Au pair door Willem Frederik Hermans

Inhoudsopgave A. Primaire gegevens van het boek
B. Samenvatting
C. Analyse - Tijd - Opbouw - Ruimte - Personages - Wijze van vertellen - Titel, ondertitel en motto - Thema en motieven - Genre - Literatuurgeschiedenis D. Verwerkingsopdracht - Omschrijving van de opdracht - Uitwerking E. Persoonlijke leeservaring F. Secundaire literatuur A. Primaire gegevens van het boek Auteur: Willem Frederik Hermans

Titel: Au pair
Jaar van eerste publicatie: 1989
Aantal bladzijden: 416
Uitgever: Uitgeverij De Bezige Bij
De omslag: Leendert Stofberg (W.F. Hermans heeft de foto’s gemaakt) ISBN: 90-234-3508-7 B. Samenvatting Paulina wil Kunstgeschiedenis en Frans studeren in Parijs. Haar ouders konden dit niet volledig betalen, daarom gaat ze naar Parijs als au pair. Eerst komt ze terecht bij het advocatengezin Pauchard, daar wordt ze heel slecht behandeld. Ze gaat naar een ander gezin en komt terecht bij een gepensioneerde steenrijke generaal. Ze hoeft daar niets te doen behalve soms met de generaal en zijn familieleden te praten. Na een paar maanden krijgt ze te horen wat ze van haar verwachten. Paulina moet een koffer vol met geld en waardepapieren naar Basel brengen. Het geld was door een Joodse man, meneer Cremieux, bij de generaal in bewaring gegeven tijdens de oorlog. Hij kwam het daarna nooit meer ophalen, hij was waarschijnlijk dood. Zijn erfgenaam is een voormalige SS’er. De generaal wil niet dat het geld (dat 12 keer in waarde is gestegen) in zijn handen komt, en besluit dat het geld naar een Joodse organisatie gaat. Op de dag van het vertrek wijzigen de plannen opeens, Paulina moet naar Luxemburg. Ze levert het geld zonder problemen af. Na een dag komt ze erachter dat ze er is ingeluisd en dat het geld toch naar de SS’er is gegaan. Enkele dagen later sterft de generaal zonder de waarheid te kennen. C. Analyse 1. Tijd Is het boek chronologisch of niet-chronologisch? Leg uit. In het boek hanteert de schrijver een chronologische tijdsvolgorde. De gebeurtenissen zijn namelijk in dezelfde volgorde gepresenteerd als ze zich in werkelijkheid hebben afgespeeld. Zijn er flashbacks? Er komen geen flashbacks in voor, maar er worden af en toe wel kleine stukjes uit de geschiedenis verteld in enkele dialogen. Wat is de vertelde tijd? Vanaf 27 augustus 1983 tot en met 29 januari 1989. Dat weet ik doordat dat als laatste regel van het boek staat geschreven. En het kan ook nog kloppen, want op bladzijde 9 staat: ‘En tegen de herfst van het jaar waarin ze examen gymnasium had gedaan, stapte ze met twee grote koffers op de trein.’ En aan het eind neemt Paulina zich voor om met kerst bij haar ouders in Vlissingen te zijn. In welke tijd spelen de gebeurtenissen zich af? Het boek speelt zich af in de jaren tachtig. Dit weet ik omdat dat jaartal een keer letterlijk in het boek genoemd wordt. Generaal de Lune zegt op pagina 235: ‘We schrijven nu 1984.’ Hoe begint het boek? Deze roman begint aan het begin van de gebeurtenissen. Paulina is klaar met school en besluit om Frans en Kunstgeschiedenis in Parijs te gaan studeren. Haar ouders vonden het wat ver weg en wilden liever dat Paulina in Nederland ging studeren. Ze moest toen naar haar nichtje Klara gaan die net haar examen van haar Franse studie had gehaald na 6 jaar. Daar hoorde ze dat het veel beter was om Frankrijk Frans te gaan studeren dan in Nederland. Ze overtuigde toch haar ouders, zodat ze toch naar Frankrijk kon gaan om te studeren. Dat deed ze, en daar begint het hele verhaal (in hoofdstuk 3 vertrekt ze naar Frankrijk). Hoe eindigt het boek? Paulina is Armand op straat tegen gekomen en vraagt of ze nog even langs komt. Dat doet ze, dat praten ze nog over alles in verband met de opdracht van de koffer met geld, waar Armand