Alles moet weg door Tom Lanoye

KORTE SAMENVATTING In dit verhaal beheerst het mercantiele principe de wereld. Er bestaan alleen kopers en verkopers en wat niet verkocht kan worden deugt niet. Tony denkt dat hij een verkoper is. Hij is zelfs rotsvast overtuigd van zijn verkoperinstinct en twijfelt er niet aan dat hij eender wie met allerhande smoesjes a.h.w. lucht kan verkopen. Het komt zelfs zo ver dat hij zijn studies stopzet tijdens de examenperiode om zijn talent te gaan bewijzen. Het enige wat hij nodig heeft is een startkapitaal en aangezien zijn ouders welvarend zijn, hoeft hij niet ver te zoeken. Met zijn nieuw verworven ford transit doorkruist hij het Vlaamse platteland op zoek naar potentiële kopers. Aanvankelijk probeert hij deze te overtuigen enkel en alleen door middel van folders en brochures. Op zijn weg volgt de ene mislukking de andere op. Hij verdient wat geld door zijn ford te lenen aan een stel feestgangers, maar andere pogingen mislukken jammerlijk. Steevast krijgt hij, na veel inspanningen te hebben geleverd, het deksel op de neus. Hij komt in contact met een bejaarde vrouw die hem een hele dag aan het lijntje houd en met een homofiele veertiger waarmee hij de nacht doorbrengt. Wanneer hij op een dag - die hij alweer zonder winst diende af te sluiten - met zijn transit rondtoert, wordt hij tegengehouden door een dubieus persoon (Andreeken) die hem dreigt te vermoorden als hij niet precies doet wat de man zegt. Na deze bizarre eerste kennismaking en een lange rit sluiten de twee echter vriendschap. Hun wegen scheiden, maar wanneer Tony op de vlucht moet slaan – en niet naar huis durft te gaan omdat hij te beschaamd is – ziet hij geen andere uitweg dan Andreeken te gaan opzoeken. Wanneer Tony hem uiteindelijk vindt, komt hij terecht in een wereld van drugs en diefstal. Aangezien beide geen rooie duit meer hebben, besluiten ze, na een lange discussie, om een bank te overvallen. Deze bankoverval loopt natuurlijk catastrofaal af. Andreeken wordt gedood en Tony ziet zichzelf genoodzaakt te vluchten naar Nederland. GEBEUREN Het thema van het boek is zoals gezegd het kopen en verkopen. Aangezien kinderen de dag van vandaag opgevoed worden in een maatschappij die zich met niets anders bezighoud, is dit onderwerp zeker niet slecht gekozen. Het boek belicht wel alleen de negatieve aspecten omtrent deze leefstijl en de mislukkingen en ongeluk dat met die leefstijl gepaard gaan. Men moet toch ook weten dat men met dergelijk beroep, indien men daar aanleg voor heeft, zeker geen ongelukkig leven tegemoet gaat en er dus een zekere voldoening kan uit putten. De belangrijkste gebeurtenis in het boek is naar mijn mening het moment wanneer Tony daadwerkelijk zijn oude leven vaarwel zegt en zijn queeste begint. Men kan niet echt duidelijk zeggen of het accent op de gebeurtenissen dan wel op de gedachten/gevoelens van de personages liggen. Het zijn immers de gebeurtenissen die ervoor zorgen dat bepaalde gedachten en gevoelens worden opgeroepen bij de personages. Ik acht de twee dus quasi gelijkwaardig. Wat het meest indruk op mij gemaakt heeft is ongetwijfeld de scène waarin Tony en Andreeken al het gestolen goed gaan dumpen in een rivier. Het principe van een persoon die steelt omdat hij dat graag doet i.p.v. voor het geld, lijkt mij nogal vreemd. En zeker als die persoon zijn verworven bezit dan nog eens weggooit ook.
PERSONAGES Het belangrijkste personage is Tony. Samen met Andreeken ondergaat hij doorheen het hele verhaal een ware metamorfose. Van naïef, onbesuisd jongetje met enorm veel zelfvertrouwen evolueert hij tot een zelfbewuste, nuchtere man met al heel wat op zijn kerfstok. Andreeken zien we ook evolueren, zij het in mindere mate. Eerst lijkt hij een onverschrokken bruut, maar al snel leren we dat achter dat robuuste uiterlijk een klein hartje schuilt. Andere personages zijn Tony’s vriend Soo, die hij regelmatig brieven stuurt en de personages die Tony tegenkomt op zijn verkoopronde, zijnde de bejaarde vrouw, de homofiele man e.a. TIJD Het verhaal wordt grotendeels chronologisch verteld, hier en daar zijn er wel flash-forwards. Deze brengen een kijk op de verdere levensloop van de personages die Tony ontmoet. Ieder personage kent een ongelukkige gebeurtenis in zijn leven met bij eenieder nefaste gevolgen. Dit duidt er nog maar eens op dat alles wat in het boek gebeurt gedoemd is te mislukken. Ook vertragingen treden hier en daar op om de gevoelens van Tony wat beter te belichten. RUIMTE Het verhaal speelt zich af in Vlaanderen. Het hoofdpersonage doorkruist het hele platteland om halt te houden in kleinere steden of gehuchtjes. Merkwaardig is dat het altijd ofwel hard regent ofwel extreem warm is. De veranderingen van plaats en klimaat geven ook de gemoedsveranderingen van Tony aan. Hij bedenkt zich steeds weer wat betreft zijn eens zo mooie verkoopstheorieën en strategieën. Wat betreft het klimaat kan men stellen dat Tony ook een man van uitersten is. Voor hem is het ofwel alles, ofwel niets. PERSPECTIEF Er is dialoog en de brieven aan Soo zijn uiteraard in de ik-persoon geschreven, maar voor het overgrote deel is het boek geschreven vanuit een auctorieel vertelstandpunt. Dit laat ons toe de soms toch wel banale gesprekken vanop een zekere afstand te aanschouwen. Aangezien men zich niet gaat identificeren met het hoofdpersonage, is het ook makkelijker zijn beslissingen objectief te beoordelen. Men blijft a.h.w. meester over het hele gebeuren en men is niet snel geneigd de draad te verliezen door de precieze beschrijvingen van de verteller.