Hij vraagt bij één van de bezoeken  aan zijn moeder of ze nog een keer op zondag naar de kerk wil, maar daaraan heeft ze geen behoefte meer. Het lijkt erop alsof ze geen interesse meer heeft voor de godsdienst en volgens de ik-verteller lijkt het erop alsof God zijn moeder heeft verlaten. Dat stemt hem boos en verdrietig. Op de terugweg denkt hij steeds aan vroeger: aan een keer toen hij een meisje A. meenam van de kermis naar zijn huis, maar ook van de keer (33 jaar geleden) toen hij blijkbaar met zijn fiets tegen een lantaarnpaal was geknald en een automobilist hem naar het ziekenhuis had gebracht, waar hij een tijdlang op IC was verpleegd. In die tijd had hij zich zwevend en vrij gevoeld en hij had het erg gevonden dat ze hem hadden teruggehaald naar het leven. Zijn moeder is nu in hetzelfde ziekenhuis opgenomen. In een van de laatste hoofdstukken van dit deel haalt hij zijn moeder in Fallaat op en brengt hij haar naar een verzorgingstehuis in een naburige stad. Ze kan immers niet meer voor zichzelf zorgen. Toch voelt hij zich schuldig dat hij haar  daar moet achterlaten. De teller van zijn auto staat inmiddels op meer dan 118.000 km. Het is april, wanneer ze in het tehuis wordt opgenomen.

Deel II
In die tweede deel brengt hij steeds vanuit Amsterdam bezoekjes aan zijn moeder in het tehuis. De hoofdstukken worden nu aangeduid met een dagdeel en op de terugweg weer met een titel van een song. Er zijn wel een paar grappige mensen in het tehuis die ook dementeren. Met zijn moeder gaat het niet de goede kant uit.  Er is zelfs een vrouw met veel humor, maar dat is niet het geval met zijn moeder. Hij voert haar een keer: het omgekeerde van wat zij vroeger bij hem heeft gedaan. Het zijn steeds korte verslagen van de bezoeken aan zijn moeder: geestelijk takelt ze steeds meer af. Met zijn broers (die verder in de roman geen enkele rol spelen) spreekt hij met de doktoren af dat ze vanaf een bepaald moment een zg. “wensbeleid”zullen voeren. Dat wil zeggen:  niet meer behandelen wanneer het niet zinvol meer is. In het hoofdstuk”wacht maar” fietst hij een keer met zijn zoon Tjeerd naar een meertje. Hij vraagt zijn zoon Tjeerd of er iemand is die van hem houdt n.a.v. de tekst  “Sammy” van Ramses Shaffy. Zijn zoon noemt enkele namen, maar daarbij is niet die van de verteller. Dat vindt hij erg.  Met zijn moeder gaat het steeds slechter. Op een bepaald moment krijgt ze geen voedsel en drinken meer en wordt het een soort versterving. Hij wordt erbij geroepen en hij is erbij als de laatste adem wordt uitgeblazen. Het is begin zomer (juni) en zijn moeder is 80 jaar geworden.

Deel III
Er is één hoofdstuk: Alles nieuw
De verteller bezoekt zijn nog af te bouwen huis in Amsterdam-IJburg. Het is ongeveer een half jaar na de dood van zijn moeder. Hij voelt zich mentaal niet lekker en is op zoek naar antwoorden op levensvragen.
Hij denkt terug aan de keer (enkele maanden daarvoor) dat hij met zijn jongste zoontje een dood vogeltje heeft begraven en dan denkt hij ook terug aan de  begrafenis van zijn moeder.
Hij kijkt bij een van de huizen naar binnen en een man (pastor Paul) ziet hem en vraagt hem binnen te komen. Ze krijgen een moeilijk, filosofisch gesprek over God en godsdienst.  De verteller vindt dat God zijn moeder in eenzaamheid heeft laten sterven en de pastor zegt dat hij de taak van God voor zijn moeder heeft overgenomen. Hij was er immers toch bij. Je moet hoop houden op een nieuwe toekomst en dat kan alleen als je in je hart “God is liefde”aanvaardt. De ik-verteller is ontroerd en rijdt naar huis. Hij gaat naar de kamer waarin zijn jongens slapen en kust zijn beide kinderen. Er is hoop op een nieuwe toekomst.

