De woestijn: Deel drie van het verhaal speelt zich voor een gedeelte af in de woestijn van Namibië, Afrika. De woestijn is een uitgestrekte, lege, kale vlakte waar niks kan groeien of bloeien. In tegenstelling dus tot Amsterdam en de Van Eeghenstraat waar volop leven is en hij uitzicht heeft op het groene Vondelpark. De woestijn staat symbool voor de leegte die Hofmeester voelt. Zeker nu Tirza niet meer leeft. Later in het verhaal zegt Hofmeester ook dat hij wil verdwijnen in het zand, in de woestijn. Hij wil dan ook niet geholpen of tegengehouden worden. Met dat verdwijnen bedoelt hij dat hij wil sterven in de woestijn. Zijn leven is uitzichtloos geworden, er is niks meer om voor te leven.

Plaats

Het huis in de Van Eeghenstraat: Hier speelt het grootste gedeelte van het verhaal zich af. Het huis is een soort dagboek van Hofmeester. Hier heeft hij eerst een leven gehad met de echtgenote, daarna twee kinderen met haar gekregen en hen vervolgens in dat huis grootgebracht. Heel zijn leven heeft zich afgespeeld in dit huis. Door dit huis kon hij zijn wie hij wilde zijn, maar niet was. Wanneer Tirza besluit naar Afrika te gaan, vraagt Hofmeester zich ook af of hij het huis zal verkopen.

De keuken: De keuken is een plek waar Hofmeester vaak te vinden is sinds bleek dat Tirza een eetstoornis ontwikkelde. Het lijkt in het boek alsof de keuken zijn enige vertrouwde plekje is. Hier weet hij hoe het eraan toe zal gaan. Hier heeft hij structuur. Hij kookt volgens recepten in een kookboek, de ovenschotel gaat voor een bepaalde tijd in de oven, en telkens als een situatie hem te moeilijk of benauwd wordt, vlucht hij naar de keuken. De keuken is zijn veilige plek, waar hij zich groot en machtig voelt. Dit zie je ook wanneer hij de kettingzaag van Atta weet af te pakken, in de keuken.

Het huis in de Betuwe: Dit is het huis van zijn ouders wat hij heeft geërfd. Hier gaat hij nog voor een paar keer per jaar naartoe om de tuin te onderhouden. Hofmeester stelt voor om het weekend voordat Tirza en Choukri naar Afrika zullen gaan, in het huis van zijn ouders door te brengen. Hier ziet hij ook hoe Choukri zijn dochter ‘een goede beurt geeft’ (p. 402) wat hem onpasselijk maakt. Hierdoor verliest hij de controle en vermoordt hij Tirza en Choukri waarna hij ze begraaft in de tuin.

Perspectief

Het verhaal is geschreven in het personaal: hij-perspectief. Je leest het verhaal vanuit het perspectief van Jörgen Hofmeester. Je komt alles te weten over zijn gevoel, zijn opvattingen, zijn gedachtegangen, etc. Je leeft dus met hem mee. Het voordeel hiervan is dat er veel open plekken worden gecreëerd omdat je bepaalde dingen nog niet weet. Dit zorgt voor spanning. Een nadeel hiervan is echter dat het een onbetrouwbaar perspectief blijkt te zijn. Dit zie je bijvoorbeeld op p. 315 wanneer hij vraagt: Moeten we ons zorgen maken?, wanneer hij al lang weet wat er met Tirza is gebeurd.

Personen en relaties

Jörgen Hofmeester: Hij is de hoofdfiguur in dit verhaal. Hij is een man van middelbare leeftijd, zo rond de 59 jaar. Hij is de vader van Tirza en Ibi en is getrouwd met de echtgenote. Hij heeft een rond karakter omdat je alles te weten komt over zijn gedachten, handelingen, opvattingen, emoties etc. Hierdoor kom je ook te weten dat hij lijdt aan schizofrenie. Hij is erg berust op status en wil alleen het beste voor zijn dochter Tirza. Zelf is hij niet goed in het krijgen van succes, niet in zijn werk, niet in zijn rol als vader, en ook niet in zijn rol als echtgenoot. Hij is een erg neurotisch en ongelukkig persoon.

