistisch. Hetgeen ik mij vooral afvraag is hoe hij het voor elkaar weet te krijgen vier jaar lang te verzwijgen voor zijn vrouw dat hij aan het zoeken is naar Philip en dat hij daarbij bijna is omgekomen. Mij lijkt dat dit soort grote geheimen een relatie in de weg moeten zitten. Ook lijkt het me onlogisch dat Moura niks door had wanneer Rink weer eens voor de zoveelste keer op reis ging zonder daarna een artikel te publiceren.

De opbouw van het verhaal was vrij logisch. Behalve de filosofische lessen van Marja brouwers zijn er geen scenario’s geweest waarbij ik kwam vast te zitten omdat het lastig werd. Het verhaal was naar mijn ogen overzichtelijk en duidelijk uitgewerkt.
Wat mij aansprak aan dit boek was dat het taalgebruik niet te overdreven uitstraalde ‘’dit is een literair boek’’, wat ik wel eens eerder heb meegemaakt bij Harry Mulisch, waar ik destijds geen touw aan kon vast knopen. Ook vond ik het leuk dat Marja bijvoorbeeld het personage Mevrouw Toll-Gramtee een accent gaf, dit deed ze door de woorden die zij uitsprak te verdraaien en overal een ‘’th’’ aan te plakken.

De gebeurtenis die me bijgebleven is, is de scene waarin Rink de zus van Philip opzoekt om haar te vragen of ze haar broer heeft gezien. Wanneer hij op haar manege aankomt besluit hij haar te gaan zoeken en loopt langs een weiland waarin een hengst staat. Hierbij wordt hij uit het niets aangevallen door het paard en beland pardoes op de grond en terwijl hij zich probeert zich te beschermen tegen de trappelende hoeven staat er een hele club hem aan te gapen. Dit scenario vond ik erg humoristisch, want in een normale situatie zouden mensen hem te hulp hebben geschoten. Normaal moet dit erg pijnlijk zijn, maar Rink komt er gelukkig zonder kleerscheuren vanaf.

Verwerkingsopdracht
Beargumenteer waarom boek 10 volgens jou tot de literatuur behoort of juist meer naar lectuur neigt. Gebruik daarvoor drie verschillende argumenten en licht die argumenten toe met behulp van citaten.
Aan de ene kant ben ik van mening dat dit boek veel kenmerken heeft van een literair boek.
Literatuur is origineel en heeft diepgang. Het is meer dan het schrijven van een verhaal. Het voegt daadwerkelijk iets toe aan de bestaande literatuur. Dit boek heeft daadwerkelijk diepgang, maar ik heb het idee dat Marja Brouwer hierin soms te ver wilt gaan, soms te literair wilt ogen. Haar filosofieën zijn niet helemaal te begrijpen en wijken af van het verhaal.
‘’In de eerste gedachtegang is de elementaire syntaxis van de modus ponens te herkennen, ofwel de stellende wijs: als P dan q, en p. Dus q. De menselijke rede heeft geen andere keus dan in de loop van alle ervaring gebruik te maken van haar eigen beginselen. De ervaring zelf heeft de neiging het gebruik van die beginselen ruimschoots te rechtvaardigen. Ze vormen grondslag voor gloeilampen, telefoons, parkeergarages, vliegvelden en antibiotica, er is geen aanleiding om er bij voorbaat wantrouwend tegen over te staan. ‘’ (P.201)