Annie door Kees van Kooten

Titel: Annie
Geschreven door: Kooten, Kees van
Jaar: 2000
Taal: Nederlands
Vorm: Novelle
Periode: 1980
Thema: Dementie , Moeder-zoon relatie , Rouwproces
Bron: Kruse, Lucas
Uitgever: Biblion Uitgeverij Samenvatting De ikfiguur, de 58-jarige Kees van Kooten, vertelt over de paar laatste maanden van het leven van zijn moeder, Annie van Kooten-Snaauw, die op 19 augustus 1999 op 89-jarige leeftijd overleed. Zijn moeder was een bijzonder mens. Ze was zeer begaan met het lot van de wereld. Geen hulporganisatie deed vergeefs een beroep op haar vrijgevigheid, geen bloem mocht worden gesnoeid, geen rups gedood, want 'natuur dat moet leven'. Annie was ook zeer begaan met zichzelf. In de slipstream van de succesvolle carrière van haar zoon Kees probeerde ze als liedjesschrijver voet aan de grond te krijgen. Vaak vroeg ze haar zoon of hij er niet voor kon zorgen dat haar teksten gezongen werden en op de plaat gezet. Kees verzon bijna altijd een smoes en borg de gedichten op in een speciale map. Haar pennenvruchten werden nooit gepubliceerd, behalve in een door de familie in eigen beheer uitgegeven bundel Waarlangs streek de wind? (N.B. Als eerbetoon aan zijn moeder lardeert Kees van Kooten deze novelle met een twintigtal gedichten, haiku's en liedteksten van haar.) Kees heeft altijd een grote liefde voor zijn moeder gekoesterd. Buitenstaanders moeten volgens hem weleens gedacht hebben dat zijn verhouding tot haar 'de klefgrens moet hebben overschreden' (p. 48). Kees vraagt zich af of hij wel een goede zoon is geweest. Als hij met zijn zus Anke Annies huis leegruimt (zij is dan nog niet dood, ze verblijft in een verpleeghuis in Den Haag), ontdekt hij de lijvige roman De gebroeders Karamazov , die hij haar ooit cadeau deed. Hij verwijt zichzelf hoe hij haar ooit met zeshonderd pagina's Dostojevski heeft durven opschepen, van wie hij, ondanks grote plannen, zelf nooit een letter heeft gelezen. Ook denkt hij niet graag terug aan het geschenk dat hij, inmiddels een man in bonus, zijn ouders eens gaf: een tweedehands Citroën Dyane, omdat zijn vader na zijn pensionering niet meer over een auto van de zaak kon beschikken. Toen zijn ouders op bezoek gingen bij zijn toentertijd in Milaan wonende zus, kwamen zij met zijn luxe Eend op stukken waar de Autobahn heuvelop ging kilometers lang niet boven de zestig per uur. Ook vraagt hij zich af of hij en zijn zus er wel goed aan hebben gedaan om hun moeder naar de verzorgingsflat Résidence te brengen. Dat was volgens hen nodig, omdat moeder wat vergeetachtig en verward werd. (Vooral tijdens conversaties blijkt haar kortetermijngeheugen hopeloos.) Hoe chique en aangepast aan haar smaak en wensen ze de flat van moeder ook hebben ingericht, toch heeft Kees het gevoel dat hij 'zijn intelligente kind naar een crèche voor zwakbegaafde kleuters heeft gebracht en gezien dat het er met niet eentje zal kunnen spelen' (p. 32). Lang verblijft Annie niet in haar nieuwe onderkomen. Als Kees in augustus op vakantie is in Frankrijk en in de bergen fietst, wordt er vanuit Den Haag door het ziekenhuis gebeld: zijn moeder is halsoverkop opgenomen, gedeeltelijk verlamd en comateus. Eigenwijs als ze was ('ik ben niet oud'), had ze haar dienblad met het lege koffiekopje zelf naar de keuken willen brengen, had de stoeltjeslift genegeerd en was van de trap gevallen. Kees neemt de volgende morgen het eerste vliegtuig naar Schiphol en reist doodsbang door naar Den Haag. Een week lang zitten Anke en Kees aan het bed van hun moeder, 'de hartgrondigste week van ons leven' (p. 51). Ze verschonen moeder, zingen kinderliedjes die zij zelf vroeger zong en draaien een in een vermouth gedompeld wattenstaafje tussen Annies lippen 'om haar een verlekkerd knorren te ontlokken' (p. 52). In overleg met twee artsen (conform de voorschriften ten aanzien van levensbeëindiging) besluiten