Tirza: Zij is een bijfiguur in dit verhaal, maar wel een hele belangrijke. Zij heeft wel een redelijk vlak karakter. Tirza is 18 jaar oud en heeft een vriendje Choukri. Na het behalen van haar gymnasiumdiploma met een uitstekende cijferlijst geeft zij een feestje voor al haar vrienden en vriendinnen. Die heeft ze namelijk nogal wat. Ze telefoneert veel met haar vriendinnen, gaat vaak op stap en er blijven nogal eens wat jongens bij haar slapen. Zij houdt heel erg veel van haar vader, maar verwijt haar moeder dat zij haar in de steek heeft gelaten.

De echtgenote: Zij is ook een bijfiguur in dit verhaal. Wel duidelijk een stuk minder belangrijk dan Tirza. Over deze vrouw weten we dan ook een stuk minder. Zij heeft haar man verlaten voor haar jeugdliefde en houdt ervan gezien te worden. Ze schaamt zich niet voor haar lijf en heeft dan ook nogal eens de gewoonte ergens naakt op te treden.

Ibi: Ook zij is een bijfiguur in dit verhaal. Zij heeft haar studie laten vallen om een leven te beginnen in Frankrijk door daar een Bed&Breakfast op te starten met haar vriend. De relatie tussen Ibi en haar vader is niet stabiel. Over de relatie tussen Ibi en Tirza, of Ibi en de echtgenote kom je vrijwel niets te weten. Wel had zij vroeger met die twee een betere band dan met haar vader. Je zou kunnen stellen dat zij het leven in Amsterdam, en in het gezin is ontvlucht.

Choukri: Nog een bijfiguur in het verhaal. Hofmeester zag hem als Mohammed Atta, die de aanslagen op 11 september heeft gepleegd. Hij is een Marokkaanse jongen. Samen met Tirza zou hij naar Afrika gaan. Hij heeft weinig contact met zijn ouders en is godsdienstig; hij neemt de Koran mee naar Afrika.

Kaisa: De laatste bijfiguur die ik benoem is Kaisa. Zij is een jong meisje die rondzwerft in de straten van Windhoek en uiteindelijk bij een stoplicht de hand pakt van Hofmeester. Vanaf dat moment laat zij hem ook niet meer los. Zij heeft een ontzettend vlak karakter, want het enige dat je over haar te weten komt is dat zij iemand is die toeristische mannen in Afrika speciaal vertier geeft. Zij vraagt dan ook constant: Do you want company, sir?. Toch heeft zij wel een belangrijke rol, omdat zij alles samen met Hofmeester meemaakt. Hij vertelt ook alles tegen haar, en uiteindelijk houdt zij Hofmeester tegen als hij wil verdwijnen in de woestijn.

Motieven

Wijn: Hofmeester raakt de controle kwijt in zijn leven door verschillende factoren. Zo kan hij de bovenwoning niet meer verhuren door het voorval met Ibi en de huurder, daarnaast verlaat zijn vrouw hem nu voor een lange tijd, Ibi vertrekt naar Frankrijk, hij verliest zijn baan, en tenslotte gaat ook Tirza naar Afrika. Er is één ding wat hem nog houvast biedt: wijn. Italiaanse gewürztraminer. Hij heeft deze wijn samen uitgezocht met Tirza, waardoor hij ook houvast heeft aan haar wanneer ze weggaat. Daarnaast is wijn ook een statussymbool, iets waar Hofmeester ook erg op gesteld is.

Woestijn: De woestijn is een lege, kale, levenloze vlakte. Dit staat gelijk aan het gevoel van Hofmeester. Nu hij alles kwijtraakt in zijn leven, inclusief zijn zonnekoningin, voelt hij zich leeg en levenloos. Hij wil ook verdwijnen in de woestijn, hij wil daar sterven.

Aktetas: Hofmeester gaat nergens naartoe zonder zijn aktetas die hij heeft gekregen van de echtgenote. Alles wat hij dagelijks nodig heeft zit daarin. Uiteindelijk stopt hij ook het dagboekje van Tirza in de aktetas, en neemt haar dus met zich mee naar Afrika. Eigenlijk is de aktetas te vergelijken met zijn leven, en wanneer hij hem achter laat bij Kaisa op het vliegveld, laat hij dus zijn leven daar bij haar.

