Theodore de Beze door Abraham Sacrifiant

1 Zakelijke gegevens a Auteur: Théodore de Bèze. b Titel: Abraham sacrifiant. Titelbeschrijving: Abraham sacrifiant, Librairie Droz, Genève, 1967, eerste druk, 114 blz. (eerste druk april 1967). c Genre: toneelstuk. 2 Eerste reactie a Keuze: ik heb dit werk ‘gekozen’ omdat het een verplicht werk is. b Inhoud: ik vind het verhaal zoals De Bèze het beschrijft, erg lijken op het verhaal dat in de Bijbel staat. De manier waarop het verhaal geschreven is, is een uitbreiding van het verhaal zoals in de Bijbel te lezen is. Het zou kunnen zijn dat het in het echt ook zo gebeurd is, maar dat niet alles in de Bijbel staat (over de herders bijv. is er in de Bijbel niets te vinden). 3 Verdieping a Samenvatting: Abraham is vijfenzeventig jaar oud en hij heeft zijn land verlaten. Sara heeft het moederschap van God ontvangen, hoewel ook zij al oud was. Abraham en Sara zijn erg gelukkig en loven God. Ze willen God eren met een lofzang. Een element dat in de lofzang aan de orde komt, is het verlaten van het land. Ze zingen ook van het feit dat God hun heeft beloofd dat ze tot een groot volk gemaakt zullen worden. Na het zingen van de lofzang komt satan in een monnikspij bij hen. Hij zegt dat God in de hemel is, en hij op de aarde; dat God voor vrede zorgt en hij voor oorlog; dat God in de hemel regeert en hij beneden. Hiermee probeert satan Abraham te verleiden: “God wordt door zijn schitterende engelen gediend; zijn mijn engelen ook niet schitterend?” De satan spreekt ook over het feit dat God wonderlijke dingen aan Abraham beloofd heeft. Nadat satan aan het woord is geweest, wordt Abraham geroepen door (een engel van) God. Hij zegt dat Abraham zijn zoon Izak moet gaan offeren. Even later komen de twee groepen herders uit het huis van Abraham. Izak wil met de herders mee om naar de velden te gaan, maar de herders vinden dit te gevaarlijk. Izak gaat aan Abraham vragen of hij mee mag. De groep herders bewondert Izak omdat hij altijd gehoorzaam is aan zijn ouders. Er volgt een gezang van de herders. Ze zingen over hun meester Abraham, dat hij zijn land verlaten heeft en in Egypte is gekomen. Ze zingen ook over het feit dat Ismaël geboren werd. Op dat moment is dat dertien jaar geleden. Abraham heeft al zijn vertrouwen op God gevestigd wat betreft het offeren van zijn geliefde zoon Izak. Hij zegt dat God in alles zal voorzien. Sara vertrouwt minder op God. Zij is bang voor gevaren die ze op weg naar de plaats waar geofferd moet worden, kunnen tegenkomen. Abraham probeert Sara ervan te overtuigen dat ze niet bang hoeft te zijn. Sara hoopt erop dat Izak in gezondheid mag terugkeren. Dan komt satan weer aan het woord. Hij geeft commentaar op de situatie. Dan nemen Abraham en Izak ook afscheid van de herders en gaan ze met z’n tweeën de berg op. Er volgt nog een lied van de herders. Izak zegt Abraham dat hij geen lam ziet dat geofferd kan worden. Abraham antwoordt zijn zoon dat God daarvoor zal zorgen. Later gaat Abraham bidden en satan probeert twijfel te zaaien bij Abraham door telkens tegenwerpingen te maken tijdens het gebed van Abraham. Even later zegt Abraham tegen Izak dat hij hem moet gaan offeren. Izak vindt het wel erg, maar hij vindt dat zijn vader gehoorzaam moet zijn aan God en daar legt Izak zich bij neer. Als hij eenmaal gebonden ligt op het altaar en Abraham het mes omhoogheft, roept (een engel van) God uit de hemel dat Abraham Izak niet moet doden, omdat God op dat moment wist, dat Abraham bereid was om door het geloof zijn zoon Izak te offeren. In plaats van Izak heeft Abraham toen een ram geofferd. Christus heeft Abraham beloofd dat hij tot een groot volk zou worden en dat God zijn zegeningen over dat volk zou geven. b Onderzoek van de verhaaltechniek: 1. de schrijfstijl: zeventiende-eeuws Frans. 2. de ruimte: voor het huis van Abraham, op de weg naar de plaats van het offeren, de plaats waar Izak geofferd moest worden. 3. de verhaalfiguren: Abraham, Sara, Izak, satan, (engel van) God, groepen van herders. 4. de situaties: de satan probeert Abraham te verleiden, God zegt dat Abraham Izak moet offeren, de weg naar de plaats waar Izak geofferd moest worden, op de plaats van offeren. 