en Jacqueline dan een onenigheid over krijgen. Als Paulina na college enkele dagen later weer in haar flatje komt ziet ze dat al haar spullen die nog in het huis van de familie de Lune lagen die naar haar zijn toegebracht. Ze hoort ook niets meer van Michel en Edouard, maar dat vind ze ook niet erg. Ze gaat verder met haar studie terwijl ze in haar flatje woont. Zo eindigt het boek. Ze heeft niets meer te maken met de familie de Lune en kan zo rustig verder gaan met haar eigen leven in Parijs. Is er een open of gesloten einde? Leg uit. Deze roman heeft een gesloten einde. Vrijwel alles is afgerond en de afloop laat niet veel vragen van belang open. Want je weet dat ze een flatje huurt en dat ze daar doorgaat met haar studie. Je zou je nog wel af kunnen vragen wat ze gaat doen als ze geen geld meer heeft. 2. Opbouw Uit hoeveel delen bestaat het boek? (niet meteen gelijkstellen met hoofdstukken) Het boek is niet echt in delen verdeelt, maar je kan op zich wel zeggen dat het boek uit delen bestaat: · Paulina beslist om in Parijs Frans en Kunstgeschiedenis te gaan studeren als au pair. · Het verblijf bij het advocatengezin Pauchard. · Het verblijf bij de gepensioneerde steenrijke generaal, Emile de Lune. · Confrontatie met de halve waarheid (dat ze ‘de koffer’ naar een vereniging in Israël moest brengen. · Het brengen van de koffer. · De waarheid (ze hoort van Michel dat de koffer naar de SS’er is gegaan). · Woont in haar gehuurde flatje. Hoeveel hoofdstukken heeft het boek? Het boek heeft 96 hoofdstukken, elk hoofdstuk bestaat gemiddeld uit 3 pagina’s. Het boek is eigenlijk een doorlopend verhaal. De schrijver had het boek ook kunnen schrijven zonder hoofdstukken.
3. Ruimte Wat zijn de topografische plaatsen in het boek? Deze roman begint in Nederland in Vlissingen. Daarna speelt het verhaal zich af in Frankrijk in Parijs. Eerst een stukje bij de advocatenfamilie Pauchard aan de rue Virniquet. Daarna bij de familie van Generaal de Lune, aan de rue Guynemer. Maar daar tussendoor is ze ook heel veel in Parijs zelf. Aan het eind is er nog een reis met de koffer naar Luxemburg. En een paar dagen in Londen, waar Paulina is met Michel. Maar deze roman eindigt ook weer in Frankrijk in Parijs als Paulina een eigen appartementje huurt, aan de rue Servandoni. En als ze in Parijs is is ze ook veel te vinden op de Sorbonne Universiteit of ergens anders in Parijs. 4. Personages Hoofdpersoon
Paulina
Paulina is 19 jaar en 1,92 meter lang. Ze heeft lang blond haar, blauwe ogen en heeft een Diana-figuur. Haar uiterlijk speelt een belangrijke rol. Vooral aan het begin van het boek is ze vrij onzeker over haar uiterlijk. Ze vindt zichzelf wel erg lang en hierdoor zal het ook moeilijker worden een partner te vinden van haar lengte. Ook heeft ze flaporen. Later in het boek wordt ze zekerder over zichzelf en vind ze haar oren toch wel mooi. Ze is Nederlands en geboren in Vlissingen. Ze studeerd Frans en Kunstgeschiedenis aan de Sorbonne Universiteit in Parijs, maar omdat haar ouders dit niet volledig konden betalen ging ze naar Parijs als au pair. Paulina is heel intelligent. Ze kan erg goed Frans (de ingewikkelde literatuur van Baudelaire kan ze zonder grote moeite lezen en in de Franse gesprekken die ze voert heeft ze nooit enige problemen met de taal, zonder moeite praat ze in het Frans over literatuur, muziek en kunst). Dat komt ook deels doorat ze altijd met haar ouders meeging naar hun vakantiehuisje in Frankrijk. Ze heeft ook een grote hoeveelheid durf; ze gaat vrijwel zonder voorbereiding naar Frankrijk en heeft de moed om illegaal een koffer met geld de grens over te brengen. Ondanks haar intelligentie is Paulina nogal naïef. Ze heeft bijvoorbeeld onterecht veel vertrouwen in Eduard. Ze neemt aan dat hij edelmoedige motieven heeft voor de daden die hij verricht. Dit blijkt niet het geval. Ze wordt namelijk door hem misbruikt (zie samenvatting). Paulina is iemand, die niet gelooft in het toeval, ze denkt dat alles is voorbestemd. ‘Aan het toeval durfde ze nog steeds niet te geloven en evenmin dat mevrouw Pauchard daar heel toevallig was geweest.’ (pagina 278) Elke avond, als ze weer wat meegemaakt heeft gaat ze dit nog een na voordat ze gaat slapen. Hierdoor wordt ook duidelijk wat ze van de andere personages vindt. Paulina is de enige persoon die zich ontwikkelt in de loop van de tijd, ze wordt bijvoorbeeld steeds zelfverzekerder (ze vindt bijvoorbeeld haar lichaam toch wel mooi en niet zo lelijk). Bijpersonen
Armand de Lune
Armand wilde ooit dichter worden, maar dat is hem nooit gelukt. Samen met zijn vrouw, Jaqueline, is hij aan de drank geraakt. Armand is erg lang en is ongeveer vijftig jaar. Hij draagt een bril met grote glazen. Hij is de oudste zoon van Germaine en Emile de Lune. Vroeger was hi recensent, maar hij werd nooit echt gewaardeerd. Toen de krant, waarvoor hij werkte, failliet ging, is hij voor een kantoor (EDF, de elektriciteits-maatschappij van Frankrijk) gaan werken. Hij heeft nu een vrij nietszeggende baan. Doordat zijn werk niet gewaardeerd werd is zijn ego behoorlijk gekwetst. Hij maakt dan ook een ongelukkige indruk op Paulina. Als Paulina bij hem en zijn vrouw op bezoek komt, dan drinkt hij erg veel alcohol en vertelt op sentimentele wijze over zijn zoon, Eduard. Paulina heeft het met hem te doen. Hij woont in het huis van de generaal. Michel de Lune
Michel is een man van ongeveer vijftig jaar oud. Hij is iets langer dan Paulina. Hij woont in het huis van de generaal. Hij heeft een vrouw gehad, maar die is bij hem weggelopen, omdat ze helemaal gek werd van zijn pianospel. Bijna zijn hele leven al is hij pianist. Geld verdient hij hier niet mee. Michel speelt namelijk de muziek van Saltarelle, die vreselijk moeilijk is (gezegd wordt dat het de moeilijkste muziek is die ooit gemaakt is) en niet gemakkelijk in het gehoor ligt. Elke dag oefent hij vasthoudend op de passages; hij is nooit tevreden. Hij is eigenlijk een soort kluizenaar en praat maar met weinig mensen, alleen met zijn huishoudster en met Paulina. Paulina kan wel tot hem doordringen. Michel vertelt haar dan ook veel over hoe de familie in elkaar zit. Waarschijnlijk is hij verliefd op Paulina. Eduard

Eduard is de zoon van Armand en Jaqueline. Hij is nog een stukje langer dan Michel en hij heeft een hoofd als een gier door zijn spitse lange neus en puntige adamsappel. Hij komt er in tegenstelling tot de rest van zijn familie voor uit dat geld het enige is wat hem interesseert. Hij is dan ook econoom en van jongs af aan is hij bezig met het verdienen van geld. Maar hij is toch even geheimzinnig en doortrapt als de rest. Hij neemt niet eens de moeite om zijn ouders af en toe iets van hem te laten horen. Deze jongen vindt de rest van zijn familie hypocriet. Ze doen maar alsof ze niet om geld geven. Paulina vindt Eduard op het eerste gezicht lelijk, maar wel aardig. Later wordt ze verliefdd op hem. Eduard gebruikt haar alleen maar, blijkt later (zie samenvatting). Emile en Germaine de Lune