Kaisa: Zij is een onschuldig, klein meisje. Het kind symboliseert de onschuld in Hofmeester zelf. Ze houdt ook constant zijn hand vast waardoor de onschuld ook bij hem blijft, waar hij ook gaat en wat hij ook doet. Hij gelooft niet dat hij schuldig is, hij weet niet meer wat er allemaal precies is gebeurd. Op het vliegveld belooft hij haar uiteindelijk dat hij terug zal komen, dus dat hij weer terug komt bij de onschuld.

Beest: Door het verhaal heen wordt vaak verwezen naar ‘het beest’. Wanneer hij seks had met de echtgenote, het moment dat Ibi seks had met Andreas, Tirza met Choukri, het moment dat hij de echtgenote slaat en zij vervolgens de politie belt. Telkens wordt verwezen naar het beest. Het beest is de ziekte, die sterker en slechter is dan hijzelf. Op p. 402 zegt Hofmeester: Het beest kent geen liefde, het kent hooguit razernij.

Titel

De titel is wat mij betreft erg opvallend. Wanneer je het boek leest merk je meteen dat het gaat over Hofmeester: over zijn verleden, zijn problemen, zijn toekomst, echt over zijn leven. Waarom heet het boek dan Tirza? Tijdens het lezen kom je erachter dat het hele leven van Hofmeester om zijn jongste dochter draait. Tirza is dus zijn leven.

Opvallende aspecten

Een ander opvallend aspect vond ik de schrijfwijze van bepaalde namen, zoals Tirza zonder ‘h’ en Ester zonder ‘h’. Wanneer je verder gaat kijken naar andere personages in het boek zoals Kaisa: ook zonder ‘h’ geschreven maar had heel goed met gekund, valt mij op dat alle personages met wie hij een fijne en goede relatie heeft, een naam hebben die de letter ‘h’ niet bevat. Kijk je anderzijds naar de personages met wie hij het niet goed kon vinden (de echtgenote, Choukri / Mohammed Atta), dan zie je dat deze namen de letter ‘h’ wél bevatten.

Een ander opvallend aspect zag ik bij het kijken naar de paginanummers van het boek. Tijdens het analyseren ging ik op zoek naar het moment waarop Hofmeester beschrijft hoe hij reageert wanneer hij ziet dat Tirza op de eettafel in het huis van zijn ouders wordt genomen door Choukri. Dit doet hij namelijk op twee verschillende momenten, de eerste keer hoe hij het meemaakt op dat moment (dat laat hij je denken) en de tweede keer terwijl hij tegen Kaisa vertelt hoe het toen echt is gegaan. Het eerste moment staat beschreven op p. 300 en 301, en het tweede moment staat beschreven vanaf p. 401.

Daarnaast zie je op p. 301 ook dat Grunberg een witregel heeft geplaatst. Deze witregel vult het moment op vanaf dat Hofmeester zich vasthoudt aan de pook omdat hij duizelig wordt, tot hij weer naar de keuken sluipt om wijn te drinken. Je komt er uiteindelijk bij p. 401 pas achter wat dus de betekenis is van die witregel: hij heeft in die tijd Tirza en Choukri vermoord.

Lees je echter een stukje verder: p. 301 Nu hoort hij hen niet meer. Het spel is opgehouden. Kan seks wel spel worden genoemd? Is dat geen vergissing, begint seks niet juist waar het spel ophoudt? Ja, dat is het. Bij seks houdt het op, daar begint iets anders. De werkelijkheid, dat wat geen spel meer kan worden genoemd. De dood. Er zit zand in zijn oren.

Als je goed leest en begrijpt, zou je daaraan kunnen opmerken dat Tirza en Choukri nu niet meer leven. Kort genomen zegt hij: daar waar seks ophoudt begint de werkelijkheid, en de enige werkelijkheid is de dood.

Thema

Tirza gaat over een man, Jörgen Hofmeester, woonachtig in Amsterdam. Samen met zijn echtgenote heeft hij twee dochters, Tirza en Ibi. Zijn echtgenote heeft hem drie jaar geleden verlaten voor haar jeugdliefde en staat zes dagen voor het examenfeest van Tirza weer voor de deur. Hofmeester blikt hierop terug tijdens de voorbereidingen van het feest, net zoals op nog veel meer dingen uit het verleden. Tirza gaat een aantal dagen na het feest samen met haar vriend Choukri naar Namibië, Afrika. Zij zullen hier echter nooit arriveren omdat Hofmeester hen heeft vermoord. Hijzelf gaat wel naar Afrika op zoek naar zijn dochter, welke hij dus niet kan vinden. Wel komt hij een meisje tegen, Kaisa, aan wie hij zijn gevoelens en de waarheid vertelt.

