Afke's tiental door Nienke van Hichtum

De verklaring van de titel: Afke is een van de hoofdpersonen in dit boek. Zij heeft 9 kinderen en een man. Vandaar Afke’s tiental.

De hoofdpersonen zijn:

Moeder Afke: Mem, de moeder van het gezin
Vader Marten: hij moet tot 'savonds laat in het braakhok werken
Watse: de oudste zoon van 18 jaar, hij is soldaat
Wiepkje: de oudste dochter van 16 jaar die in Leeuwarden bij een mevrouw dient
Eeltje: van 14 jaar
Jouke: van 12 jaar
Klaas: van 10 jaar hij is altijd erg behulpzaam
Jetse: van 8 jaar zij haalt ondeugende streken uit
Boukje van 6 jaar en Sietske van 4 jaar: zijn de twee kleine meisjes, die elke dag 12 pennen moeten breien
Wiebe: is nog geen twee jaar, zij zit nog in de kinderstoel
Sipke: is pas geboren

De bijpersonen zijn:

Saapke: de baker
Ate Jetske: de buurvrouw en buurman

Het verhaal zie je gebeuren. Je ziet het dus niet echt door iemands ogen. Het is net alsof je er naar kan kijken van een paar meter afstand.

Het verhaal speelt zich af rond 1900.
Hoeveel tijd er zich in het verhaal precies afspeelt is niet bekend. Het is ongeveer 5 maanden.

het verhaal is in de tegenwoordige tijd geschreven. In het verhaal zijn geen terugblikken.

Het verhaal speelt zich rond het huis van de familie af.
In het verhaal zitten ze ook op een boot op het meer en bij het oudste kind haar werk.

Het boek is vooral geschreven voor plezier. Daarnaast kom je wel te weten hoe het leven rond 1900 was.

Het taalgebruik is een beetje ouderwets. Er komen woorden in voor die we niet dagelijks gebruiken. Ook komen er een aantal friese woorden in voor. Onderaan de bladzijde staat wel de vertaling.

Samenvatting: Ze leven rond 1900 en ze zijn arm. Moeder Afke kan maar moeilijk voor allemaal zorgen. Daarom moet iedereen meehelpen in het huis. Vader, Watse en Wiepkje werken, maar dat is lang niet genoeg. Daarom maken ze zoveel mogelijk zelf hun kleren, door bijvoorbeeld te gaan breien. Ook hebben ze geld voor turf nodig om de kachel te laten branden en te koken. Vooral in de winter is dat een probleem. Daarom gaan ze in de winter altijd vroeg naar bed om in de bedstee lekker warm tegen elkaar aan te kruipen. Het verhaal begint als Jetse z’n moeder wilde verrassen. Hij dacht eraan om na school tijd hout te gaan sprokkelen voor z’n moeder om de kachel aan te kunnen steken. Hij wilde dat doen in het bos waar de gemene boswachter Meint woont. Daardoor krijgt hij prolemen met die gemene Meint. Moeder wordt ondertussen ontzettend ongerust. Jetse komt om half 6 pas thuis zonder hout! Moeder wil niet meer dat Jetse, zonder dat moeder daar toestemming voor heeft gegeven, naar het bos gaat. Later in het verhaal biedt de oudste dochter Wiepkje haar moeder aan om Boukje en Sietske voor 6 weken onder haar hoeden mee te nemen naar Leeuwarden. Moeder vindt dat geen verstandig idee, omdat ze bang is dat ze ze zal gaan missen. Toch besluiten ze het te gaan doen. Als de zusjes er één maal zijn aangekomen worden ze hartelijk verwelkomt door de mevrouw van het huis. Er staat een lekkere warme maaltijd klaar. Maar omdat ze thuis zo weinig te eten hebben, hebben ze een kleine maag. Na een paar happen zaten ze prop vol. Na een half uurtje mochten ze iets lekkers gaan halen bij de bakker als toetje. De meisjes zijn zo verheugd dat ze gelijk het huis uitrennen opweg naar de bakker. Nadat ze hun heerlijke toetje hebben gehaald willen ze terug naar het huis van de mevrouw, maar waar is dat? Ze hebben zich zo gehaast dat ze helemaal niet meer weten uit welk huis ze kwamen! Ze hebben maar gekozen om rechts af te gaan. Maar als ze bij een rotonde komen weten ze het echt niet meer. Daar zitten ze. Met hun toetje in hun hand. Te huilen in de berm. Als eerste begint Sietske te huilen. Boukje probeert haar nog te troosten maar ook Boukje begint te huilen.”Ik wil naar huis” huilen ze alle twee. Het leek wel of ze daar een uur zaten. Ondertussen werd Wiepkje wel een beetje ongerust. Dan komen ze een agent tegen. De agent vraagt waarom ze huilen. De meisjes vertellen dat ze verdwaald zijn. De agent vroeg waar ze woonden. De meisjes antwoorden: “bij mem”. Daar had de agent ook niet veel aan. Toen vertelden de meisjes dat ze iets moesten kopen bij de bakker. De agent besloot om de meisjes mee naar de bakker tenemen. Daar zagen ze Wiepkje staan. De meisjes gaan terug naar huis na dit spannende avontuur. Later in het verhaal komt vader op het idee te gaan varen met alle kinderen. Ook dit vindt moeder geen goed idee. Toch gaan ze het doen. Alleen de twee jongsten blijven thuis. Als ze eenmaal zijn vertrokken moeten ze eerst nog een heel eind de boot trekken, want het is nog zo vroeg en het is bijna wind stil. Als ze een maal varen mogen ze omstebeurt eventjes sturen. Op een gegeven ogenblik verliezen ze de macht over het zeil en slaat de boot om. Gelukkig was het daar heel ondiep maar alle lekkere spullen die moeder had meegegeven waren nu helemaal nat, behalve de lekkere koekjes die in vaders jas zak zaten. Na een tijdje gingen ze aanmeren bij een weiland. Een aantal kinderen ging vissen, maar Klaas niet. Klaas had een weddenschap met Jouke. Jouke zei dat Klaas niet op het paard durfde te springen en Klaas zei dat hij dat wel degelijk durfde. En inderdaad Klaas ging op het paard zitten. Maar wat Klaas niet wist was dat zijn broer Jouke ondertussen aan z’n staart begon te trekken waardoor het paard op hol sloeg. Gelukkig komen ze er allemaal we heelhuids van terug. Ook al zijn ze allemaal erg geschrokken, ze hebben er wel van geleerd. Als ze weer ’s avonds laat thuiskomen stond de warme melk al klaar.