Ze hebben twee zoons, Armand en Michel. Bij hen is Paulina au pair. Emile was vroeger generaal. Nu is hij een zeer rijke oude man. Hij slijt zijn dagen met het verzamelen van alles wat met de in Vlissingen geboren kunstschilder Constantin Guys te maken heeft. Hij bezit veel van zijn schilderijen. Hij en zijn vrouw leven nu in een enorm pand in Parijs samen met hun zoons en het huishoudelijk personeel. Ze gedragen zich zeer formeel (bijvoorbeeld als ze ‘woorden willen wisselen’ met Paulina, wordt zij officieel uitgenodigd, terwijl ze in hetzelfde huis woont). Ze verkeren in hogere Franse kringen. 5. Wijze van vertellen Het is een hij/zij-perspectief. De verborgen verteller legt het perspectief bij de hoofdpersoon, Paulina. Je komt alleen haar gevoelens te weten. Ze is een kijker; ze observeert nauwkeurig de mensen en de dingen. Hierdoor zijn er in het boek vee beschrijvingen. Ook de mensen die ze ontmoet bestudeert ze en gaat conversaties met ze aan. Bij de rest van de personages weet je alleen wat ze zeggen. Soms geeft de schrijver commentaar op een gebeurtenis of gedachte. 6. Titel, ondertitel en motto Geef uitleg van de titel. Het boek gaat over een meisje dat na haar middelbare school naar Frankrijk vertrekt om daar te gaan studeren, maar omdat haar ouders te weinig geld hebben om de hele studie te betalen besluit ze om als au pair te gaan. Via de universiteit komt ze aan twee adressen (het eerste gezin werkte niet, dus ging ze naar een ander gezin) om als au pair te werken. De titel verteld eigenlijk direct waar het boek over gaat: ‘een meisje dat au pair is/wordt’. De titel heeft dus geen diepe en/of speciale betekenis. Het boek Au pair heeft geen ondertitel en geen motto. 7. Thema en motieven Thema
Schenden van vertrouwen
In dit boek wordt vaak het vertrouwen van iemand geschonden. Paulina vertrouwd bijvoorbeeld Eduard, vind hem op een begeefmoment zelfs leuk. Maar ondertussen misbruikt hij haar alleen maar voor zijn plannetjes (zie samenvatting). Eenzaamheid
Paulina voelt zich vaak alleen in Parijs. Ze heeft er geen vrienden en als ze aan het einde alleen woont in een flat, is ze al helemaal alleen als ze niet op college is. Op college vindt ze dan ook niemand waar ze het zo goed mee kan vinden zodat ze er ook buiten haar college mee omgaat. Nog een vorm van eenzaamheid bij Paulina is, dat ze nog nooit een vriendje heeft gehad, maar dat eigenlijk wel heel graag wil. Michel en Armand zijn ook heel erg eenzaam. Michel woont alleen in een appartement. Praat met bijna niemand en speelt bijna de hele dag in zijn eentje piano. Armand is teleurgesteld in zichzelf en is aan de alcohol gegaan met zijn vrouw, hij voelt zich eenzaam ook al zijn ze altijd met zijn tweeën. Dingen die anders zijn dan ze lijken
Eduard was niet zo lief als hij bleek te zijn. De opdracht van het geld was anders dan het leek te zijn, want ze had het geld naar de verkeerde man gebracht. Wat de generaal niet wilde en Paulina niet wilde. Als Paulina de waarheid had geweten dan had ze anders gehandeld. Motieven

De Oude man
Paulina komt twee keer in het verhaal een oude Nederlandse man tegen.Je kan alleen niet weten of die Oude man die twee keer dezelfde man is of niet. De eerste keer als Paulina naar generaal de Lune gaat. Die zegt zonder dat ze elkaar ooit eerder hebben ontmoet en zonder dat ze iets van elkaar afweten: ‘Je zal een mooie kamer krijgen, een nieuwe koffer, mooie kleren en een voorschot op je toelage. Het zal er veel beter voor je uit gaan zien.’ Wat uiteindelijk ook nog echt gebeurt. De tweede keer als Paulina op een middag op het terras zit. Begint hij tegen haar te praten als ze een boek aan het lezen is. Ze praten dan over de pocketeditie van Madame Bovary die Paulina dan aan het lezen is. Onmiskenbaarheid van de werkelijkheid
Paulina probeert altijd de personages te beoordelen. Deze beoordelingen zijn meestal verkeerd. Zo was Eduard helemaal niet te vertrouwen. Ook wilde de familie Lune haar niet alleen maar stimuleren in haar studie, maar het blijkt dat ze haar willen gebruiken om het geld van Cremieux weg te brengen. Toen ze hierachter kwam wist ze nog maar de halve waarheid. Ze hoorde immers pas nadat ze de opdracht had vervuld van Michel dat ze het geld niet naar een joodse inrichting voor kinderbescherming had gebracht. Maar naar de voormalige SS’er Müller. Spiegels en schoonheid