Onderwerpen

Vader-dochter relatie: In het verhaal wordt heel duidelijk een vader-dochter relatie beschreven, namelijk die van Hofmeester en Tirza. Al vanaf het begin kom je te weten dat Tirza ontzettend belangrijk is voor haar vader, hij wil dat zij krijgt wat hij nooit heeft gekregen. Hij wil dat zij succesvol wordt en zal daar dan ook alles aan doen. Hierdoor probeert hij haar leven te sturen waardoor Tirza minder controle krijgt over haar eigen leven. Dit resulteert uiteindelijk in anorexia, op dat moment is deze eetstoornis voor Tirza het enige waar zij zelf nog de controle over heeft.

Vader-dochter relatie: In het verhaal wordt heel duidelijk een vader-dochter relatie beschreven, namelijk die van Hofmeester en Tirza. Al vanaf het begin kom je te weten dat Tirza ontzettend belangrijk is voor haar vader, hij wil dat zij krijgt wat hij nooit heeft gekregen. Hij wil dat zij succesvol wordt en zal daar dan ook alles aan doen. Hierdoor probeert hij haar leven te sturen waardoor Tirza minder controle krijgt over haar eigen leven. Dit resulteert uiteindelijk in anorexia, op dat moment is deze eetstoornis voor Tirza het enige waar zij zelf nog de controle over heeft.

Tirza is ook nog de enige houvast in het leven van Hofmeester, zijn echtgenote heeft hem namelijk verlaten, en daarvoor is Ibi naar Frankrijk verhuisd om daar een Bed&Breakfast te beginnen. Hier was hij op tegen omdat zij daardoor niet ging studeren. Zijn relatie met Ibi is daardoor ook minder goed dan die met Tirza.

Het loslaten van geliefden: Zoals hierboven al staat heeft Hofmeester al een aantal geliefden moesten loslaten, namelijk zijn echtgenote en Ibi. Daarbij komen ook nog zijn ouders die zijn overleden, maar ook Tirza en Kaisa. Eerst heeft hij Tirza al voor een deel los moeten laten vanwege haar anorexia, en daarna heeft hij haar helemaal los moeten laten toen zij naar Afrika wilde. Hij zou nu helemaal alleen achterblijven, wat hij niet kon verdragen. Waarschijnlijk heeft hij daarom Tirza ook vermoord, om haar toch bij hem te houden.

Schizofrenie: Dit is ook een onderwerp, maar is niet concreet terug te vinden in het verhaal. Wel wordt er terugkerend gesproken over een ziekte, en Tirza vraagt op p. 268: Je bent niet goed wijs. Is dat erfelijk?. Hofmeester lijdt aan schizofrenie. Bij deze psychische aandoening heb je een afwijkende beleving van de werkelijkheid, die leidt tot onlogische gedachtegangen, waanideeën, etc.  Door het verhaal heen zijn wel heel veel duidelijke symptomen van deze ziekte geïllustreerd. Zo probeert hij iemand anders te zijn dan hij werkelijk is, d.m.v. zijn postcode. Daarnaast denkt hij dat Choukri een terrorist is, die alles van hem heeft afgenomen. Nog een ander symptoom is dat hij heel moeilijk vrienden kan maken en hooguit oppervlakkige contacten heeft, dit zie je aan het feit dat hij zich verschuilt achter de schaal met sushi en sashimi. Dit zijn slechts enkele voorbeelden.

Idee

De idee zou in dit geval kunnen zijn dat je je kinderen op een gegeven moment moet proberen los te laten. Anders heb je de kans dat ze zich van je af gaan zetten. Hofmeester deed dat niet, ook niet ondanks de anorexia. Vervolgens wilde hij Tirza ook nog beschermen tegen Choukri, waarvan hij dacht dat het Mohammed Atta was. Hierdoor hield hij Tirza nog meer bij zich en dit is ook de reden waardoor hij haar is kwijtgeraakt. Zelfs op het allerlaatste moment wilde hij haar nog bij zich houden, door haar te vermoorden en te begraven in de tuin achter het huis van zijn ouders.