De schrijfster van 'Afke's tiental' is geboren op 13 februari 1860 in het Friese Nes, als vijfde dochter van een dominee. Haar echte naam was Sjoukje Maria Diederika Bokma de Boer. Sjoukje werd opgevoed in een beschermde omgeving, waarin lezen en vertellen een belangrijke plaats innamen. Als kind bezocht ze eerst de school waar haar vader lesgaf. Daarna ging ze naar kostschool in Dokkum. Hier bracht ze vier jaar door, een periode die heel belangrijk zou zijn voor haar toekomst. Op kostschool las Sjoukje namelijk Shakespeare en de klassieken. Bovendien werd in die tijd haar schrijftalent ontdekt en werd ze aangemoedigd dat talent verder te ontwikkelen. In 1885 verloofde Sjoukje zich met Pieter Jelles Troelstra, die later bekend werd als socialistisch politicus. Sjoukje en Pieter trouwden en kregen twee kinderen, Dieuwke en Jelle. Pieter was in die tijd medeoprichter van een Fries literair tijdschrift, waarin Sjoukje de kinderrubriek voor haar rekening nam. Ze schreef al meteen onder het pseudoniem Nienke van Hichtum. De naam Nienke koos ze, omdat ze twee Nynkes kende die prachtig konden vertellen: Nynke fan Foudgum, de vrouw die in Sjoukjes jeugd de tuin van de pastorie van haar vader onderhield, en Nynke fan Syds, een andere kennis van Sjoukje's ouders. De achternaam Van Hichtum is ontleend aan een klein dorp ten noorden van Bolsward. Sjoukje schreef 'Afke's tiental' in 1900. Het boek werd voor het eerst uitgegeven in 1903. Ook dit boek was gebaseerd op de werkelijkheid. Sjoukje en Pieter hadden een meisje in dienst dat Hiltsje Feenstra heette, en Hiltsje vertelde veel over haar familie. Dit hele gezin én al hun verhalen vinden we terug in 'Afke's tiental'. Het boek speelt zich bovendien af in Warga, een dorpje ten zuiden van Leeuwarden. Hier heeft de familie Feenstra ook echt gewoond. Afke's tiental is vertaald en verschenen in Japan, Engeland, Amerika, Zweden en Tsjechië. In 1906 scheidde Sjoukje van Pieter Jelles Troelstra. Ze bleef tot op hoge leeftijd actief als schrijfster en bewerkster. Op 9 januari 1939 stierf ze op 79-jarige leeftijd in Hilversum.