Titelverklaring
Een bekend lied uit godsdienstige kringen heeft de titel: “Stil maar, wacht maar, Alles wordt nieuw. De strekking van het lied is er één van hoop. Ook al is de ellende op aarde groot, als je geduldig afwacht, dan komt de beloning later, in de toekomst (of zelfs in het hiernamaals)

In de drie delen van de roman komen de hoofdstuktitels voor: Stil maar (deel 1) Wacht waar (deel II) en Alles nieuw (deel III) In de eerste twee delen heeft de verteller  er grote moeite mee dat zijn moeder lijdt. Ze dementeert en lijkt verlaten te worden door God, waardoor ze in diepe eenzaamheid moet sterven. Zij heeft het geloof losgelaten of heeft God haar losgelaten, dat is voor de verteller de grote vraag.
In deel III heeft hij een gesprek met een pastor in een pionierswijk waar de verteller straks met zijn gezin in een nieuwbouwwoning zal trekken. Die opent hem de ogen voor het begrip “Liefde.”  De zoon heeft het uiterste gedaan wat van een mens verwacht mag worden. Je moet inzien dat “God liefde is”, dan zal er altijd hoop zijn. De verteller erkent het in het laatste hoofdstuk en gaat naar de slaapkamer van zijn beide zoons (die immers zijn toekomst zijn)

Analyse van de personages/karakters
Het gaat in deze roman maar over twee karakters: de ik-verteller die de zoon is van een dementerende moeder. Hij denkt tijdens de bezoeken na over het verleden van zijn jeugd en de dingen die gebeurd zijn: steeds waren ze op zoek naar een nieuwe woning in een nieuwbouwwijk. Hij is ook zelf een aantal keren verhuisd en staat met zijn gezin op het punt een nieuwe woning in Amsterdam-IJburg te betrekken.
Over de moeder valt niet zoveel meer te vertellen, juist omdat ze aan het dementeren is. Ze was vroeger een gelovige vrouw, maar door haar dementie heeft ze de aandacht voor het geloof verloren: ze heeft er geen behoefte meer aan om naar de kerk te gaan. Zoals met alle dementerende ouderen leeft ze sterk in het verleden. Ze krijgt aan het einde van haar leven ook nog kanker, en het wordt voor de zoons onmogelijk om hun moeder thuis te blijven verzorgen. Wel bezoekt de zoon de moeder elke week trouw: de rit naar Fallaat van Amsterdam is altijd nog 150 km. Hij is er ook bij aanwezig wanneer ze in het verzorgingstehuis haar laatste adem uitblaast.

Het is overigens best opvallend dat er maar over twee personages informatie wordt gegeven: de beide zoontjes van de verteller , Tjeerd en Johannes, spelen nog een heel kleine rol. Zijn broers worden een enkele keer in het verhaal genoemd, maar er is geen dialoog met hen. Over de partner van de verteller wordt niets meegedeeld. In een interview heeft de schrijver aangegeven dat hij bewust voor die opzet heeft gekozen.

Genre
Filosofische roman

Uitgewerkte thematiek en motieven
De verschillende thema’s  in deze roman hangen nauw met elkaar samen. Naar aanleiding van de dementie van zijn moeder vraagt de verteller zich dingen af in relatie met het geloof. Zo worden moeder-zoonrelatie, godsdienstig besef en dementie (o.a. verleden en heden) met elkaar verbonden.

-        Geloof: de verteller is gereformeerd opgevoed; het gezin ging trouw naar de kerk, aan tafel las men de Bijbel. Maar nu hij ouder geworden is, heeft hij een andere kijk op het geloof gekregen. Hij is het nog niet helemaal kwijt, maar hij denkt er sinds zijn moeder aftakelt, heel anders over. Hij laat zijn kinderen wel dopen, maar hij kan niet geloven dat God een mens in de steek laat en dat vindt hij het geval met zijn moeder. Die wil later ook niet meer naar de kerk en ze verzuurt toch eigenlijk wel in het tehuis. Dat is moeilijk voor de verteller. Hij is erbij als zijn moeder sterft op 80-jarige leeftijd. Dan heeft hij weer moeite met het verwerken van zijn gedachten over het geloof. Een pastor in zijn nieuwe woonwijk opent min of meer zijn ogen. Het gaat altijd om het begrip “Liefde.”