5. de vertelwijze: elk personage vertelt vanuit het ikperspectief. c Op zoek naar de thematiek: het thema van het boek is dat Abraham gehoorzaam is aan God, dat komt steeds naar voren. Hij laat zich niet verleiden door satan. De groepen herders zingen ook over de gehoorzaamheid aan en het vertrouwen op God door hun meester. Het verband tussen titel en thema kan verklaard worden doordat Abraham van plan was Izak echt te offeren als God hem niet had tegengehouden, want door zijn grote geloof in God hoefde hij Izak niet meer te doden. d Plaats in de literatuurgeschiedenis: het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1967. De schrijver van het boek, Théodore de Bèze, is in 1519 te Vézelay geboren en was de jongste van zeven kinderen. Toen hij drie jaar was stierf zijn moeder. Hij kwam in Parijs terecht bij zijn oom Nicolas de Bèze. Later ging De Bèze naar Orléans, waar hij Grieks, Latijn en rechten bij studeerde. Zijn oom Nicolas stierf in 1532. Théodore kreeg de erfenis en zo hij op dertienjarige leeftijd al rijk. Tussen 1532 en 1535 kwam het religieuze leven in Frankrijk op gang. In 1535 keerde Wolmar (waar De Bèze Grieks en Latijn bij had geleerd) terug naar Duitsland en De Bèze naar Orléans, waar hij zijn rechtenstudie vervolgde. In 1539 ging De Bèze in Parijs wonen. Hij had hier een makkelijk leven en sloot vriendschap met dichters en mensen die letteren gestudeerd hadden, zoals Jacques Peletier du Mans, Denis Sauvage en Jean Martin. Omdat De Bèze zich meer aangetrokken voelde door literatuur dan rechten, ging hij zowel in het Latijn als in het Frans gedichten schrijven. In 1548 werd er een Latijns werk van hem gepubliceerd: Poemata Juvenilia. In 1548 bevond De Bèze zich dus in een situatie waarin hij bekend was bij zijn tijdgenoten. Aan de ene kant leerde De Bèze in het geheim de ideeën van de Reformatie kennen, maar aan de andere kant trok het Parijse leven hem erg. Een ernstige ziekte zorgde ervoor dat De Bèze Frankrijk verliet. Hij liet zijn familie, zijn aanzienlijk geluk, zijn literaire succes en zijn vrienden achter. Hij ging naar Genève, waar hij een tijdje later trouwde. Enkele maanden later werd hij verbannen door de regering in Parijs en een jaar later werd bij verstek veroordeeld. In november 1549 werd hij benoemd als professor Grieks aan de academie te Lausanne, waar hij negen jaar bleef. De autoriteiten van de academie te Lausanne verzochten De Bèze een stuk te schrijven. Hij koos daarvoor als onderwerp het offer van Abraham. In 1550 kwam De Bèze klaar met het stukje Aux Lecteurs (Aan de lezers) van het boek Abraham sacrifiant. De oorsprong van dit toneelstuk is waarschijnlijk geweest, dat De Bèze in zijn jeugd tijdens het verblijf bij zijn oom Claude een schilderij heeft gezien dat in een kamer hing van zijn oom. Het schilderij was een vertoning van het offer van Abraham. De Bèze heeft de pamfletten van Calvijn heel goed gelezen. Hij ging wat betreft zijn lectuur Calvijn achterna. Toch lopen er dwars door het toneelstuk een aantal lijnen door naar het persoonlijk leven van De Bèze. Hij heeft, net als Abraham, de stem van God gehoord en hij heeft aarzelingen, twijfel en vrees gehad. Hij heeft ook gekozen voor gehoorzaamheid aan God en hij heeft ontdekt dat God doet wat Hij belooft.
4 Beoordeling Het moment waarop Abraham Izak bijna wil doden en dat God zegt dat het niet hoeft, vind ik een aangrijpende gebeurtenis. Een ander aangrijpend element uit het verhaal vind ik dat Abraham en Sara God loven door middel van het zingen van een lofzang. Ze danken in de lofzang God voor de dingen die ze van Hem hebben ontvangen. Ook de herders hebben veel respect voor hun meester Abraham. Een laatste aangrijpende gebeurtenis uit het boek vind ik als de satan in een monnikspij bij Abraham komt om hem te verleiden, maar Abraham blijft op God vertrouwen. Het thema van het boek is goed uitgewerkt. Al lezend kom je meer te weten over het vertrouwen op en de gehoorzaamheid aan God. God beloont dit ook door middel van een belofte: hij zou tot een groot volk gemaakt worden. Ik vond het taalgebruik in het begin moeilijk te begrijpen, maar na een paar bladzijden gelezen te hebben, wist ik welke letters in bepaalde (werk)woorden weggehaald moesten worden, zodat er een hedendaags woord ontstond dat ook in het woordenboek te vinden was. Sommige woorden stonden echter niet in het woordenboek. Het verhaal is geschreven in rijmvorm. Ik zou een ander wel aanraden het boek te lezen, als hij goed overweg kan met het Frans. Het verhaal is in grote lijnen hetzelfde verhaal als het verhaal dat we erover in de Bijbel kunnen vinden, dus dat maakt het lezen weer een stuk makkelijker. 5 De visie van de schrijver op het protestantisme De schrijver heeft een positieve kijk op het protestantisme. Dit blijkt uit een aantal aspecten, die in het verhaal terug te vinden zijn. Er wordt bijvoorbeeld in het boek niet gespot met het protestantisme, want Abraham vertrouwt op God, ondanks dat de satan hem probeert te verleiden. Ook uit de lofzang van Abraham en Sara blijkt dat zij God graag willen dienen. Zij danken Hem in hun lofzang voor alles wat zij van Hem hebben gekregen. Ook in de lofzang van de herders kun je merken dat deze bedoeld is om God te prijzen. Het verhaal eindigt met een belofte van God aan Abraham: hij zal tot een groot volk gemaakt worden en dat volk zal gezegend worden. Het verhaal is eigenlijk een uitbreiding van het verhaal dat we in de Bijbel kunnen vinden en niets dat met het protestantisme te maken heeft, wordt negatief afgespiegeld en daaraan is ook te zien dat de schrijver een positieve kijk heeft op het protestantisme.