Kees en Anke na vijf dagen om moeder geen vloeibaar voedsel via een sonde te laten geven. Na twee morfine-injecties slaapt ze ten slotte vredig in. Er breekt iets bij Kees, snikkend valt hij een verpleegster om de hals. De volgende dag gaat hij naar Annies oude huis. Hij krijgt de deur slechts met moeite open vanwege de papierberg met bijna allemaal bedelbrieven van charitatieve instellingen, waaraan moeder van haar pensioentje en AOW elke maand een tientje overmaakte. Hij is ontroerd door het begin van een brief van zijn moeder 'in haar bibberhandje', gericht aan de president van Zuid-Korea, die tot haar verontwaardiging toestaat dat er een wet wordt aangenomen waarin de verkoop en distributie van hondenvlees wordt gelegaliseerd. Op 30 november 1999 hebben Anke en Kees, met goedvinden van de nieuwe huiseigenaar, de as van hun moeder zorgvuldig verstrooid en omgespit in haar tuin, 'op de plek van de oude sering' (p. 60). 2.VERDIEPINGSOPDRACHT D. A.Verwachtingen– Informatieboek -hoofdstuk 3 –afdeling A

1a. Welke verwachtingen had je voor je het boek ging lezen? Waarom? Minimaal 3 elementen noemen. Verdrietig  Je moeder overlijd, dat is toch niet echt een pretje. Dat is triest. Liefdevol  Je houd van je moeder en dan kan je alleen maar lief over haar praten. Je moet dan denken aan alle leuke dingen die je met haar heb meegemaakt. Een beetje saai  omdat Kees het alleen maar over zijn moeder zou vertellen wat voor aardig, lief en slim ze was. b. Welke verwachtingen zijn uitgekomen, welke niet? Verdrietig en liefdevol zijn uitgekomen, maar mijn reden waarom het saai zou zijn totaal niet! Het was ook helemaal niet saai, ik bleef tot aan het einde geboeid. E. B. Open plekken-– Informatieboek hoofdstuk 3 –afdeling A
2. Noem 6 belangrijkste open plekken in je boek. Nummer ze. Vertel de gebeurtenis en leg uit waarom het een open plek is. 1. Wie is Barbara? Blz. 10
2. Waarom is Annie zo met de wereld begaan? 3. Wie is Anke? 4. Waarom ging Kees sinds 12 jaar nu wel met een gerust hart op vakantie? Blz 41
5. Wat zegt Kees tegen zijn moeder wanneer hij uitvalt? Blz. 25
6. Hoe lang is zijn vader al dood? 3. Beschrijf waar in het boek en hoe die open plekken worden ingevuld. 1. Barbara  Barbara, mijn vrouw. 3. Anke  Ik en mijn zus, Anke, … 4. Zijn moeder zit nu in een verzorgingstehuis, waar iedereen op haar zou letten. 6. 20 jaar is zijn vader nu dood. 4. Zijn er open plekken die niet worden ingevuld ? Ja, waarom Annie zo begaan is met de wereld en wat Kees zegt tegen zijn moeder wanneer hij uitvalt. F. C. Spanning– Informatieboek -hoofdstuk 3 –afdeling A
5. Beschrijf de belangrijkste spanningsboog in het verhaal. Hoe en wanneer overlijd Annie. 6. Welke manipulatietechnieken worden er gebruikt om de spanning te verhogen? Maak gebruik van de in Laagland genoemde technieken, behandel ze een voor een en geef bij elk een voorbeeld uit het door jou gelezen boek. De schrijver begint dan over iets wat in zijn jeugd is gebeurt. Vb: blz. 52: Er schiet mij een ook een troostliedje binnen dat mijn moeder voor me zong als ik ziek was. Ik zing het haar schaamteloos voor. D.Open/gesloten einde– Informatieboek -hoofdstuk 3 –afdeling A
7. Heeft het boek een open of gesloten einde? Waarom? Ben je tevreden over het einde of had je liever een ander slot gehad? Waarom? Gesloten, Annie is overleden. Nee, ik ben tevreden. Het verhaal hoort zo te gaan, Kees heeft een boek over zijn moeder geschreven en ze gaat dood dus ik ben tevreden. E.Tijd– Informatieboek -hoofdstuk 7 –afdeling A
8.Geef de fabel van het boek. 9.Is de volgorde van de gebeurtenissen dus chronologisch / niet- chronologisch? Chronologisch