-        Moeder-zoonrelatie: de verhouding tussen moeder en zoon is zonder meer goed te noemen. Hij houdt van zijn moeder en zijn moeder van haar  kinderen. Hij bezoekt haar trouw vanuit Amsterdam en rijdt soms twee keer op een dag naar Fallaat (o.a. bij de doop). In het ziekenhuis wast hij de rug van zijn moeder en in het verzorgingstehuis geeft hij haar te eten. Dat zijn geen toevallige handelingen, want  het zijn spiegelingen van vroeger toen zijn moeder die dingen voor hem deed. Hij is erbij als zijn moeder sterft en als ze in haar huis wordt opgebaard.

-        Dementie: de moeder lijdt naarmate ze ouder wordt steeds meer aan dementie. Ze vergeet dingen, behalve die van vroeger. Wanneer de verteller terugrijdt naar Amsterdam, zet hij altijd muziek op en de teksten van die liedjes zorgen ervoor dat hij herinneringen aan vroeger krijgt (o.a. hoe het thuis  was geregeld) Maar hij denkt ook terug aan wat hij zelf heeft meegemaakt o.a. een ernstig ongeluk, waardoor hij een tijdje op IC heeft gelegen.

-        Zo wordt door het motief van de dementie het thema Verleden en heden in deze roman heel geloofwaardig beschreven. Door de dementie van de moeder wordt de verteller gedwongen terug te kijken naar vroeger en naar hoe zijn moeder was.

-        Hoop op een betere toekomst: de verteller is zoekende naar de zin van het geloof. Door de pastor in de nieuwe woonwijk krijgt hij weer hoop op een betere toekomst o.a. door in de liefde voor zijn zoons  te geloven.

Je zou het boek ook het thema kunnen meegeven dat centraal staat in de Bijbel: Geloof, Hoop en Liefde. Maar het belangrijkste ervan is de Liefde. ( Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde. – I Korintiërs  13 vs. 13)
Dat zou m.i. een heel mooi motto voor deze roman zijn geweest.

Structuur en perspectief
De roman is verdeeld in drie delen. Die hebben geen titel.
Deel I beschrijft de periode dat de verteller zijn dementerende moeder thuis bezoekt.
Deel II beschrijft de periode dat de verteller zijn dementerende moeder in het verzorgingstehuis bezoek, totdat ze sterft.
Deel III beschrijft de periode na de dood van zijn moeder in juni tot aan november van datzelfde jaar.

De delen zijn onderverdeeld in korte hoofdstukken. In deel I gebeurt dat systematisch door een hoofdstuk met een kilometeraanduiding te geven. Hij rijdt in zo’n  hoofdstuk altijd naar zijn moeder. Zo’n hoofdstuk wordt gevolgd door een hoofdstuk waarin de titel de naam van een liedje is dat hij vanaf zijn IPod afspeelt. Het zal niet verbazingwekkend zijn dat de namen van die liedjes symbolisch zijn voor de inhoud. De  namen van alle liedjes  zijn voor in de roman opgenomen in een “playlist.”

In deel II is de hoofdstukkenindeling iets gewijzigd. In plaats van kilometeraanduidingen wordt er in de hoofdstuktitels de naam van een dagdeel opgenomen waarop de verteller zijn moeder bezoekt. De afwisseling met de songtitels blijft overigens wel bestaan.

In deel III (het kortste deel) is er slechts één hoofdstuk: “Alles nieuw.”

Het perspectief berust bij een ik-verteller die de zoon is van een dementerende moeder die vroeger erg gelovig was en kerkelijk, maar haar aandacht voor het geloof verliest. De schrijver denkt erover na of God zijn moeder niet in de steek laat en haar in eenzaamheid heeft laten sterven. Hij vertelt in de o.t.t. als hij beschrijft hoe hij de bezoeken brengt aan zijn moeder (thuis later in het verzorgingstehuis) en hij vertelt in de o.v.t. (vaak op de terugweg naar huis bij het horen van de liedjes in de o.v.t. omdat er dan herinneringen naar boven komen  aan zijn jeugd, zijn geboorteplaats en aan alles wat er verdwenen is). Het is een autobiografische roman, dus mag je aannamen dat de ik-figuur een alter ego is van de schrijver. Maar nergens wordt de naam van de verteller in de roman genoemd.

