Boven is het stil

Titelbeschrijving; Boven is het stil heeft zijn naam te danken aan het feit dat de hoofdpersoon zijn vader naar boven doet. De vader van de hoofdpersoon is inmiddels een bejaarde man die niet meer in staat is voor zichzelf te zorgen. Helmer, de hoofdpersoon, doet zijn vader daarom naar boven, zodat hij daar in alle rust kan sterven. Uiteindelijk sterf zijn vader en is het boven echt stil. Bovendien is boven ook de kamer van de jong overleden tweelingbroer van Helmer, genaamd Henk. De dood van Henk doet Helmer nog steeds veel verdriet en er hangt daarom een bepaalde stilte boven, waar Henks kamer vroeger was.

Samenvatting; November 2002. Helmer van Wonderen, een 55-jarige boer, ´doet zijn vader naar boven´. Hij haalt de woonkamer en de voormalige ouderlijke slaapkamer leeg, schildert de boel, koopt nieuwe spullen en begint te wachten tot zijn oude, zieke vader nu eindelijk eens sterft. Hoewel de boer zelf de veranderingen in gang zet, wacht hij af zoals hij al meer dan 35 jaar leeft: met zijn kop onder de koeien en zonder al te veel na te denken. Op een dag staat er in het donker iemand op de weg voor de boerderij, kort daarop blijkt die iemand Riet te zijn, de vrouw met wie de verdronken tweelingbroer van de boer zou gaan trouwen. Niet veel later verschijnt haar zoon Henk - naamgenoot van Helmers dode broer - op de boerderij. Wat wil hij? En wat doet die mysterieuze bonte kraai in de kromme es in de voortuin? Alles wordt nauwkeurig in de gaten gehouden door buurvrouw Ada, die ook zo haar eigen motieven heeft. Haar twee zoontjes Teun en Ronald voorzien de gebeurtenissen van deskundig commentaar.

April 2003. Als de oude vader eindelijk sterft, is de boer in de maanden die voorbij gegaan zijn met enig tegenstribbelen steeds dichter naar hem toe gegroeid. Vaste waarden en aanspreekpunten in het leven van de boer - de oude veehandelaar, de jonge melkrijder - zijn inmiddels verdwenen; Ada, zijn buurvrouw, heeft een soort verraad gepleegd, en zijn omgang met haar twee zoontjes is akelig verstoord. De boer heeft Henk weggestuurd. Hij lijkt er ineens helemaal alleen voor te staan. Dan duikt een derde, onverwachte, figuur op uit het verleden. Het verhaal eindigt in Denemarken, het ´onbekende Noordland´ waarnaar de boer steeds meer is gaan verlangen. (gekopieerd van www.gebrandsdingetje.nl)

Open plekken; Er zijn vele open plekken in dit boek, de belangrijkste heb ik geprobeerd uit te zoeken. 1) De titel. ‘Boven is het stil’ roept bij mij vragen op. Waarom is het stil, wat is er boven gebeurd of nog steeds aan de hand? 2) Vlak na het begin van hoofdstuk 2 staat er: ‘naar de slaapkamer van Henk’. Tot dan toe is er nog niets verteld over Henk, vandaar dat ik mij hier afvraag wie Henk is. 3) Verscheidene keren wordt er verteld over ‘de dood’ van Henk. Helmer vraagt zich vaak af waarom zijn broer moest gaan en nog steeds heeft hij er moeite mee. Er wordt pas na een tijd vertelt dat Riet de auto bestuurde, die het IJsselmeer is ingereden en waaruit Henk niet levend terugkeerde. Ik vind dit een open plek, omdat zolang je niet weet hoe Henk is gestorven, je ook niets over Riet weet. Uiteindelijk kan je het verhaal dan niet meer volgen. Dit zijn de drie belangrijkste open plekken in het boek naar mijn mening.