10. Wordt het verhaal continu of niet- continu verteld? Geef 2 voorbeelden uit de tekst waaruit dit blijkt. Niet-continu, 11. Wat is de belangrijkste flashback? Een flash-back op pagina acht van het boek: Het ging om vroeger bij hun thuis hoe zijn moeder kookte met ,gezellig,de katten op het aanrecht. Als er dan weer een haar in het eten zat begon zijn vader weervan ;Sodeju Annie ,en voor straf zal hij dan zijn bord af moeten likken zo als hij dat ook in de oorlog deed. 12. Zoek een vooruitwijzing op. Citeren en bladzijde erbij vermelden. Blz. 39 van het boek: Gelukkig wordt het in haar laatste zomer zulk schitterend weer, dat Annie alle bezoekers op haar balkon kan ontvangen. 13. Zoek een terugverwijzing op. Citeren en bladzijde erbij zetten. Blz 48 in het boek: Ik denk dat die verwennerij van mij haar oorsprong vond in mijn kleuterjaren, toen ik haar een jaar lang moest delen met 36 andere kinderen. Annie was kleuteronderwijzeres en vlak na de oorlog leidde zij achter het Haags Laakkwatier een bewaarschool van de controlewoningen. 14. Hoe lang duurt de vertelde tijd? Waarom denk je dat? Leg uit. Een paar maanden, de schrijver vertelt hoe ze langzamerhand dement werd en daarna in het verzorgingstehuis en daarna in het ziekenhuis nadat ze is gevallen. 15. Hoe lang duurt de verteltijd? Aantal bladzijden/ hoe lang duurt het lezen daarvan. Aantal Bladzijden: 60
16.In welke historische tijd speelt het verhaal? Geef 3 voorbeelden uit de tekst waaruit dit blijkt. 1999 * blz. 56  Het is 19 augustus 1999… * blz. 61  Op 30 november 1999 * blz. 43  Op 10 augustus 1999 werd ik achtenvijftig
F.Personages– Informatieboek -hoofdstuk 8 –afdeling A
17.Noem alle personages.Wie is de hoofdpersoon? Geef een karakterisering van de 6 belangrijkste.(Innerlijk:…. Uiterlijk:….) Annie, Kees, Anke, Barbara. Er komen niet veel personen in dit boek voor. Annie: Innerlijk: Een vrouw die alles waardeert in haar omgeving, een echt moederfiguur. Uiterlijk: Nadat ze dement was geworden, was ze heel veel afgevallen, maar in het verzorgingstehuis ging het beter en kwam ze weer aan
18.Beschrijf de relaties tussen de 6 belangrijkste personages. Annie en Kees  moeder en zoon
Annie en Anke  moeder en dochter
Kees en Anke  broer en zus
Kees en Barbara  getrouwd
19.Beschrijf de rollen van deze personages. Annie  hoofdpersoon. Kees en Anke  helpers
Barbara  afzijdig
20.Bereikt de hoofdpersoon zijn doel ? Waarom wel/ waarom niet? Ja, het was niet Annie’s doel om dood te gaan maar zo is het wel gegaan. G. Structuur - Informatieboek - hoofdstuk 9 - afdeling A
21.Hoe is de structuur van het boek: a. de geleding (hoofdstukken, delen,witregels, functie ervan) Er zijn in dit boek geen hoofdstukken of delen. b. de samenhang (door herhaling, door overeenkomsten, door tegenstellingen, door contrast en door spiegeling) Door contrast
c. de verhaallijnen

Er is maar één verhaallijn en dat is de laatste dagen van Annie. d. het begin van het boek (ab ovo, in medias res en post rem) ab ovo
e. cyclische bouw
Nee er is geen sprake van een cyclisch opbouw, f. Verklaar de titel, ondertitel,het motto en de opdracht. Het boek, geschreven door Kees van Kooten, heet “Annie”, het verhaal gaat over zijn moeder, gestorven in augustus van het jaar 1999. Zij heette A.G. van Kooten Snauw. Haar roepnaam was Annie. Vandaar de titel Annie. H. Perspectief – Informatieboek - hoofdstuk 11 - afdeling A
22.Welke vertelsituatie heeft het boek? Is deze situatie betrouwbaar? De ik-vertelsituatie. Nee, zo kom je alleen de gedachtes en meningen van één persoon te weten. I. Secundaire literatuur - Informatieboek - hoofdstuk 5 - afdeling A
23. Kopieer een recensie. Onderstreep hierin de belangrijkste gedachten. Maak er een samenvatting van. Bron: Vrij Nederland
Publicatiedatum: 08-07-2000
Recensent: Xandra Schutte
Recensietitel: Voorbij de klefgrens