De tijd en het decor van de handeling
De schrijver noemt nauwelijks data en jaartallen in zijn roman. Wel kun je al meteen zien dat het een actueel verhaal uit de 21e eeuw is.  In zijn auto maakt hij namelijk gebruik van een IPod die hij op zijn geluidssysteem in de auto heeft aangesloten. Dat laat zien dat we een actueel verhaal hebben.
In het eerste deel kun je zien dat er tijd verstrijkt doordat de verteller steeds aangeeft hoe de kilometerstand van zijn auto staat. Er gaan dus enige jaren overheen met het bezoeken van zijn dementerende moeder. In deel II wordt verteld dat ze opgenomen is in april in een verzorgingstehuis en dat ze in juni sterft. Tegen één van de andere daar verblijvende  vrouwen vertelt hij dat koningin Juliana al een “jaar of vijf “ dood is. (blz. 161) Die stierf in maart 2004. Maar wanneer hij in het laatste deel terugdenkt aan de dood van zijn moeder in juni, vertelt hij ook dat het land in rep en roer is vanwege de kampioenschappen waaraan het Nederlands elftal deelneemt. (blz. 230) Dan moet dan het WK van 2010 in Zuid-Afrika zijn. Dat betekent dat de tijd die in de roman beschreven wordt (in deel I ongeveer 30.000 km in  pakweg 2 jaar) is, daarna nog enkele maanden in het verzorgingstehuis en tenslotte een klein half jaar voor deel III. In het verhaalheden verloopt de tijd inderdaad ongeveer twee jaar, want eerst wordt er in deel I gesproken over de vader van de verteller die twee jaar dood is (bij een bezoek aan de kapper). Later wordt in deel II verteld dat de vader al ongeveer vier jaar dood is. Ook aan de wisseling van de seizoenen tijdens de bezoeken aan de moeder kun je zien dat er enige jaren verstrijken. Het verhaalheden zal dus ongeveer de tijd van 2008-juni 2010 beschrijven.

De tijd en het decor van de handeling
De schrijver noemt nauwelijks data en jaartallen in zijn roman. Wel kun je al meteen zien dat het een actueel verhaal uit de 21e eeuw is.  In zijn auto maakt hij namelijk gebruik van een IPod die hij op zijn geluidssysteem in de auto heeft aangesloten. Dat laat zien dat we een actueel verhaal hebben.
In het eerste deel kun je zien dat er tijd verstrijkt doordat de verteller steeds aangeeft hoe de kilometerstand van zijn auto staat. Er gaan dus enige jaren overheen met het bezoeken van zijn dementerende moeder. In deel II wordt verteld dat ze opgenomen is in april in een verzorgingstehuis en dat ze in juni sterft. Tegen één van de andere daar verblijvende  vrouwen vertelt hij dat koningin Juliana al een “jaar of vijf “ dood is. (blz. 161) Die stierf in maart 2004. Maar wanneer hij in het laatste deel terugdenkt aan de dood van zijn moeder in juni, vertelt hij ook dat het land in rep en roer is vanwege de kampioenschappen waaraan het Nederlands elftal deelneemt. (blz. 230) Dan moet dan het WK van 2010 in Zuid-Afrika zijn. Dat betekent dat de tijd die in de roman beschreven wordt (in deel I ongeveer 30.000 km in  pakweg 2 jaar) is, daarna nog enkele maanden in het verzorgingstehuis en tenslotte een klein half jaar voor deel III. In het verhaalheden verloopt de tijd inderdaad ongeveer twee jaar, want eerst wordt er in deel I gesproken over de vader van de verteller die twee jaar dood is (bij een bezoek aan de kapper). Later wordt in deel II verteld dat de vader al ongeveer vier jaar dood is. Ook aan de wisseling van de seizoenen tijdens de bezoeken aan de moeder kun je zien dat er enige jaren verstrijken. Het verhaalheden zal dus ongeveer de tijd van 2008-juni 2010 beschrijven.