Paulina heeft een badkamer met grote spiegelwanden. Daar kijkt ze in haar blootje naar zichzelf. Dan bekritiseert ze zichzelf. Zo komt ze er later in het boek achter (als ze weer eens in de spiegel kijkt) dat ze haar oren toch wel mooi vindt. Als ze Ada Langenmuur (een meisje van de middelbare school) tegenkomt, hoort ze een verhaal over een Duits meisje, die als au pair ergens een koffer met oude kranten moest afleveren. In de koffer zat ook een foto van haarzelf, spiernaakt in de badkamer. De spiegels waren halfdoorzichtig. Daardoor kan de heer des huizes haar bespieden. In het verhaal zaten zoveel details dat Paulina wel zeker wist dat het over het huis van de generaal ging. Of het verhaal waar is weten we niet, dit verwijst ook naar onmiskenbaarheid van de waarheid. 8. Genre Dit boek is een psychologische roman. Het is namelijk een uitgebreid verhaal waarin de daden en gedachten van de hoofdpersoon (Paulina) wordt beschreven, er gebeuren dingen die ze met zich meeneemt naar de toekomst. Daardoor verandert Paulina haar innerlijk. Aan het eind van het boek vertrouwt Paulina bijvoorbeeld andere personen veel minder snel, haar vertrouwen is dus geschaad. 9. Literatuurgeschiedenis Van Willem Frederik Hermans is nog geen literatuurgeschiedenis. Hij is namelijk een paar jaar geleden gestorven, maar Willem Frederik Hermans wordt wel als een groot schrijver gezien. D. Verwerkingsopdracht 1. Omschrijving van de opdracht
Ik moet een interview houden met de hoofdpersoon na aanleiding van een cruciale gebeurtenis uit het boek. 2. Uitwerking
Het cruciale moment waarover ik de hoofdpersoon ga interviewen: Paulina heeft vorige nacht te horen gekregen dat het geld van de joodse meneer Cremieux naar de voormalig officier bij de SS is gegaan en niet naar de joodse vereniging Beth-abara ergens in Israël. Het interview: Ik: ‘Paulina, zou ik je wat vragen mogen stellen over het moment dat je van Michel hoorde dat het geld naar de SS’er was gegaan? Paulina: ‘Natuurlijk, vraag maar raak.’ Ik: ‘Wat was je eerste gedachte nadat je van Michel had gehoord dat het geld naar de officier van de SS is gegaan?’ Paulina: ‘Eerst begreep ik niet waar Michel naar toe wilde gaan, maar toen ik het uiteindelijk door had had ik het gevoel dat de familie de Lune me alleen maar had gebruikt.’ Ik: ‘Hoe vond je dat voor Emile de Lune? Paulina: ‘Ik had eigenlijk die koffer gebracht om Emile de Lune te bedanken voor zijn gastvrijheid in het huis en alles wat ik van hem heb gekregen. Maar toen ik hoorde dat ik het geld naar de SS’er had gebracht vond ik dat ook heel erg voor hem. Want dat was juist wat Emile de Lune niet wilde, het geld van een joods iemand mocht niet gaan naar iemand die joodse mensen had vermoord. Daarom voelde ik me ook wel heel erg schuldig tegenover hem. Ik maakte me nog zorgen hoe hij het zou opnemen als hij zou horen dat het geld naar de SS’er is gegaan terwijl hij dat zelf helemaal niet wilde.’ Ik: ‘Emile de Lune is uiteindelijk overleden zonder de waarheid te weten. Hoe kijk je daardoor nu tegen Edouard, Michel en Armand aan?’ Paulina: ‘Ik vind het niet kunnen dat je iemand laat overlijden zonder dat hij ooit de waarheid heeft kunnen weten. En dan is het nog zelfs je eigen opa of vader waar je het over hebt. En het was het enige waar hij zich aan het eind van zijn leven nog zo druk over maakte, het was dus heel belangrijk voor hem. Ik vind dat ze iets hebben gedaan wat ze niet bij mij hadden moeten doen. Eigenlijk heb ik er geen woorden voor. Ik: ‘Wat was je gedachte over Edouard? Want van hem had je zelfs nog heel erg lief gehad. Paulina: ‘Ik had het gevoel dat hij mij alleen maar gebruikt had en aardig had gedaan zodat ik zijn klusje wel zou opknappen. Terwijl ik nog dacht dat hij zo aardig was en dat hij eerlijk en oprecht was, omdat hij er zo voor uit kwam dat geld heel belangrijk voor hem was, tegenstelling tot de rest van de familie.’ Ik: ‘Nu de laatste vraag, langer zal ik je niet vasthouden. Vond je het prettig toen je door had dat Michel weggig zonder je nog wakker te maken?’ Paulina: ‘Ja, daar ben ik wel heel blij mee. Nu kan ik zelf rustig opstaan en zorgen dat ik zelf alles rustig op een rijtje krijg. Ik ga in ieder geval niet meer bij familie de Lune in huis wonen. Ik ga terug naar Parijs en dan ga ik nog wat van mijn spullen halen en dan ga ik kijken of ik van mijn geld nog ergens een kamer of een flatje kan huren.’ Ik: ‘Heel erg bedankt dat ik je even wat vragen mocht stellen.’ Paulina: ‘Graag gedaan.’ E. Persoonlijke leeservaring Het onderwerp Ik had het boek gekozen omdat het au pair heette en ik thuis heel lang zelf een au pair heb gehad. Maar uiteindelijk vond ik haar manier van leven in allebei de huizen toch heel anders dan hoe het bij ons thuis in elkaar zit. Ik vind het zelf wel heel erg als het in het echt zou gebeuren wat er in dit boek gebeurt. Ik zou nooit zo belazert willen worden door iemand, en vooral niet als je denkt dat je iemand kent en dat diegene dan je vertrouwen heel erg schaadt. Verder vond ik het wel een interessant boek, want heeft toch wel zo’n onderwerp wat niet veel boeken hebben (losstaand van de thema’s die erin voorkomen).
De gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in dit boek is dat ze merk dat de koffer met het geld naar de verkeerde persoon toe is gegaan. Want dan heeft ze de opdracht vervult waar ze al een hele tijd naar toe werkt en dan krijgt ze te horen dat ze is belazert. Maar ik vond dat je niet goed kon merken uit het boek dat dat de grote ontknoping was van het boek. Verder vond ik het wel zielig voor Paulina dat ze al die moeite had gedaan voor Emile de Lune, terwijl ze dan het geld brengt bij de persoon van wie hij dat juist niet wilde. De personen Ik vind dat de personen allemaal een werkelijke persoonlijkheid hebben. Het zou allemaal echt waar kunnen zijn. Het steekt qua persoonlijkheid ook allemaal mooi in elkaar in dit boek en je komt ook goed te weten hoe iemand nou echt is aan het einde van het boek. De opbouw Ik vond de opbouw niet echt lekker. Aan het begin denk je nog dat het wel een leuk verhaal zal worden, maar dan komen na een tijdje allemaal lange dialogen over kunst die heel ingewikkeld zijn en die ook heel saai zijn. Verder heb je ook het gevoel dat de inleiding meer dan de helft van het boek duurt, je wil namelijk pas weten wat er allemaal gaat gebeuren als je doorkrijgt dat ze het geld moet gaan wegbrengen en als je leest dat een douane in haar koffer gaat kijken. Maar als het er dan uiteindelijk op aankomt dat ze het geld moet brengen heb je het gevoel ‘was dit alles?’. En als je dan uiteindelijk over de ontknoping leest heb je eigenlijk helemaal niet door dat het daarom gaat (dat Paulina is bedrogen). Alles bij elkaar vond ik dat het boek dus niet zo goed in elkaar zat. Het taalgebruik Het taalgebruik was makkelijk te volgen, behalve als er over kunst werd gepraat en er allemaal moeilijke termen werden gebruikt. Soms kwamen er ook kleine Franse zinnetjes in voor maar die waren heel makkelijk, dus die begrijp je wel. F. Secundaire literatuur Noem deze als je gebruik hebt gemaakt van bronnen voor het maken van de samenvatting, de analyse en/of de verwerkingsopdracht. Ik heb gebruik gemaakt van de uittreksels van www.schielen.com. Daar heb ik sommige samenvattingen gelezen en uiteindelijk mijn eigen samenvatting gemaakt. En ik heb die uittreksels gebruikt om me te helpen bij de personages, maar ook veel dingen verandert zoals ik het het beste vond.