Wilde Zwanen, de drie dochters van China door Jung Chang

Opbouw:

Het boek heeft 28 hoofdstukken.
Daarnaast zijn er nog:
• Dankbetuigingen
• Opmerking van de schrijfster
• Stamboom
• Chronologie van de gebeurtenissen
• Landkaart
• Nawoord
Er zijn alleen foto’s en een kaart van China, die erg handig is. Omdat dit boek een biografie is van de schrijfster zelf, haar moeder en grootmoeder, passen de foto’s er uitstekend bij.
De hoofdpersonen:

• Er-hong / Jung Chang
• Bao Qin / De-hong
• Yu-fang

Jung Chang is de schrijfster van dit boek.
De-hong is de moeder van Jung Chang, zij heeft in totaal 5 kinderen en is getrouwd met Wang Yu / Shou-yu. Zij is communiste en is een partijfunctionaris in de regering van Mao.
Yu-fang is de grootmoeder van Jung-Chang, haar enige kind is De-hong. Ze heeft gebonden voeten en is de concubine van generaal Xue, als die overleden is trouwt ze met dokter Xia.

Jung Chang sprak me het meeste aan, waarschijnlijk
omdat zij het dichtst bij de tegenwoordige tijd
beschreven is.

Het belangrijkste probleem in dit verhaal is Mao.

Het speelt zich af in China. Vanaf 1870 tot 1978.
Het nawoord gaat tot 1990.

Samenvatting:

In 1909 wordt grootmoeder Yixian geboren, haar voeten worden op 2-jarige leeftijd gebonden. Omdat zij één van de laatste vrouwen was die gebonden voeten had, was ze in die tijd een uitstekende (huwelijks) partner. Ze wordt op 15-jarige leeftijd de concubine van Generaal Xue Zhi-heng, die één echtgenote en nog veel meer concubines had. De vader van Yu-fang stijgt door haar “huwelijk” hoger op de maatschappelijke ladder.
Hij neemt ook een aantal concubines die Yu-fangs moeder verachten. Als in 1931 Bao Qin wordt geboren, meldt Yu-fang dat aan de generaal, en ze moet naar hem toekomen. Hij is inmiddels ernstig ziek. Bao Qin is zijn tweede dochter, en dat zijn de enige kinderen die hij heeft. Ze mogen daar niet het huis uit, en Yu-fang wil vluchten met haar dochter.
Als dat gelukt is verbergt ze haar dochter bij een vriendin, een schoondochter van dokter Xia, en ze woont ook bij hem in. Uiteindelijk trouwt Yu-fang met dokter Xia, maar ze heeft bijna zijn hele familie tegen haar, op zijn zoon De-gui na. Een andere zoon pleegt zelfs zelfmoord. Ze verhuizen naar Jinzhou.
In 1911 is het Keizerrijk omvergeworpen, er heersen oorlogsheren over China. De Kwomintang verenigt in 1927 het grootste deel van China, maar in 1931 valt Japan Mantsjoerije binnen en bezet Yixian en Jinzhou. In 1937 dringt Japan diep door in China. En ook is er een bondgenootschap tussen de communisten en de Kwomintang. In 1945 capituleert Japan en wordt Jinzhou bezet door Russen, Chinese communisten en de Kwomintang. Er onstaat in 1946 tot 1948 een burgeroorlog tussen de communisten en de Kwomintang.In 1949 wordt de communistische volksrepubliek uitgeroepen.
In 1938 wordt Jung Changs vader lid van de communistische partij, hij loopt naar Yan’an. Hij is dus een communistische ‘veteraan’. In 1948 wordt haar moeder studentenleidster en lid van de communistische ondergrondse. Haar ouders leren elkaar kennen en ze trouwen. Daarna gaan ze lopend vanuit Jinzhou naar Nanjing, wat een ontzettend lang stuk is. De-hong krijgt een miskraam, waarschijnlijk door het harde leven. Ze raakt daardoor in coma. Maar haar man moet verder trekken, dus komt zij later dan hem in Yibin aan. In 1950 wordt haar eerste kind geboren. Doordat zij een een jaar later promotie maakt, mag ze haar moeder en dokter Xia naar Yibin laten komen. In 1952 wordt Jung Chang geboren. En even later overlijdt dokter Xia, die in 1870 was geboren. Ook wordt haar vader gouverneur van Yibin. In 1953 wordt Jin-ming geboren en verhuizen ze naar Chengdu, haar moeder maakt weer promotie. In 1955 wordt haar moeder in hechtenis genomen. Dat komt door de Campagne ter ‘ontmaskering van verborgen contra-revolutionairen’, dit betekent dat iedereen, die maar een familielid had die bij de Kwomintang had gezeten, of contact had gehad met iemand van de Kwomintang verdacht was. Terwijl eerder Japan Mantsjoerije had bezet, en als je tegen Japan was, was je voor de Kwomintang, pas later kwamen de communisten, dus werd de Kwomintang eerst gezien als de bevrijders, en later als vijanden tégen de revolutie die de communisten in gang hadden gezet.
Maar in 1956 werd haar moeder weer vrijgelaten. Ze wordt wel nog steeds naar bijeenkomsten meegenomen, waar ze haarzelf moest vernederen.
De Grote Sprong Voorwaarts: Mao had bedacht dat China een industriële grootmacht moest worden, en het belangrijkste voor de industrie is staal. Dus zei hij: ‘Iedereen moet staal maken’. Dat gebeurde dan ook in 1958 tijdens de Grote Sprong Voorwaarts zoals Mao het noemde. Overal stonden staaloventjes, in de achtertuinen, en ook in communes. Waar alleen niet zo goed bij nagedacht was, dat niemand de oventjes hoog genoeg kon opstoken om staal te maken, dus konden ze het niet maken. Ook bijna niemand wist hoe je staal moest máken. Om het toch te krijgen rukten ze overal staal vandaan, en gooiden het in