Het belangrijkste decor van deze roman is het Friese plaatsje Fallaat. Maar wie dat in de Bosatlas opzoekt, zal het dorp niet kunnen vinden. Het is een fictieve naam. De schrijver zelf is overigens geboren in Drachten.
Het decor is wel van symbolisch belang, omdat de verteller na het bezoeken van zijn moeder altijd op de terugweg terugdenkt aan wat hij in het dorp heeft beleefd. Een van de belangrijkste gebeurtenissen is het ernstige ongeluk dat hem overkomt. Hij wordt naar het ziekenhuis gebracht, waar zijn moeder later ook komt te liggen.

De stijl
De stijl van Jabik de Vries is niet zo eenvoudig en soms wat wazig. Hij is vaak filosofisch getint. Soms schrijft hij zinnen die niet afgemaakt worden en waaraan de lezer zelf een in/aanvulling moet geven. Hij laat passages onafgemaakt: bijvoorbeeld wat er precies gebeurd is bij het ongeluk van de jeugdige verteller. Een andere onduidelijke passage is de ontmoeting die de verteller vroeger heeft gehad met het meisje A. op de kermis. Een enkele keer is de beeldspraak ook wel wat gezocht en m.i. geforceerd.

Slotzin
( De vader keert aan het einde van een gesprek met een pastor over de zin van het leven terug naar zijn huis en gaat naar de kamer van zijn beide zoons:)
“Mijn mond gaat naar hun oor. Mijn lippen voelen de warmte in hun oor. Mijn adem kaatst er gebundeld uit terug, als een signaal uit de ruimte. Mijn mond komt nog dichterbij. Ik haal adem. Er zit een kleine hapering in. Ik had net uitgeademd. En ik fluister: ja. (blz. 240)

Beoordeling Scholieren.com
“Alles is nieuw” is een bijzondere roman. Ik werd erop geattendeerd door de recensie in “De Telegraaf”. Daarin werd lovend beschreven hoe de verteller zijn verhaal over zijn dementerende moeder beschrijft. Aangezien ik zelf verhalen geschreven heb over dit thema, was ik geïnteresseerd.

Een tweede motief dat afwijkend van wat normaal in de Nederlandse literatuur  wordt beschreven, is de houding tegenover de godsdienst. De verteller is anders gaan denken over het geloof van zijn ouders, heeft er zijn moderne twijfels over, maar zet zich niet af tegen het geloof zoals bijvoorbeeld Wolkers, Maarten ’t Hart, Nico Dijkshoorn  en Jan Siebelink.
Daardoor is “Alles nieuw” m.i. een waardevolle aanvulling voor de Nederlandse literatuur. Zoals hierboven blijkt, is het boek goed te combineren met andere boeken over godsdienst, moeder-zoonverhouding en dementie. Het is ook wel eens fijn dat op christelijke scholen met een bepaalde signatuur, een moderne roman als “Alles Nieuw” op de lijst aanbevolen kan worden. Zie voor combinaties op de lijst, de themalijst van scholieren.com

Wie in het thema is geïnteresseerd, leest zonder meer een mooi, maar niet zo gemakkelijk  boek. Je moet als lezer namelijk zelf een heleboel invullen. Wel jammer dat zo’n boek de bestsellerslijst waarschijnlijk niet zal halen.
Prachtig is ook de afbeelding op de omslag waarin een schpp;kind uit de jaren  zestig uitkijkt over een vinex-bouwwijk.
De literaire waardering: twee punten. 

Recensies
http://www.christelijkeboeken.info/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:vries-jabik-de-alles-nieuw&catid=49:nederlandse-romans&directory=53

Bronnen 
http://debrugkrant.nl/gedwongen-om-beter-te-kijken/  
http://www.jabik.nl/images/alles_nieuw_telegraaf_27_7_web.pdf
IJburg Tv maakte een uitzending over de presentatie van de roman.
http://www.ijburgtv.nl/allesnieuw (Kun je bekijken)