Geef mij een autobiografisch boek over de dood van een vader of moeder, vooral van een moeder, en ik raak binnen de kortste keren ontroerd. Of het nu Gesloten huis is, de magistrale roman van Nicolaas Matsier, waarin de pijn van het verlies van de moeder via een omweg wordt duidelijk gemaakt, via de gewone alledaagse dingen in haar huis - een boodschappentas, een stofdoekenmandje, een bril - en via de herinneringen aan zijn jeugd in de jaren vijftig die met die dingen verknoopt zijn. Of Olifanten op een web, de hoogst persoonlijke kroniek van Mensje van Keulen over 'de vrouw die het meest voor mij heeft betekend'. Patrimonium, het boek van Philip Roth over de ziekte, de aftakeling en de dood van zijn vader is zo dicht op de huid geschreven en zo pijnlijk dat ik het nauwelijks kon lezen. Alle drie die boeken zijn met nietsontziende eerlijkheid geschreven. Ze zijn meedogenloos en liefdevol, genadeloos en vol compassie. En bij alle drie maakt het niet uit dat ze autobiografisch zijn - als je ze gelezen hebt, doet het verschil tussen feit en fictie er niet meer toe. Ze verkondigen een universele waarheid over de dood en het met lege handen achterblijven. Waarom heb ik Annie, het kleinood dat Kees van Kooten over zijn moeder schreef, zonder maar een traantje van ontroering kunnen lezen? Waarom riep het boek bovenal mijn irritatie op? Het begint al met de omslagfoto van Kees en moeder Annie, bijna neus aan neus, een variatie op de verliefde pose van Connie Palmen en Ischa Meijer op de cover van I.M.: die foto is té particulier, een ongetwijfeld dierbaar, maar voor de buitenstaander klef kiekje uit het familiealbum. 'Mijn moeder was een goed mens en dat vond zij zelf ook,' schrijft Kees van Kooten al op de tweede pagina van Annie. Het vervolg hamert dat erin: geen beter mens, geen lievere moeder dan mevrouw Annie van Kooten-Snaauw. Ze is het soort vrouw dat geen takken van een struik kon snoeien, want dat was zielig. Het soort vrouw dat elke dag trouw, klokslag vijf 's middags, de duiven van de hele stad in haar tuintje van goedkope rijst voorzag. Dat van haar twaalfhonderdvierendertig gulden AOW een hele trits charitatieve instellingen maandelijks financieel steunde. En ze schreef gedichten, hele lieve gedichten over de sering in de tuin die van ouderdom krom en gebogen is of over een oude stoel die harteloos op straat is gezet en die gelukkig nog één avond zijn armen spreidt voor een zwerfkat. In Annie wordt rijkelijk uit de nooit gepubliceerde poëzie van zijn moeder geciteerd. Langere gedichten en haiku's als: 'De kus op je wang / bevat vaak meer warmte dan / het tweepersoonsbed.' Het is poëzie die zich aan elke beoordeling onttrekt, lieve poëzie, die net als de omslagfoto thuis hoort in het privédomein van de familie en niets universeels heeft. Natuurlijk vind ik de moeder van Kees van Kooten ook heel lief als ik over haar lees - het probleem is dat ze alléén lief is, en toegegeven: een beetje vergeetachtig, verder niets. De meedogenloze blik is bij Van Kooten afwezig en daardoor is zijn moeder een nogal eendimensionaal personage. 'Achteraf realiseer ik me dat de verhouding tussen Annie en mij, in het oog van mijn naasten en dat van de buitenwereld, regelmatig de klefgrens moet hebben overschreden,' schrijft Van Kooten. De klefgrens, die wordt ook in Annie overschreden. Niet dat het boekje heel erg sentimenteel is; dat zijn alleen de geciteerde gedichten en de gebloemde adresstickers van het Wereld Kinderfonds die mevrouw Van Kooten na haar dood gratis toegezonden kreeg en die achterin het boekje unverfroren staan gereproduceerd. Het is iets anders: Kees van Kooten wil niet alleen laten zien wat 'een goed mens' zijn moeder was, hij wil zelf ook een goede zoon zijn. Niet dat hij niet kritisch is over zichzelf: hij wijst op de haastige kaartjes en knipsels die hij zijn moeder stuurde, een briefje kon er niet af, het was altijd 'liefs, Kees'. Hij plaatst zijn moeder in een chic verzorgingshuis en weet - vanzelfsprekend - dat zij in haar eigen, uitgeleefde woninkje gelukkiger is. Hij beseft dat hij verkeerde cadeaus gaf: De Gebroeders Karamazov ('Hoe heb ik haar toch met zeshonderd pagina's Dostojevski durven opschepen') en, aan beide ouders, een Citroën Dyane, waarin ze heuvelop op de Duitse Autobahn niet harder gingen dan zestig kilometer per uur. Maar wat is dat voor een zelfinzicht? Hoezo eerlijkheid? Kees van Kooten zet zichzelf, misschien ondanks zichzelf, neer als een kokette, ijdele zoon. Want hoe waarachtig is de volgende zelfkritiek? Hij komt zijn moeder verhuizen naar haar nieuwe kamer en zij treuzelt, geplaagd door vergeetachtigheid. 