hun oventjes. Het enige wat je kreeg was dan verwrongen staal. Bijkomend probleem was natuurlijk dat iedereen met staal produceren bezig was, de boeren werkten niet meer op het land, heel het land was ontregeld. Iedereen hield zichzelf voor de gek om de dromen van een ander te geloven, neem als voorbeeld dat Mao in de zomer op bezoek ging in de omgeving van Chengdu. Gevolg was dat er een enorme hongersnood was tot 1961. Iedereen wou in de dromen van een ander geloven, boeren versleepten graan naar de andere kant van het land om partijfunctionarissen te laten zien dat ze een wonderoogst hadden. De mensen die dit niet geloofden waren bang om iets te zeggen, met eerdere campagnes in het geheugen die er niet helemaal geweldloos aan toegingen.
In 1962 wordt Xiao-fang geboren.
In 1965 begint de Culturele Revolutie. Alle oude boeken, behalve degenen die door Mao zijn goedgekeurd worden verbrandt, poëzie is niet meer geaccepteerd, alle kunst wordt uitgeroeid. Er ontstaan heksenjachten op mensen die een verdacht artikel hadden geschreven. 3 Jaar daarvoor escaleerde de cultus van Mao, Mao werd als een god gezien die niets fout kon doen. Het Rode Boekje van Mao was ontzettend belangrijk voor de Rode Gardes. De Rode Gardes waren groepen van studenten, tieners of nog jonger die bijvoorbeeld leraren sloegen, vernederden omdat ze teveel hadden geleerd, dus teveel kunst bezaten. Ze werden overal voor ingezet, en soms om de meest idiote redenen. Ze gebruikten geweld als machtsmiddel. Het rode boekje stond vol met uitspraken van Mao die iedereen onderhand kende. Ook ontstaan er Rebellengroepen en hun tegenstanders. Studenten waren gevaarlijk voor de functionarissen omdat ze meestal van eenvoudige boeren afstamden, ze hadden er dus niets tegen om functionarissen aan te pakken.
Jung Changs vader schreef een brief naar Mao omdat hij het niet eens was met de Culturele Revolutie. Klagen was bijzonder gevaarlijk. Hij was een perfectionist en herschreef de brief vaak. Maar toen werd hij gearresteerd door studenten. De-hong ging direct naar Peking toe, met de brief nog in kladversie. Daar krijgt ze Tao Zhu te spreken, de vice-premier, minister van Openbare werken en op dat moment een van de leiders van de Culturele Revolutie was. Uiteindelijk wordt haar man vrijgelaten. In datzelfde jaar 1966 werd Jung Chang lid van de Rode Gardes. Alhoewel ze niet van het geweld houdt, en het verschrikkelijk vindt dat al de kunst wordt vernietigd. Ze maakt een pelgrimstocht naar Peking, ook nog in 1966 verlaat ze de Rode Gardes.
In december 1966-1967 worden Jung Changs ouders gefolterd. Haar vader wordt in 1967 weer gearresteerd en krijgt daarna een zenuwinzinking. En wéér gaat haat moeder naar Peking, ditmaal krijgt ze Zhou Enlai, de premier, te spreken. Later worden De-hong en Wang Yu gedetineerd in Chengdu. Ze worden ‘gedegradeerd’, hun familie en zijzelf mogen niet meer in het wooncomplex wonen waar de hoge partijfunctionarissen wonen. In 1969 gaat Wang Yu naar een kamp in Miyi en wordt Jung Chang verbannen naar Ningnam. Grootmoeder overlijdt, en Jung Chang gaat werken als boer in Deyang, ze wordt ook ‘blotevoetendokter’. Ze gaat terug naar Chengdu in 1971 wordt daar staalarbeidster en elektricien. Een jaar later wordt haar vader weer vrijgelaten, die nooit meer de oude zal worden en hij sterft in 1975. Ondertussen gaat Jung Engels studeren aan de universiteit van Sichuan, wat haast onmogelijk was omdat er geen buitenlanders waren in Sichuan, en er een straf stond op het luisteren naar de BBC. De Engelse boeken bevatten propaganda voor Mao; de eerste Engelse zin die ze leerde was: ‘Lang leve voorzitter Mao’.
Ze wordt wetenschappelijk assistente en ze wordt naar een dorp gestuurd.
In 1976 sterft Mao.
In 1978 wint ze een beurs voor Groot-Brittannië, wat uitzonderlijk was.
Ze was klaar om de wereld te omarmen.