 
Perspectief; Over het perspectief in dit boek valt niet te twijfelen of te discussiëren. Hier is duidelijk sprake van een ik-perspectief. Het hele boek wordt bladzijde na bladzijde geschreven vanuit de ogen van Helmer, wat dus betekent dat de schrijver zich inleeft. Bovendien wordt elke handeling die Helmer uitvoert met ‘ik’ begonnen. Bijvoorbeeld; Ik deed het jongvee. Dit is waaruit ik kan afleiden dat er geen personale verteller is.

Personages; Helmer van Wonderen is een 55-jarige man. Zijn moeder en zijn tweelingbroer zijn jaren terug overleden en hij woont samen met zijn oude vader op de familieboerderij. Helmer is blond en stevig gebouwd. Toen Helmer een kind was, deed hij alles samen. Hij had in eerste instantie dus ook moeite toen zijn broer een relatie kreeg met Riet. In die tijd wilde Helmer Nederlands gaan studeren. Toen hij daar net mee begonnen was, kregen Riet en Henk een auto-ongeluk en overleed Henk. Helmers vader beslist dat Helmer de zaken op de boerderij moet gaan waarnemen, waardoor hij moet stoppen met zijn studie. Helmer is daarna uitgegroeid tot een eenzame, verbitterde man. Toch heeft hij altijd zijn vriendelijkheid en zijn discipline behouden.

Henk is de zoon van Riet. Henk heeft een moeilijke jeugd gehad en is uitgegroeid tot een probleemkind. Dankzij zijn verblijf op de boerderij bij Helmer krijgt hij meer zin in het leven en leert hij aanzienlijk meer discipline. Het harde boerderijleven spreekt hem niet zo aan, maar naar verloop van tijd blijkt dat onder de harde onderlaag een verdrietige jongen te zitten, die in principe aardig is naar zijn medemens en minder onverschillig is dan hij doet voorkomen.

Hiernaast komen ook meneer van Wonderen, Riet, Ada, Teun, Ronald, een veehandelaar, jaap, een oude melkrijder en een jonge melkrijder voor in het verhaal.

Deze mensen zijn allemaal minder belangrijk, maar hieronder volgt een hele korte samenvatting:
Meneer van Wonderen is de vader van Helmer en ligt in het boek de hele tijd boven, waar hij langzaam sterft. Hij is alleen van toepassing geweest op het verhaal, als er over het verleden van Helmer gepraat wordt.

Riet was de verloofde van Helmers tweelingbroer Henk. Samen met Riet rijdt Henk het IJsselmeer in. Zij overleeft, hij sterft. Na al die jaren legt zij weer contact met Helmer en dumpt haar zoon Henk bij hem.

Ada is de overenthousiaste buurvrouw van Helmer. Deze jonge vrouw komt samen met Teun en Ronald, haar twee kinderen, regelmatig op bezoek. Zij heeft moeite met haar saaie leven in het dorp, maar probeert dat dapper te overmannen.

De veehandelaar speelt een kleine rol in het boek, met regelmatige tussenpozen komt deze man voor in het verhaal. Hij wordt omschreven als rustig, vriendelijk en erg beschaafd. Helmer kan het goed vinden met deze man, hoewel hij zeer weinig praat.

De oude en de jonge melkrijder komen net als de veehandelaar regelmatig voor in het verhaal. Zij brengen de laatste nieuwtjes over op Helmer, waardoor hij weer stof krijgt om over na te denken. De oude melkrijder sterft halverwege het boek en de jonge melkrijder gaat ergens anders werken. Hem zien we aan het einde van het boek nog even terug.

Jaap is de oude knecht van de familie van Wonderen. Hij leefde in het oude vervallen huisje naast de boerderij en heeft een rol gespeeld die uiteindelijk invloed heeft gehad op Helmers zijn leven. Uiteindelijk neemt deze man Helmer mee naar Denemarken, aan het einde van het verhaal.