'Waar gaan we dan heen?' vraagt ze. Wat schrijft Van Kooten: 'En nu doe ik het onvergeeflijke. Het onvergetelijke en onherstelbare: in mijn zenuwen val ik uit.' Het is zwaar, veel te zwaar geschut, waar je als lezer wel van denken moet: ach die aardige jongen, hij valt een keer uit en dat vindt hij zó erg. Vreemd genoeg is Annie vooral een vlak verhaal. Aan de werkelijke vragen en de werkelijke inzichten - over zijn moeder, over zichzelf - is Van Kooten niet toegekomen. De feiten zijn geen fictie geworden. Samenvatting van de recensie: Xandra Schutte vind het boek Annie, niet een echte aanrader. Ze vindt het een vlak verhaal. Ze heeft bij andere boeken waarin ze over het overlijden van hun vader of moeder, vaak een traantje moeten laten, maar bij Annie totaal niet. Het gevoel van irritatie kwam eerder naar boven. Ze vindt dat Kees meer over zichzelf verteld dan over zijn moeder. Hij zegt dan wel dat ze een lief mens was maar er komt ook naar voren dat hij zijn lezer wil zeggen wat voor lieve zoon hij is. ( ik ben het hier eigenlijk wel mee eens!)
24. Voeg een recente biografie van de schrijver toe. Kees van Kooten is op 10 augustus 1941 geboren te Den Haag. Op de middelbare school al richtte hij met Wim de Bie een cabaretgroep op. Na school bleef hij met De Bie samenwerken, eerst als De Clichémannetjes voor de radio, vanaf 1965 voor diverse televisieprogramma's, o.a. Hadimassa (VARA) en Het Gat van Nederland (VPRO). In 1967 werd hij vaste medewerker van de Haagse Post, waarin hij de rubriek 'Treitertrends' schreef. In 1972 richtte hij met Wim de Bie het Simplisties Verbond op, onder welke naam zij sedertdien in vele verschillende verschijningsvormen op de televisie gebeurtenissen uit de actualiteit op de hak namen. Hiervoor werden zij in 1974 en in 1977 bekroond met de Nipkow-schijf en in 1985 met de Ere-Nipkowschijf. Daarnaast bracht het Simplisties Verbond zeven langspeelplaten uit, waarvan er drie een Edison ontvingen. Van 1973 tot 1986 maakten Kees van Kooten en Wim de Bie elk jaar hun zogenaamde Bescheurkalender en vanaf 1985 zond VPRO-televisie wekelijks hun programma Keek op de Week uit. Sinds maart 1998 is Kees van Kooten gestopt met het optreden voor tv en is hij 'doorgegaan in de letteren.' In 1968 debuteerde Kees van Kooten bij De Bezige Bij met de columns Treitertrends. In de 'treitertrends' worden modieuze typen ontmaskerd, de verschillende wereldjes waarin mensen zich verschuilen worden zeer doeltreffend geparodieerd, met name door Van Kootens gave om een jargon feilloos te imiteren. In de verhalenbundels, zoals Veertig en Koot graaft zich autobio, gaat hij steeds autobiografischer te werk. In principe zijn de verhalen op eigen ervaringen gebaseerd, zij het dat een komisch effect wordt bereikt door vertekening, overdrijving en ironie. Het in 1984 verschenen Modermismen en het in 1986 verschenen Meer Modermismen, verschijnen in 1989 in de verzamelbundel Meest Modernismen. In Zwemmen met droog haar laat Kees van Kooten zien dat wie het in Nederland goed heeft, het pijnlijk verkeerd kan hebben wanneer hij elders goed wil doen; zonder dat hij weet wat hij eigenlijk fout deed. In de verhalenbundel Verplaatsingen (1993) verschijnen herschreven verhalen voor het eerst in boekvorm. In hun oorspronkelijke gedaante werden zij, voor het merendeel, gepubliceerd in Humo.