De Schrijfster:

Jung Chang is in 1952 in Yibin, China geboren. Ze groeide op in een communistisch land, onder het bewind van Mao. In 1958 gaat ze naar school, ze is een goede leerling met een grote interesse in taal. In 1966 wordt ze lid van de Rode Gardes. Ze wordt verbannen en heeft daarna allerlei baantjes. Als Mao gestorven is, wint ze in 1978 een beurs om in Groot-Brittannië te studeren. Ze gaat daar linguïstiek studeren. Ze is in West-Londen gaan wonen, tien jaar lang heeft ze geweigerd na te denken over het China dat ze heeft achtergelaten.
In een interview zegt ze daarover: “het belangrijkste gevoel wat mijn leven heeft bepaald was angst.De eerste tijd hier in Londen had ik een Brits vriendje en als we met de wagen op minder dan twee kilometer van de Chinese ambassade passeerden, kroop ik weg onder de zetels, uit schrik ‘betrapt’ te worden. Elke keer dat ik in de ambassade zelf moest zijn werden mijn benen als van rubber. Telkens betrad ik dat gebouw met de vrees dat ze me zouden opsluiten en me niet meer los zouden laten. Ik begon zelfs make-up te gebruiken als vermomming, een soort beveiliging tegen de macht van de Chinese overheid. Ik was gewoon paranoïde, alleen wist ik het niet. Angst was de lucht die ik mijn hele leven had ingeademd. Het was het voedsel waarmee het regime me had gevoed. Mensen uit je omgeving konden op elk moment veranderen in aanklagers. Daar werden ze ook toe aangezet. Het woord ‘vertrouwen’ werd leeg en inhoudsloos.”
Tussen 1983 en 1989 ging ze elk jaar terug naar haar moeder in China.
In 1988 kwam haar moeder haar opzoeken. Ze vertelde Jung voor het eerst haar levensgeschiedenis en die van haar moeder. Jung besloot daarop Wilde Zwanen te schrijven. In 1989 ging ze naar China om zich voor te bereiden op haar boek. Wilde zwanen werd in 25 talen vertaald, en meer dan 7miljoen keer verkocht.
Op de vraag: hoe slaagt een adolescente er eigenlijk in om in zo’n klimaat op te groeien?
“Ik vind dat ik heel erg geprofiteerd heb van het feit dat mijn moeder een uitzonderlijk sterke vrouw was. Ze was een voorbeeld voor ons. Van haar leerde ik dat het belangrijk is om recht in je schoenen te blijven staan, ook al moet je er veel voor lijden. Weten dat je rechtvaardig handelt, help om de trauma’s van geweld en verdrukking te overleven. Een ander aspect dat mij zeker geholpen heeft, is het feit dat ik altijd oog gehad heb voor het goede, het hoopvolle en het mooie. We leefden in een wereld die gekenmerkt werd door lelijkheid, maar ik leefde op de kracht van kleine attenties en gebaren. Als je aandachtig genoeg bent, zie je toch altijd weer hoeveel waardigheid mensen in zich hebben en hoe ze wegen zoeken om die mooie kant van zichzelf te laten spreken. De menselijke drang tot vriendelijkheid en hoffelijkheid is niet zomaar uit te bannen, al moest je het op het hoogtepunt van de Culturele Revolutie wel stellen met gesmokkelde tekens van die menselijkheid.”
Over haar vader en poëzie: “Mijn vader gaf ons een erg klassieke Chinese opvoeding, met veel aandacht voor poëzie en voor de schoonheid van de natuur. De blauwe lucht, de melancholie van de maan, het ontluiken van een bloem: de natuur hield ook tijdens de periodes van onderdrukking niet op te bestaan en dat zorgde voor een soort troost temidden van de angst en de onzekerheid. Al kwam ook het genieten van de kunsten heel erg onder druk te staan. De afwezigheid van stilte en privacy tijdens de Culturele Revolutie was ondraaglijk (..) De Culturele Revolutie ontnam je gewoon het recht op een eigen idee. Voortduren moest je naar vergaderingen en steeds opnieuw werd je aan zelfonderzoek onderworpen. Alles moest bloot, je meest intieme twijfels en je verborgen dromen, alles moest op tafel. Dat verdroeg ik niet. Bij de vloed aan lawaai en lelijkheid kwam dan het feitelijke verdwijnen van mooie muziek en andere kunsten. Dat compenseerde ik dan maar door te genieten van de natuur.
Het voordeel van de klassieke Chinese poëzie is dat ze zo beknopt is. Ik componeerde meestal gedichten in mijn hoofd en leerde ze dan van buiten. Zo moest ik niets op papier zetten, want dat bracht toch alleen maar narigheid mee. Gedichten waren gevaarlijk. Onvoorstelbaar veel mensen verbrandden zelf hun poëziecollecties, dagboeken en kunstboeken om te voorkomen dat ze gebrandmerkt zouden worden als bourgeois en marionetten van het kapitalisme. Toen de bibliotheek van mijn vader in vlammen zag opgaan, knapte er iets in hem. Ik denk dat iedereen zo’n punt heeft waarop je al het lijden en al de ontberingen niet meer aankunt. Voor hem was dat het verbranden van de boeken. Hij was tenslotte lid geworden van de communistische partij uit idealisme, gedreven door de droom van een vrij en welvarend land waarin mensen cultureel en intellectueel zouden kunnen opbloeien. In zo’n droom is uiteraard geen plaats voor barbaarsheid of voor boekverbrandingen.
Ze is met haar man bezig aan een biografie over Mao (al sinds 1983). “Mijn persoonlijke droom is om deze grote, goede biografie van Mao af te werken, Ik zou er heel graag in lukken om China end e rest van de wereld een goed beeld te geven van het rechte verleden. Er zijn zo weinig mensen die de waarheid kennen over wat er werkelijk gebeurd is en waarom het zo gelopen is en wie daarvoor verantwoordelijk was. Die waarheid wil ik opzoeken en blootleggen.”
Spiritualiteit is belangrijk voor haar, ook al is niet opgevoed met religieuze beelden en gewoontes. Bij God kan ze zich niet veel voorstellen. Maar ze probeert wel om op dat gebied open te zijn, en ervaringen of inzichten van anderen toe te laten. “ Ik leef niet naar de regels van een godsdienst, wel volgens mijn eigen gedragscode, mijn eigen moraal die uitgaat van universele waarden als rechtvaardigheid. Ik denk dat een goede spiritualiteit in de grond een goede ethiek moet zijn.

Eigen mening:

Dit was een ontzettend mooi boek. Het hele onderwerp sprak me aan, ook de manier van schrijven… Het is zo onvoorstelbaar…Ik kan gewoon niet bevatten dat één persoon voor zo veel ellende kan zorgen. Dat angst zó een onderdeel van de samenleving is geworden dat je geeneens meer je gedachten durft te delen met de mensen uit je omgeving. Dit boek zal waarschijnlijk altijd één van mijn favorieten blijven.
De titel vond ik goed gekozen, dokter Xia noemde Bao Qin namelijk De-Hong, en Hong betekent wilde zwaan. Het waren drie vrouwen die allemaal in een ander stuk van de geschiedenis van China leefde.
Het slot van het boek vond ik gewoon goed, de laatste periode in China was afgesloten, dus het boek ook.
Ik weet dat mijn samenvatting een beetje uit de hand is gelopen, maar dat moet wel… het is een redelijk ingewikkeld boek, en anders snapt niemand er iets van. Wat ik dan ook zou aanraden is dit boek te lezen, het is ontzettend mooi, en ook nog goed voor je algemene ontwikkeling.